همه انسان‌ها در دوره‌هایی از زندگی به ناچار با مشکلات و مسائلی روبه‌رو می‌شوند و در معرض خطر‌هایی قرار می‌گیرند که ممکن است با مشاوره یک روان‌شناس یا مداخله مددکار اجتماعی به‌راحتی قابل حل باشد. در حالی که همین مشکلات وقتی با کم‌توجهی و عدم‌مداخله مواجه شوند، می‌توانند حتی در قالبی بزرگتر و خطرناک‌تر، کل جامعه را در بر بگیرند. در آن صورت است که دیگر اگر تمام کلینیک‌های مددکاری و روان‌شناسی هم وارد عمل شوند، قادر به از بین بردن آثار آن از سطح جامعه نیستند.
متأسفانه باور عامه مردم جامعه ما این است که در هنگام بروز آسیب‌های اجتماعی، در وهله اول باید پلیس و قانون وارد عمل شوند و با جریمه و حبس و شلاق سعی در رفع آن داشته باشند. اما براساس باورهای علمی که این روزها پذیرفته شده‌اند، زور همیشه نمی‌تواند پاسخگو باشد. در بسیاری از مواقع حتی جبر به تشدید آسیب‌ها هم دامن می‌زند.
از این‌رو یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری ستاد‌هایی برای مداخله در بحران، کاستن از رفتارهای خشونت‌بار پلیس با افرادی است که خواسته و ناخواسته به انحراف کشیده می‌شوند. زمانی‌که پای مداخله در بحران‌ها و آسیب‌های اجتماعی به میان می‌آید، نقش مددکاری بیش از سایر زمان‌ها پررنگ می‌شود.
در این صورت، مشاوره‌های روان‌شناسی هم به‌تنهایی نمی‌توانند کاربرد زیادی داشته باشد. حالا دیگر کارشناسان خبره و کار آزموده مددکاری اجتماعی هستند که باید وارد عمل شود و حداقل پس از گذشت 8 هفته این مشکل را برطرف سازند. البته یکی از مشکلات اساسی جامعه ما در رفع بحران‌های اجتماعی، نبود همین نیروهای ماهر و متخصص در امور مددکاری است.
دانشجویان رشته مددکاری در دانشگاه‌های ما، حدود 2 سال و نیم از دوره 4 ساله درسی‌شان را صرف گذراندن واحد‌هایی می‌کنند که هیچ ارتباطی با رشته‌شان ندارد. همین امر باعث شده تا اطلاعات آنها در زمینه مددکاری، در حد دانسته‌های 30 -20 سال پیش دنیا باقی بماند. این افراد زمانی که فارغ‌التحصیل می‌شوند، یک‌سری مددکار‌های عمومی هستند که دانش کافی برای حل و فصل مشکلات و بحران‌های اجتماعی را ندارند.
از این‌رو نمی‌توان انتظار داشت که این مددکاران، تنها به‌دلیل فارغ‌التحصیل شدنشان در این رشته توانایی این را داشته باشند تا خدمات ارزنده‌ای را در اورژانس‌های اجتماعی و رفع آسیب‌ها انجام دهند.
برای این کار باید در مرحله اول، از میان مددکاران اجتماعی دست به گزینش زد و آنها را برای خدمتی که قرار است انجام دهند توجیه کرد. تازه بعد از گذراندنِ دوره‌های آموزشی و کاربردی خاص است که می‌توان از مهارت آنها در رفع آسیب‌های اجتماعی مدد گرفت.
خوشبختانه بیشتر دانشجویان، این رشته را با میل و رغبت انتخاب کرده‌اند و افراد بسیار علاقه‌مندی هستند. از این‌رو اگر با برنامه‌ریزی صحیحی در این مورد وارد عمل شویم، در مدت زمان کوتاهی می‌توانیم بر مشکلاتی که تهدیدی بر ساختار جامعه محسوب می‌شوند، فائق آییم.
*عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی
