زیبا و دلنواز مثل کوچه گلدانی

همشهری آنلاین_ مژگان محرابی:  کوچه زیبا و دلنوازی است. میان بافت فرسوده یک محله قدیمی با زیبایی‌هایش خودنمایی می‌کند. به جرئت می‌توان گفت در محله صفا، تنها کوچه‌ای است که رنگ و رخی گلگون دارد. نامش پیشتر عابدینی بوده و حالا به کوچه گلدانی معروف شده است. آنقدر در بین کوچه‌های دود زده و سیمانی محله صفا جلوه‌گری کرده که با دیدنش هر رهگذری حال خوشی پیدا می‌کند. البته کوچه گلدانی هم تا چند وقت پیش به این شکل و شمایلی که الان هست نبود و مثل ده‌ها کوچه محله صفا غبار گرفته و فرسوده بود. تا اینکه دست‌اندرکاران دفتر توسعه نوسازی محله صفاـ زاهدگیلانی گذرشان به آنجا افتاد و طرحی ارائه دادند و از اهالی خواستند آستین همت بالا بزنند تا کوچه‌شان رخ دیگری به خود بگیرد. «مهدی حقی» مدیر دفتر توسعه نوسازی محله صفا – زاهد گیلانی برای دیدن این کوچه همراهی‌مان کرد و درباره چگونگی اجرای طرح گفت.  
کوچه عابدینی در میانه خیابان صفا واقع شده است. کوچه‌ای طویل و پر پیچ و خم که شهروندان زیادی در آن زندگی می‌کنند. دیوارهایش منقش به تصویرهای زیبایی است که هرکدام دنیایی حرف برای گفتن دارند. از نقش حافظیه و میدان آزادی تا حرم امام رضا(ع) و گل بته‌های رنگی. کمی جلوتر حال‌وهوای کوچه عوض می‌شود. دیوار هر خانه‌ای به یک رنگ است. صورتی، سبز، زرد، آبی و... و. آنقدر تنوع رنگ‌ها به کوچه جلوه بخشیده که دوست نداری کوچه تمام شود. روی دیوارها گلدان‌های رنگی با گل‌های ‌ریزودرشت که زیبایی آنجا را دوچندان کرده است دیده می‌شود. «اعظم مریوانی» از سکنه قدیمی این کوچه که به قول خودش بیش از ۵۰ سال ساکن این کوچه است، می‌گوید: «زیباسازی این کوچه کار بچه‌های دفتر نوسازی است. خیلی زحمت کشیدند. اینجا شبیه خرابه‌ها شده بود. وقتی مهمان برایمان می‌آمد خجالت می‌کشیدیم. دیوارها سیاه و دودگرفته بود. از یادگاری تا ناسزا، همه جور نوشته‌ای روی آن دیده می‌شد.» به گفته مریوانی عصرها اهالی کوچه در جایی که این روزها پاتوق محلی شده جمع می‌شوند و با هم از خاطرات گذشته می‌گویند. او با اشاره دست پایین کوچه را نشان می‌دهد که تبدیل به پاتوق محله شده است.  

•  پاتوق محله 

پاتوق محله کوچه گلدانی فضای دلنشینی دارد. اگرچه کوچک است اما جذابیتش باعث شده این روزها دل آدم‌ها به هم نزدیک‌تر شود. در پاتوق محله تعدادی نیمکت نصب شده و مزین به فضای سبز است. چند پایه روشنایی هم در آنجا وجود دارد که کوچه و محله را روشن می‌کند. «ابراهیم شهسواری» همسایه دیگری از کوچه عابدینی می‌گوید: «اینجا قبلاً زمین مخروبه ‌ای بود که به زباله‌دانی محله تبدیل شده شده بود. انواع جانوران موذی و حشرات دور زباله‌ها جمع می‌شدند. از بوی تعفن زباله حالمان بد می‌شد.» حقی گفته‌های پیرمرد را تکمیل می‌کند و می‌گوید: «این زمین در تملک شهرداری است. با توجه به کمبود سرانه فضای سبز در محله‌های صفا و زاهدگیلانی، پیشنهاد دادیم زمین‌های بی‌دفاع را در اختیار دفتر توسعه نوسازی قرار دهند. در حال حاضر ۷ پاتوق محلی درست کرده‌ایم. شاید مساحت کمی داشته باشد اما جایی برای تفریح و استراحت اهالی شده است. گذشته از آن وجود این پاتوق به امنیت محله کمک می‌کند. پیش‌تر سارقان و افراد ناباب از تاریکی کوچه سوء‌استفاده کرده و اقدام به مردم آزاری و سرقت می‌کردند.» 

•  نقش‌های زیبا روی دیوار کلنگی

حقی از سختی کار برای زیباسازی کوچه می‌گوید که راضی کردن همسایه‌ها برای مشارکت در زیباسازی خیلی هم راحت نیست. او توضیح می‌دهد: «سال گذشته کارگروه محلی تشکیل دادیم. یعنی همسایه‌های فعال محله را به مشارکت دعوت کردیم. اهالی خیلی خوب استقبال کردند. طرح اولیه ما این بود که خاطرات همسایه‌ها را روی دیوار نقاشی کنیم. از آزادسازی اسرا، سالی که برف زیادی آمد. نخستین نفری که به حج رفته بود و... همه موافقت کردند. درست در زمان اجرا یکی از همسایه‌ها اعلام کرد که راضی نیست روی دیوارش نقاشی کشیده شود. در پی آن بعضی هم گفتند تصاویر دیگری برای نقاشی دیواری انتخاب شود. از این‌رو تصاویری که خاطرات جمعی را نشان می‌داد ترسیم کردیم.» به گفته حقی اعتبار طرح از سوی سازمان نوسازی تأمین شده اما هزینه نقاشی دیواری را خود اهالی پرداخت کرده‌اند. او ادامه می‌دهد: «بعد از این اتفاق شهرداری ناحیه یک تعداد زیادی گلدان به اهالی این کوچه اهدا کرد که به دیوارها نصب کردیم. هر همسایه گلدان‌های خودش را آب می‌دهد و رسیدگی می‌کند.»

• خاطره بازی در کوچه‌های قدیمی

زیباسازی کوچه‌های فرسوده، طرحی است که دفاتر توسعه نوسازی با مشارکت شهروندان انجام می‌دهند. این اقدام علاوه بر زیبایی بصری بازتاب خوبی در روحیه اهالی دارد. در این‌باره با «زهرا حاجی‌زاده» کارشناس امور شهری گفت‌وگو می‌کنیم. به باور حاجی‌زاده، وقتی کوچه یا خیابانی زیبا می‌شود، شهروندان حس بهتری پیدا کرده و عادت‌های اشتباهی که قبلاً انجام می‌دادند را ترک می‌کنند. او می‌گوید: «شما تصور کنید وقتی مادر خانه باسلیقه باشد، نظم به خوبی در خانه رعایت می‌شود. این امر در مورد محله و شهر هم صادق است. وقتی کوچه‌ای نونوار و زیبا می‌شود، شهروندان تمایلی به ریختن پسماند در کوچه را ندارند. سعی می‌کنند نظافت را رعایت کنند. اگر کسی هم تخلف کرد به او تذکر می‌دهند. همه برای تمیزی کوچه تلاش می‌کنند. وجود چند همسایه خوش‌ذوق می‌تواند برای دیگران انگیزه ایجاد کند. به‌طور مثال کوچه‌ای را دیدم که به همت دفتر نوسازی و اهالی نونوار شده بود. همسایه‌ای که تا دیروز پای درختش زباله می‌گذاشت. دور درخت را حصارکشیده و نرده‌ها را رنگ‌آمیزی کرده بود.» حاجی‌زاده معتقد است، موضوع دیگری که شهروندان را ترغیب به این کار می‌کند، زیبایی بصری است که تأثیر زیادی در روحیه اهالی دارد. او ادامه می‌دهد: «فرد با حسی خوب وارد خانه می‌شود یا برای کار بیرون از خانه می‌رود. محل سکونتش را دوست دارد. در یکی از کوچه‌هایی که پاتوق محلی درست شده بود. همسایه‌ها به سبک قدیم دوباره عصرها زیرانداز انداخته و با هم میوه و چای می‌خوردند و خاطره تعریف می‌کردند. این خیلی خوب است. فضای زیبا و تمیز حس امنیت و آرامش را به شهروندان القا می‌کند. در صورتی که اگر کوچه‌ای در بافت فرسوده باشد و ظاهر کلنگی داشته باشد قطعاً اهالی برای‌ تردد حس خوبی ندارند. بزهکاران در چنین کوچه‌هایی بیشتر رخنه می‌کنند. انگار آن فضا را مساعدتر برای انجام خلاف می‌دانند.» او حق شهروندان تهرانی می‌داند تا از فضایی که زندگی می‌کنند لذت ببرند و توصیه می‌کند، ‌ای کاش این طرح‌ها در همه کوچه‌ها و محله‌ها انجام شود.