به گزارش همشهری آنلاین به نقل از اعتماد، گفتمانی که البته اگر تا چند سال پیش مسیری سخت را مقابل خود برای ایجاد تعامل میان جمهوری اسلامی و دولت‌های اروپایی و امریکایی می‌دید با اقدامات صورت گرفته توسط ترامپ و تیم همراهش در کاخ سفید، به مراتب سخت‌تر از گذشته شده و حالا مخالفان ارتباط صلح‌آمیز و با حفظ اقتدار ایران و ایرانی با جهان، بیشتر از پیش قدرت یافته و خود را در آستانه پیروزی در انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران می‌پندارند؛ با این حال حضور بایدن در کاخ سفید و احتمال بازگشتش به توافقنامه هسته‌ای موسوم به برجام و لغو برخی تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه ایران و بازگشت اموال حاصل از صادرات ایران به کشور، می‌تواند تا حد زیادی با وجود انکارهای صورت گرفته در انتخابات ریاست‌جمهوری اثرگذار باشد و طیف میانه‌رو را مقابل تندروها تقویت کند. هر چند که الزاما نمی‌تواند موجبات حضور پرشور دوباره مردم در پای صندوق‌های رای را فراهم اورد با این حال آنچه در این میان حائز اهمیت است، شرط و شروط ایران برای مذاکره با امریکاست؛ شرط و شروطی که مشاور نظامی عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی تا حدی از آن سخن به میان آورده است.
راهبردهای دیپلماتیک یک نظامی
حسین دهقان ازجمله گزینه‌های احتمالی اصولگرایان برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ به شمار می‌رود. او که در دولت یازدهم به عنوان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح مشغول فعالیت بود، با خداحافظی از دولت به عنوان مشاور نظامی فرمانده کل قوای جمهوری اسلامی به فعالیت پرداخت و حالا در شرایطی زمزمه‌های حضورش در انتخابات ریاست‌جمهوری شنیده می‌شود که از قرار معلوم میان او و محمدباقر قالیباف و محسن رضایی و البته علی شمخانی، به عنوان ۳ گزینه باسابقه نظامی و مدعی ریاست‌جمهوری آینده ایران نیز جلساتی برگزار شده است.
دهقان درجریان گفت‌وگوی مفصل خود با آسوشیتدپرس که خبرگزاری فارس اقدام به بازنشر آن کرده، تلاش دارد راهبردهایی دیپلماتیک را برای حل و فصل تخاصم‌های موجود میان تهران و واشنگتن ارایه کند ولی نفس حضور او در راس قوه مجریه می‌تواند پیامی نه چندان مثبت به طرف‌های غربی به همراه داشته باشد. دهقان در پاسخ به پرسشی درباره روابط تهران و دولت آینده امریکا، در ابتدا به تجربیات حاصل از مذاکره با دولت دموکرات باراک اوباما اشاره کرده و گفته است: «ایران نشان داده که نه قابل براندازی است و نه تسلیم می‌شود. در دو دهه اخیر، به خصوص در زمان آقای اوباما، دوره‌ای را با امریکایی‌ها تجربه کردیم به نوعی دوران صلح سرد است. در این دوران ما مذاکره کردیم، صلح کردیم و با دیپلماسی فعال با امریکایی‌ها و اروپایی‌ها کار کردیم اما در همان دوران تحریم بودیم.» او همچنین در بخش دیگری از اظهاراتش به سابقه روابط ایران و امریکا و اقدامات دونالد ترامپ علیه ایران اشاره کرده و درباره نوع نگاه تهران به مقوله ارتباط با جهان نیز گفته است: «ما دنبال ایجاد جنگ نیستیم اما مذاکره برای مذاکره و وقت دادن و وقت خریدن از طرف مقابل برای تضعیف هر چه بیشتر ملت ما و اعمال تحریم‌های بیشتر بر این ملت را هم نمی‌پذیریم.» او ترامپ را اجراکننده سیاست‌های صهیونیست‌ها اعلام کرده و شکست او در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا را «نه بزرگ» امریکا به او توصیف کرده است.
دهقان درباره دولت آینده امریکا نیز گفته است: «به نظرم چیزی که می‌تواند شکل بگیرد، تغییر رویکرد و نگاه امریکایی‌هاست. اگر آنان ایران و قدرتش در منطقه را به رسمیت بشناسند، ایران هیچ مشکلی را برای آنان ایجاد نکرده و نمی‌کند. اگر قرار باشد که اهداف راهبردی‌شان را در منطقه ما تعریف کنند در حالی که این راهبردها در نقطه مقابل اهداف راهبردی ما باشد، همواره دارای تنش خواهد بود و می‌تواند زمینه و بستر درگیری‌هایی را فراهم کند. اما ما فکر می‌کنیم که امریکایی‌ها در عین اینکه توسعه‌طلب و زیاده‌خواه هستند، عمل‌گرا هم هستند و کمی عقلانیت در رفتارهای‌شان وجود دارد. به عبارت دیگر، هزینه - منفعت می‌کنند و می‌دانند برای تصمیم‌هایی که می‌گیرند چه هزینه‌هایی به آنها تحمیل می‌شود.»
او البته مطابق معمول مذاکره درباره صنعت دفاعی ایران را رد کرده و گفته که «ما حتما موشک می‌سازیم و متناسب با تهدیدات این کار را می‌کنیم. جمهوری اسلامی در هیچ شرایطی روی توان دفاعی و عناصر قدرت ملی خود با هیچ کس مذاکره نخواهد کرد.»
مذاکره از دید یک دیپلمات
آن سوی میدان اما یک دیپلمات واقعی نه در گفت‌وگو با رسانه‌های برون‌مرزی، بلکه در صفحه شخصی‌اش در شبکه اجتماعی توییتر در یادداشتی به نوع روابط ایران و دولت آینده امریکا اشاره کرده و صراحتا از مواضع اخیر محمدجواد ظریف در قامت وزیر امور خارجه انتقاد کرده است.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی پیش‌تر بازگشت امریکا به برجام را بی‌نیاز از مذاکره اعلام کرده بود ولی حمید ابوطالبی که تا همین چندی پیش به عنوان مشاور سیاسی رییس‌جمهوری مشغول فعالیت بود، آن را «خطایی استراتژیک» خوانده و نوشته است: «بایدن به احتمال قوی نخواهد پذیرفت بدون مذاکره به برجام بازگردد؛ و اعلام کرده خواهان مذاکره‌ای همه‌جانبه با ایران برای بازگشت و رفع تحریم‌ها است. ایران چه استراتژی روشنی در این برهه برای بازگشت طرفین دارد؟ و چه اهدافی را برای تامین منافع ملی دنبال خواهد کرد؟ ترامپ منطقه را هم به برجام گره زده است، لذا معضلات ایران و امریکا دیگر منحصر به مسائل هسته‌ای نبوده و تمام مشکلات فیمابین را دربر می‌گیرد؛ از این رو، رفع تمامی تحریم‌ها و بازگشت مطمئن طرفین نیازمند اجماعی ملی برای حضور در میز مذاکره خواهد بود.»
این دیپلمات ایرانی همچنین درباره برخی اظهارات مطرح شده در ایران به عنوان شروط مذاکره با امریکا نوشت که «مبنای هر مذاکره در سیاست خارجی، نه قابل اطمینان بودنِ طرفین است و نه قابل اعتماد بودن و نه دست برداشتن از خلق و خو؛ چنین امکانی در هیچ کجای دنیای روابط بین‌الملل وجود ندارد. هدف مذاکره در روابط خارجی، صرفا تامین منافع ملی است؛ نه ایجاد تغییر در مسوولان کشورها.»
او همچنین خواستار حل و فصل معضلات موجود میان ایران و امریکا به صورت یکجا شد و نوشت: «چنانچه مشکلات ایران و امریکا یکجا حل و فصل نشود، اجتماعیات و سیاست و اقتصاد ایران همواره دستخوش تغییرات سیاسی در امریکا، تحولات مخرب منطقه‌ای و تابعی از تصمیمات دیگران و هزینه‌های ناشی از آن خواهد بود. منطق علوم اجتماعی، غیر از این حکم نمی‌کند. لذا هرگونه رد یا تعلیقِ مذاکرات، حل ناقص و بدون راهبرد، شروط مبهم پیش از مذاکرات و بازگشتِ امریکا و ایران بدون مذاکره واقعی به برجام، خطاهایی اساسی و استراتژیکند که نتیجه‌ای را جز خدشه‌دار کردن منافع ملی ایران رقم نمی‌زنند.»
موانع داخلی به روایت یک تحلیلگر
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، سومین چهره‌ای بود که روز گذشته درباره مذاکره ایران و امریکا اظهارنظر کرد. گفته‌های او نیز به نوعی در پاسخ به اظهارات وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی بود. این تحلیلگر مسائل جهان برخلاف ابوطالبی که بازگشت امریکا را فرآیندی حقوقی دانسته بود، معتقد است که «برگشت به برجام کار دشواری نیست؛ هم برای ایران و هم برای امریکا و صرفا نیازمند یک عزم سیاسی است.»
او همچنین مخالفان داخلی حل معضلات بین تهران و واشنگتن را عاملی پررنگ دانسته و تاکید کرده که «در مقطع کنونی آنچه بیش از ارتباط به خود برجام داشته باشد، موانع داخلی ایران و امریکاست.» فلاحت‌پیشه البته مذاکره با امریکا را شمشیری دولبه توصیف کرده ولی با تاکید بر لزوم دوری ایران از تحریم‌ها، خاطرنشان کرده است: «واقعیت این است که هر کس بتواند ایران را از تحریم دور کند، خدمت کرده است و هر فرد یا هر جریانی که تحریم‌ها را برای ایران تحکیم کند، مرتکب خیانت شده است و خیانت به کشور هم افتخار نیست.
اکنون که امید تغییر نسبی وضعیت در عرصه بین‌المللی وجود دارد فرصت‌سوزی به هیچ وجه مورد پذیرش واقع نمی‌شود و بلکه حماقت است. پس تاکید می‌کنم اگر شرایط بین‌المللی مهیای رفع تحریم‌ها باشد و برخی در جهت حفظ کردن تحریم‌ها قدم بردارند هم حماقت کرده‌اند هم خیانت.»
نظر شما