همشهری آنلاین_حسن حسن‌زاده: منازل مسکونی پایین دست محله ده‌ونک، همان خانه‌های قد و نیم‌قدی که در دل بافت سرسبز این‌آبادی قدیمی جا خوش کرده‌اند به شبکه فاضلاب شهری متصل نیستند و پیامدهای زیست‌محیطی و بهداشتی این معضل دامن اهالی و رهگذران را گرفته است. شب‌ها بوی نامطبوع فاضلاب در کوچه‌های پایین دست محله می‌پیچد و فاضلاب خانه‌ها هم پای درختان تنومند این‌آبادی قدیمی می‌ریزد. سری به محله ده‌ونک زده‌ایم و در گفت‌وگو با اهالی و شورایاران، ابعاد این مشکل و موانع تکمیل شدن شبکه فاضلاب در پایین دست محله را بررسی کرده‌ایم.
کوچه‌ها و معابر کم‌عرض پایین دست میدان ده‌ونک با آن درختان سرسبز و تنومند که از روزگار گذشته محله به یادگار باقی مانده‌اند، مثل رشته سیمی پیچ در پیچ، خانه‌های قد و نیم قد محله را به هم وصل می‌کنند. خانه‌های فرسوده یک یا ۲ طبقه‌ای که به دلایل مختلف از روند توسعه و نوسازی باز مانده و با دیوارهای آجری و کاهگلی برخی کوچه‌ها هماهنگی کامل دارند.
اگرچه قدم زدن در کوچه‌هایی که هنوز چنارهای تنومند ده‌ونک را به یادگار دارند لذت فراوان دارد اما شب‌ها بوی نامطبوع فاضلاب شهری کام هر رهگذری را تلخ می‌کند. جوی‌هایی که در دل کوچه‌های پایین دست ده‌ونک تعبیه شده، همان راه‌آب‌هایی است که روزگاری برای آبیاری باغ‌های انبوه این‌آبادی استفاده می‌شد. راه‌آب‌هایی که به جای آب زلال قنات، فاضلاب‌های خانگی را به دل کوچه و خیابان‌های محله پمپاژ می‌کنند.
ماجرا از این قرار است که خانه‌های فرسوده پایین دست میدان شهدای ده‌ونک به شبکه فاضلاب شهری متصل نیستند و حتی تعداد کمی از خانه‌ها چاه فاضلاب دارند. «مهدی محمدزاده» یکی از اهالی ده‌ونک می‌گوید: «با اینکه بیشتر خانه‌های پایین دست محله، اشتراک آب و فاضلاب دارند اما شبکه فاضلاب شهری به پایین دست محله نرسیده است. برخی از خانه‌ها چاه سپتیک حفر کرده‌اند ولی به دلیل هزینه‌بر بودن حفر چاه‌های جذبی و هزینه‌های تخلیه چاه، فاضلاب بیشتر خانه‌ها به جوی‌های وسط کوچه می‌ریزد.»
- پاییز پردردسر اهالی ده‌ونک
فصل پاییز و باران‌های دلپذیرش برای اهالی پایین دست ده‌ونک به معنای بازگشت دوباره یک دردسر قدیمی است. سطح آب‌های زیرزمینی در این بخش از ده‌ونک بالاست و از طرفی شیب محله ده‌ونک هم زمینه‌ساز سرازیر شدن آب‌های سطحی بالادست محله به خیابان‌های این محدوده می‌شود.
«حسین نهاوندی فرد» یکی از اهالی ده‌ونک می‌گوید: «هر سال با شروع بارندگی، مشکل فاضلاب بیشتر خودنمایی می‌کند. پاییز سال گذشته خیابان‌های مجیدپور، رجبی و... در آب فرو رفت و آب فاضلاب از همان لوله‌هایی که فاضلاب خانگی را به جوی وسط کوچه می‌ریخت به داخل خانه‌ها راه پیدا کرد.» تخلیه آب باران و فاضلاب از خانه اهالی، حتی پای آتش‌نشانی و دیگر نهادهای امدادی را هم به ده‌ونک باز کرد.
«سید یاسر زاهدی» عضو شورایاری محله می‌گوید: «پاییز سال گذشته و پس از بارش شدید باران، همه اهالی به دردسر افتادند. سطح آب در برخی از خانه‌ها به نیم‌متر هم رسید و به بسیاری از لوازم و اثاثیه منازل اهالی خسارت وارد کرد. حتی آتش‌نشانی و شهرداری هم وارد عمل شدند تا منازل اهالی از فاضلابی که به داخل خانه برگشته بود، تخلیه شود.»
- داستان یک مشکل قدیمی
قصه تکمیل نشدن شبکه فاضلاب شهری در پایین دست محله ده‌ونک سر دراز دارد. شبکه فاضلاب شهری تا بالادست میدان شهدای ده‌ونک تکمیل شده و منازل مسکونی این بخش از محله به شبکه متصل شده‌اند. اما این مشکل با وجود تهیه استشهادنامه‌های محلی و پیگیری‌های مکرر شورایاران از شرکت آبفا، شهرداری و استانداری، همچنان در کوچه‌ها و خیابان‌های پایین‌دست محله پابرجاست.
زاهدی از مانع اصلی بر سر راه تکمیل شدن شبکه فاضلاب و دیگر خدمات شهری در این بخش از محله می‌گوید: «در دورانی که هنوز درآبادی‌های تهران و شمیران نظام ارباب و رعیتی وجود داشت، زمین‌های ده‌ونک به نام مستوفی‌الممالک و ۲۹ مالک دیگر بود. از همان سال‌ها کشاورزان و ساکنان قدیمی ده‌ونک درگیر سند زدن این املاک و ساخت‌وساز در زمین‌های آبا و اجدادی خود هستند.
در دهه ۷۰ وزارت جهاد کشاورزی وارد میدان شد و نام‌برداری از باغ‌ها و زمین‌های ونک را آغاز کرد که البته آن هم به نتیجه‌ای نرسید و هنوز در بالادست ده‌ونک هم بسیاری از خانه‌ها سند ندارند. با وجود این شماری از املاک بالادست محله به‌عنوان بافت قدیمی ونک در نظر گرفته شد و سند دریافت کردند. در نتیجه خدمات شهری مانند آب، برق، شبکه فاضلاب شهری و... به این بخش از محله رسید. اما اراضی پایین دست میدان که در گذشته شامل باغ‌های ده‌ونک بود به تدریج با ورود مهاجرانی از اقوام مختلف و شروع ساخت‌وسازها به اراضی مسکونی تبدیل شد. حالا این املاک سند رسمی ندارند و به دلیل ارائه نشدن خدمات شهری به این محدوده، راه‌آب‌هایی که در گذشته برای آبیاری باغ‌ها استفاده می‌شد به جوی فاضلاب تبدیل و زمینه‌ساز بروز انواع مشکلات بهداشتی و زیست‌محیطی شده است.»
زاهدی، عضو هیئت‌رئیسه شورایاری منطقه ۳ از پیگیری‌های شورایاران برای حل مشکل می‌گوید: «اکنون با توجه به مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی، استانداری تهران مصوبه‌ای صرفنظر از اسناد مالکیت ساکنان برای تکمیل شبکه فاضلاب در این محدوده صادر کرده است. از طرفی دفتر توسعه خدمات محله، خیابان‌ها و معابری را که به شبکه فاضلاب متصل نیستند به‌طور دقیق مشخص کرده و شورایاری هم نامه‌نگاری‌های متعددی با شرکت آبفا انجام داده است.
مشکل اینجاست که شرکت آبفا، لوله‌گذاری در معابر فرعی محله و تکمیل شبکه فاضلاب شهری را به حفاری توسط شهرداری مشروط کرده اما هنوز قدمی برای حفاری و لوله‌گذاری برداشته نشده است. امیدواریم با توجه به مصوبه استانداری، مراحل حفاری و لوله‌گذاری برای تکمیل شبکه فاضلاب زودتر آغاز شود.»
- خطر جدی برای درختان ده‌ونک
ابعاد معضل تکمیل نشدن شبکه فاضلاب شهری ده‌ونک تنها به بوی بد معابر ختم نمی‌شود. ده‌ونک به باغ‌های خرمالو، توت و چنارهای تنومندش معروف بود و هنوز هم ردپای این باغ‌های سرسبز در پایین دست محله وجود دارد. اما تغییر مسیر قنات قدیمی ده‌ونک و از طرفی سرازیر شدن فاضلاب شهری به پای درختان به تهدیدی جدی برای حیات نیم‌بند درختان ده ونک تبدیل شده است.
زاهدی می‌گوید: «پس از شروع ساخت‌وسازها در باغ‌های ده‌ونک، متأسفانه آب‌راه‌هایی که آب قنات را به پای درختان می‌رساندند به جوی آب تغییر کاربری دادند. حالا این جوی‌ها به جای آب قنات انواع شوینده‌ها و آب‌های مصرفی خانه‌ها را پای درختان می‌ریزند. همین مسئله به آسیبی جدی برای درختان ده‌ونک، تبدیل و باعث خشکیدن شماری از درختان شده است.»
آب‌راه‌های قدیمی ده‌ونک یا همان جوی‌های آبی که از دل کوچه‌های پایین دست محله می‌گذرد، حالا بهترین مأمن برای جانوران موذی مثل موش‌هاست. «رضا ناصری» یکی از اهالی محله می‌گوید: «اگرچه بیشتر جوی‌ها سرپوشیده شده و شهرداری هم گاهی برای پاکسازی جوی‌ها از انباشت فاضلاب‌های خانگی وارد میدان می‌شود اما انباشت فاضلاب باعث افزایش شمار موش‌ها شده است. یکی از دردسرهای اصلی اهالی، ورود این موش‌ها از لوله‌های فاضلاب به داخل خانه است که نگرانی‌های بسیاری به همراه دارد.»
نظر شما