همشهریآنلاین - سمانه معظمی: آموزش از راه دور این روزها در بیشتر کشورهای دنیا و استانهای مختلف ایران جایگزین کلاسهای حضوری شده است.
شاید دانشگاهها به دلیل اینکه سالهاست آموزش مجازی را آغاز کردهاند و مخاطبان آن افراد بزرگسال هستند در این زمینه چالش کمتری داشته باشند، اما برگزاری کلاسهای آنلاین برای مدارس بهویژه در مقاطع تحصیلی پایین و استانهای محروم مانند سیستان وبلوچستان، ایلام و کهکیلویه و بویراحمد با مشکلاتی همراه بوده است.
کارشناسان معتقدند شیوع کرونا تغییرات چشمگیری در جنبههای مختلف زندگی از پزشکی تا آموزش ایجاد خواهد کرد که به احتمال زیاد بعد از پایان این بحران نیز ادامه خواهد داشت و باعث میشود فنآوری در آینده نقش پررنگتری را در زندگی ایفا کند.
اگرچه برهه فعلی، زمانی سخت و غیرقابل پیشبینی در تاریخ است، اما میتواند انقلابی در آینده آموزش ایجاد کند. حال که مراکز آموزشی به ناچار مجبور شدهاند فعالیت خود را به فضای مجازی ببرند با شناخت بیشتر نسبت به این فضا احتمال زیادی وجود دارد که در آینده و بعد از دوران قرنطینه نیز همچنان از مزایای آن بهرهمند شوند.
برخی نیز معتقدند آموزش مجازی اگر با توسعه زیرساختها و آشنایی معلمان و دانشآموزان با فنآوریهای نوین همراه نباشد، میتواند مخاطراتی را در نظام آموزشی کشورها به دنبال داشته باشد.
تعطیلی مدارس در ۱۸۸ کشور
بنابر آمار یونیسف، در حال حاضر مدارس ۱۸۸ کشور دنیا و بیش از یک میلیارد و ۵۰۰ دانشآموز به دلیل شیوع کرونا تعطیل شدهاند و در واقع ۹۰ درصد دانشآموزان دنیا خانهنشین شدهاند. حدود ۱۱ کشور مانند کانادا، استرالیا و روسیه نیز برنامه تعطیلی را فقط در برخی مناطق و شهرهای درگیر بیماری اجرا کردهاند.
این سازمان برای کمک به آموزش و ایمنسازی یادگیری کودکان، تاکنون ۱۳ میلیون دلار به کشورهای با درآمد پایین و متوسط، اختصاص داده است.
شکاف آموزشی
این که دانشآموزان در مناطق محروم و حاشیهای چطور میتوانند از آموزش مجازی بهرهمند شوند فقط دغدغه ایران نیست و همه کشورها با آن دست به گریبان هستند. درواقع برگزاری دورههای آنلاین، شکاف و نابرابری آموزشی را نمایانتر کردهاست.
از سوی دیگر شرکت در کلاسهای مجازی برای دانشآموزان با نیازهای ویژه مانند معلولان و مبتلایان به اوتیسم نیز دشوار است. به همین دلیل دولتها باید امکان آموزش اختصاصی و برگزاری کلاسهای ویدئویی را برای آنها فراهم کنند.
یونیسف سعی دارد با همکاری کشورها بهویژه کشورهای ضعیفتر از این که همه دانشآموزان به امکانات آموزشی دسترسی دارند اطمینان حاصل کند. زیرا وقفه آموزشی میتواند منجر به افزایش کودکان کار، ازدواج زودهنگام و بهرهکشیهای دیگر از کودکان شود. همچنین احتمال ترک تحصیل در این شرایط بین دختران بیش از پسران است.
به گزارش اتحادیه جهانی ارتباطات دوربرد، ۵۴ درصد جمعیت جهان یا ۴ بیلیون نفر از اینترنت استفاده میکنند. اما تنها ۲۵ درصد افراد در کشورهای توسعهنیافته به اینترنت دسترسی دارند.
این مشکل فقط محدود به کشورهای ضعیف نیست. برای مثال در آمریکا ۱۲ میلیون دانشآموز دسترسی به اینترنت خانگی ندارند. مسئولان آموزشی شهر لوسآنجلس تخمین میزنند نیمی از دانشآموزان کامپیوتر یا تبلت ندارند و یک چهارم آنها نیز دسترسی به اینترنت ندارند.
آماده نبودن کشورهای پیشرفته
«آنا کاناتو»، رئیس مرکز تحقیقات و آموزش بانک سرمایهگذاری اروپا گفت: تغییرات فعلی در نظام آموزشی کشورها به دنبال شیوع کرونا در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
وی معتقد است: مراکز آموزشی تلاش زیادی برای کنار آمدن با شرایط فعلی کردهاند. آنها با برگزاری کلاس مجازی، برنامه تلویزیونی، ارسال آموزهها از طریق ایمیل یا شبکههای اجتماعی و ... سعی کردهاند فرایند آموزش را ادامه بدهند. اما با همه اینها باید پذیرفت که نظامهای آموزشی حتی در کشورهای پیشرفته برای این تغییر آماده نبودند. این نکتهای است که در آینده باید تغییر کند.
کشورها و نظامهای آموزشی باید برای بهبود زیرساختهای آموزش از راه دور هم در مراکز آموزشی و هم در خانهها تلاش کنند. درغیراینصورت شاهد تغییر اساسی در آموزش و آنلاین شدن کامل دورههای آموزشی در آینده نخواهیم بود. برای مثال خیلی از خانوادهها حتی در کشورهای پیشرفته اروپایی به تعداد فرزندان خود کامپیوتر در منزل ندارند یا اگر هم داشته باشند سرعت اینترنت برای استفاده همزمان فرزندان از کلاسهای آنلاین کافی نیست. اینها نکاتی است که باید درنظر گرفته شود. از سوی دیگر باید معلمان نیز در این زمینه آموزشهای لازم را ببینند.
به گفته کاناتو، مسلما آموزش از راه دور فقط جنبه مثبت ندارد و کاهش سرعت یادگیری و تعامل اجتماعی کودکان و نوجوانان از معایب آن است. اپلیکیشنها و نرمافزارها با تمام پیشرفتهای اخیر هنوز نتوانستهاند جایگزین ارتباط اجتماعی موثر رو دررو شوند. من شخصا امیدوارم شرایط به حالت عادی برگردد و دوباره ارتباطات رودررو جایگزین ارتباط دیجیتال شود.
وی ادامه داد: بانک سرمایهگذاری اروپا آماده است تا از دولتها، شهرها و بخش خصوصی که قصد سرمایهگذاری در توسعه امکانات آموزشی از جمله زیرساختهای اینترنتی و آموزش معلمان را دارند، حمایت مالی کند.
دانشآموزان با نیازهای خاص
به گزارش مرکز بینالمللی اقتصاد، «ترسی برنز»، معاون آموزش و مهارت سازمان بینالمللی همکاری اقتصادی و توسعه گفت: در این شرایط باید به دانشآموزان با نیازهای خاص – در همه زمینههای جسمی، روانی و تحصیلی- توجه ویژه کرد. در غیر این صورت نابرابری آموزشی و اجتماعی بیشتر میشود.
به اعتقاد وی، هنوز زود است که بگوییم آموزش مجازی در آینده نزدیک جایگزین کلاسهای حضوری میشود.
اما «آندراس شلیشر»، مسئول آموزش و مهارت سازمان بینالمللی همکاری اقتصادی و توسعه معتقد است: مدارس بعد از بحران کرونا دیگر مانند قبل نخواهند بود و مسلما شاهد تکامل آموزشی در آنها خواهیم بود.
وی افزود: باید از این فرصت برای تحول در نظام آموزشی استفاده کنیم. مدرسه و معلم فقط نباید نقش منتقلکننده دانش به فراگیران را ایفا کنند. آنها باید برای این شیوه آموزشی جدید و نیازهای آن آماده شوند.
براساس نتایج یک تحقیق بینالمللی در سازمان بینالمللی توسعه و همکاری اقتصادی، فنآوری نباید فقط وسیله آموزش و یادگیری را تغییر دهد یا معلم نباید همان الگوی درس دادن در مدرسه را در کلاسهای آنلاین هم تکرار کند. آموزش باید براساس نیازهای جدید که اقتضای فراگیری از راه دور است، انجام شود.
طبق این تحقیق که مدارس ۴۶ کشور مختلف را پوشش داده، ۶۰ درصد معلمان گفتهاند که از قبل در زمینه استفاده از فنآوری آموزش دیده بودند و حدود ۲۰ درصد اعلام کردهاند نیاز به آموزش فوری در این زمینه دارند.
تهدید حریم خصوصی
یکی از نکات مثبت ویروس کرونا، این بوده که معلمان و دانشآموزان مجبور شدهاند کار با ابزارهای دیجیتالی، اپلیکیشنها و فنآوریهای نوین را یاد بگیرند. اما تهدید حریم خصوصی دانشآموزان یکی از معایب این تغییر ناگهانی شیوه آموزشی در مدارس است. برای مثال، دانشآموزان مجبور هستند حریم زندگی و خانه خود را در برخی کلاسهای آنلاین از طریق وبکم با معلمان و دیگر دانشآموزان به اشتراک بگذارند. ممکن است بدون اینکه رضایت داشته باشند از آنها عکس یا اسکرینشات گرفته شود و در جایی منتشر شود. ممکن است سایرین بتوانند اطلاعات موقعیت آنها را ردیابی کنند، مورد خشونت قرار بگیرند و ...
طبق قوانین حمایت از حقوق کودکان در فضای مجازی، صدای ضبطشده و چهره ثبتشده دانشآموزان در فضای کلاسهای آنلاین باید محفوظ باشد. اینها نکاتی است که معلمان باید درباره آن آموزش ببینند و تهدیداتی را که این کلاسها برای حریم خصوصی دانشآموزان دارد برای آنها و والدینشان تشریح کنند.
با این شرایط باید منتظر بود و دید آیا کرونا میتواند نظام آموزشی دنیا را برای همیشه متحول کند یا این تغییر، فقط موقتی خواهد بود. قطعا پاسخ به این سوال بستگی به این دارد که کووید-۱۹ تا چه زمانی مهمان کشورها خواهد بود.
نظر شما