برای این مطلب شاید لازم باشد نگاهی به فرایند توسعه و ظرفیت های کالبدی رایج شهری داشته باشیم. عموماً ساختار کالبدی و فیزیکی کلانشهرها به صورت تمرکز هسته های اولیه شهر در مرکز و توسعه بخش هایی از شهر می باشد که عموما بصورت گستره های سکونتی به تدریج به آن ساختار اولیه اضافه شده است.
در کلانشهر تهران عرصه خطی بین ری در جنوب، بازار در مرکز و شمیرانات و تجریش در شمال در واقع به صورت هسته اولیه و مرکز کار و فعالیت شهری می باشد که به تدریج و در طی فرایند رشد و توسعه شهری ابتدا مرکز شهر و سپس بقیه گستره های سکونتی به این هسته اولیه اضافه شدند.
هسته های اولیه همان مراکز شهری هستند که در واقع شروع پیدایش شهر را بدنبال داشته اند و اتفاقاً همانجایی هستند که بافت تاریخی، بافت فرسوده و بطور منسجم و غیر قابل انکاری عمده فعالیت های شهری در آنجا متمرکز می باشد و اگرچه شهرها بزرگ و بزرگ تر می شوند ولی تمرکز کار و فعالیت به دلیل زیرساختها، ساختارها و ثروت های شهری موجود در این محدوده های مرکز شهری از این محدوده های مرکزی اولیه پراکنده نمی شود، بنابر این به عبارتی این مراکز شهری که بر هسته های اولیه شهرها نیز منطبق هستند با گسترش شهرها و افزایش جمعیت درگیر مراجعات فزاینده جمعیت شهری خواهند بود که از گستره های خوابگاهی به سمت مراکز کار و فعالیت سرازیر هستند. به زبان ساده تر، هسته های اولیه شهرها با توجه به تمرکز کار و فعالیت، ثروت های اقتصادی، صنوف و بازارها، سابقه تاریخی شهر و حتی سابقه هنر و دانش ... قابل جایگزینی نیستند و بلاانکار هویت، ماهیت و نبض اقتصاد شهرها می باشند. حتی در دوران مدرن گسترش شهرها شاهد این هستیم که حوزه های اداری نیز بعداً در محدوده همپیوند با این مراکز شهری شکل گرفته اند و در واقع آن مراکز شهری را بطورفیزیکی رشد داده اند.
بنابر این ساختار شهرها بواقع دارای یک اصل کلی است، مراکز کار و فعالیت که اتفاقا بر مراکز تاریخی و سابقه پیدایش شهری منطبق هستند و عرصه های استقرار گستره های جمعیتی که بر اساس جغرافیای زمین در شرق، غرب، جنوب و شمال این مراکز فعالیتی شکل می گیرند که البته هر یک از این گستره های سکونتی نیز برای خود دارای کانون های فعالیتی و یا محل استقرار برخی صنوف می باشند ولی در مقایسه با مراکز اصلی شهری دارای ابعاد گسترده، پیچیده، راندمان تمرکز و ایجاد سرمایه و نیز حجم مراودات مشابه نمی باشند و این مراکز فعالیتی عرصه های مختلف شهر با نزدیک شدن به مرکز شهری منسجم و متراکم تر می شوند.
بنابر این در شهرها خصوصا کلانشهرها هر روز حجم زیادی سفرهای درون شهری و حتی سفرهای بین شهرهای اقماری اطراف، به سمت مراکز شهری دیده می شود که مقصد و مبدأ سفرهای کاری هستند. افرادی که در ساعات اولیه روز بخش های استراحتگاهی و مسکونی را به سمت مراکز کارو فعالیت مرکز شهر ترک می کنند و در ساعات پایانی روز بر می گردند.
با توجه به کلیه مطالب گفته شده امروز در شهرها یکی از روش های برنامه ریزی انتقال سرمایه و رونق اقتصاد شهری از حمل و نقل، برنامه ریزی واحدهای سکونتی و خانه های کوچک مقیاس در بخش های مورد نیاز مجاور با مراکز کر و فعالیت می باشد.
در صورت امکان تعریف، برنامه ریزی و جانمایی توسعه خانه های کوچک مقیاس در مجاورت مراکز کار و فعالیت در اسناد توسعه شهری می توان یکی از سیاست های مهم ساماندهی و جابجایی جمعیتی، کاهش هزینه های زندگی و ارتقا شرایط زیست محیطی در شهرها را ایجاد نمود.
بنابر این ایجاد خانه های کوچک مقیاس و ساماندهی مراجعات مردم به مراکز فعالیت نه تنها یک موضوع بلکه یک ضرورت در شهرهای امروز می باشد که با توجه به تغییرات ایجاد شده در ساختارهای جامعه، افزایش سن ازدواج، افزایش تعداد زنان شاغل، افزایش خانوارهای بی فرزند و یا تک والد، این مهم می تواند در ارتقاء شرایط اقتصادی خانوارها و برنامه ریزی پایدار اقتصاد شهری موثر باشد.
چه بسیار افرادی که به دلیل ساعات طولانی حضور در محل کار ترجیح می دهند در فاصله نزدیک به محل کار خود اقامت داشته باشند و زمان صرف شده در حمل و نقل عمومی برای مراجعه به کار را کاهش دهند و یا افرادی که از شهرهای مجاور برای کار به مراکز کار و فعالیت مراجعه می نمایند و وجود یک واحد آپارتمان کوچک مقیاس در محدوده کار و ایجاد امکان استقرار آنها برای چند روز، می تواند مشکلات ناشی از جابجایی آنها را در تمام روزهای هفته کاهش دهد.
بنابر این برنامه ریزی واحدهای کوچک مقیاس در شهرها، جزء لاینفک سیاست های توسعه شهری در سالهای آتی خواهد بود که در موضوعات اقتصاد شهری و پایداری محیط زیست نقش بسزایی خواهد داشت و تأکید بر این مطلب بسیار ضروری است که آپارتمان های کوچک مقیاس جامعه ای از مردم شهر را مخاطب می سازد که گروه شاغل جامعه بالاخص در ساعات طولانی می باشند و یا خانوارهای کم جمعیت هستند. از طرفی لازم است این آپارتمان ها در مجاورت مراکز کار فعالیت اصلی شهر برنامه ریزی گردند که البته در برخی موارد و ایجاد و توسعه مراکز کار و فعالیت خاص در مجاورت شهرها این واحدهای زیستی برای کارمندان و کارگران آن مراکز در مجاورت آنها نیز تدارک دیده می شود تا بعد مسافت و هزینه های مربوط به آن از دوش شاغلین مربوطه برداشته شود.
فارغ از ضرورت برنامه ریزی، ایجاد تمهیدات لازم و جانمایی آپارتمان های کوچک مقیاس در اسناد هدایت و کنترل شهری و سطح شهرها، لازم است دستورالعمل های ویژه ای در مورد کیفیت و ضرورت های معماری بنای مربوط به این آپارتمان ها مطالعه و تدوین گردد تا امکان ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان این آپارتمانها فراهم شود.
چنانچه می دانید هر فردی با توجه به قومیت، شرایط اقلیمی محل سکونت، ویژگی های فرهنگی و حتی جنسیت دارای حیطه فاصله خصوصی در مراودات شخصی و عمومی می باشد که بر این اساس می توان برای هر ملیت و قومی بهترین فاصله و تناسبات فضایی محل سکونت افراد را برای خانوارهایی با جمعیت مختلف بررسی و طراحی نمود. علاوه بر آن فضاهای زیستی مثل مسکن دارای استانداردهای فضایی معرفی شده ای برای هر یک از فعالیت های انسانی هستند که معماران با این مقوله بسیار آشنا می باشند. بطور خلاصه می توان گفت برای هر قوم و جامعه ای می توان با بررسی و تشخیص حداقل فضای مورد نیاز افراد نسبت به برآورد فواصل و اندازه های مناسب آپارتمان های کوچک مقیاس اقدام نمود که افراد در آن به لحاظ روحی و فیزیکی احساس امنیت و آرامش را تجربه نمایند و این موضوع می تواند پایه برنامه ریزی معماری آپارتمان های کوچک مقیاس در تهران و سایر کلانشهرهای ایران باشد.
علاوه بر آن بر اساس دستورالعمل های ملاک عمل بدست آمده از بهترین تجربه های سایر کلانشهرهای دنیا، مواردی چند در تدوین سیاست های شهری، طراحی و برنامه ریزی معماری این آپارتمان های کوچک مقیاس مطابق محورهای زیر مورد توجه می باشد:
- ترکیبی از انواع آپارتمان را فعال کنید که بازتاب بهتری در تشکیل خانواده معاصر و الگوهای و روند تقاضای مسکن، به ویژه در مناطق شهری باشد.
- برای بهسازی و ساخت و سازهای کوچک ظرفیتی در اسناد شهری، دستورالعمل های ساخت ابنیه و نیز ملزومات حقوقی و برنامه های مالی دیده شود.
- به منظور توانمند سازی مالی جامعه مخاطب آپارتمان های کوچک مقیاس برنامه های "ساخت برای اجاره" و "محل اقامت مشترک" مورد بررسی و تدوین قرار گیرد.
- در شرایط یکه راه حل های حمل و نقل بهتری نظیر حمل و نقل عمومی وجود دارد و برای کاهش هزینه ها، شرایط لازم را برای پارکینگ خودرو را حذف گردد.
- در معماری آپارتمان های کوچک مقیاس برنامه ریزی متفاوتی برای مشاعات و ایجاد فضاهای چند منظوره در نظر گرفته شود.
- ایجاد فضاهایی عمومی ارتقا سطح زندگی در معماری بنا شامل فضاهای مشترک، حیاط ها و تراس های سبز، سالنهای اجتماعات و سالن ورزش ایجاد گردد.
بنابر این هدف از این یادداشت ارائه مطالبی سلسله وار در برنامه ریزی آپارتمان های کوچک مقیاس و تأکید بر این محتواست که حصول اطمینان از پیشرفت مترقی پروژه آپارتمان های کوچک مقیاس در بخش مسکن، استفاده از دستورالعمل های حاصل از دستاورد مشترک برنامه ریزان شهری، تأمین کنندگان مسکن، کلیه مشارکت کنندگان ذینفع و معماران می باشد. لازم است اجرای این دستورالعمل ها از طریق اسناد توسعه شهری و حتی ملی بخش های دولتی حمایت گردد تا امکان ایجاد تحول در فرایند توسعه شهرها، مناطق کلیدی شهر و کیفیت زندگی شهروندان را فراهم آورد.
در این زمان لازم است برای تقاضای موجود در سطح شهر، بخشی از تقاضای مسکن را در مقیاس تناسبات فضایی کوچک، به عنوان مکانی که در آن زندگی کنیم، کار کنیم و به عنوان اوقات فراغت شخصی از آن لذت ببریم، ارتقا دهیم.
نظر شما