همشهری آنلاین-مریم ورشوئی: در گذشته صاحبان کسب و کارهای کوچک برای آن که کار مردم راه بیفتد خدمات و کالای خود را نسیه به آنها عرضه می‌کردند، مشتریان هم در یک زمان مشخص و توافق شده هزینه خرید خود را به فروشنده پرداخت می‌کردند. مثلاً کسی که سر برج حقوق خود را دریافت می‌کرد از بقالی سر کوچه خرید می‌کرد و بقال نیز در یک دفترچه نام او را در لیست بدهکاران می‌نوشت تا مشتری به محض دریافت حقوق بدهی خود را بپردازد. البته این کار امروزه در شهرهای بزرگ مانند تهران به دلیل این‌که افراد شناخت چندانی از هم ندارند رنگ باخته است، اما همچنان در روستاها و شهرستان‌های مختلف مانند گیلان، مازندران، کرمان و ...رواج دارد.
گویا نسیه‌دادن این روزها در زمان شیوع بیماری کرونا دوباره مطرح شده‌است، اما از نوع معکوسش. در شرایط شیوع کرونا در واقع راهی برای کمک به کسب و کارهایی است که رو به کسادی می‌روند. ایده نسیه معکوس همان پیش‌خرید خدمات است. به عنوان نمونه اگر شما مشتری یک آرایشگاه بوده‌اید می‌توانید برای ماه‌های آتی که احتمال کنترل بیماری می‌رود، نوبت رزرو کنید و هزینه آن را پیشاپیش بپردازید. در این‌صورت افرادی که در آن آرایشگاه مشغول به‌کار هستند بیکار نمی‌شوند. یا مثلا می‌توانید به یک کارگاه خیاطی که زنان سرپرست خانوار در آن مشغول به‌کار بودند سفارش دوخت لباس بدهید و هزینه آن را پرداخت کنید تا زندگی آنان در دوران قرنطینه خانگی لنگ نشود.
از سوی دیگر صاحبان کسب و کار نیز می‌توانند در این طرح، خودشان به مشتریان ثابت زنگ بزنند و با دادن تخفیف، خدمات خود را پیش‌فروش کنند. در واقع در طرح نسیه معکوس این‌بار مشتریان در دفتر خود بدهی صاحبان مشاغل را یادداشت می‌کنند و صاحبان مشاغل نیز از ورشکستگی مطلق رهایی می‌یابند.
برای اجرای این طرح باید همه جوانب را در نظر گرفت. نسیه مهلتی است که معمولاً از ناحیه فروشندگان به مشتریان داده می‌شود تا هزینه کالا و خدمات خود را در طی یک دوره مشخص پرداخت کنند. این موضوع هم زمانی اتفاق می‌افتد که اعتماد کامل بین مشتری و فروشنده وجود داشته باشد، بنابراین در درجه اول در طرح نسیه معکوس نیز باید اعتماد مردم به صاحبان کسب و کار وجود داشته باشد. یعنی نمی‌توان این طرح را برای همه کسب و کارها رواج داد، اما شاید بتوان برخی کسب و کارهای کوچک را که به‌دلیل شیوع کرونا در معرض تهدید قرار دارند نجات داد. همچنین می‌توان به افرادی که زندگی‌شان به‌طور مستقیم به تقاضای شهروندان برمی‌گردد کمک بیشتری کرد. به عنوان نمونه اگر کارگر یا باغبانی برای نظافت هرماه به منزل می‌آمده، معلم خصوصی و برخی دیگر که قابل اعتماد هستند و اکنون نمی‌توانیم آنها را برای ارائه خدمات پذیرا باشیم، در این روزهای سخت با پیش خرید خدمات و پرداخت بخشی از هزینه یاریشان کنیم. به‌خصوص کارمندان یا صاحبان مشاغلی که کرونا تأثیری در درآمد آنها نگذاشته می‌توانند در این زمینه بیشتر یاری رسان باشند.
البته باید برای طرح نسیه معکوس ضمانت‌هایی نیز وجود داشته باشد. به‌طوری‌که اگر به هر دلیلی بعد از کنترل بیماری فرد قادر به ارائه خدمات نباشد یا نتواند تعهد خود را به‌جا آورد هزینه دریافتی را بازگرداند. دوطرف یعنی مشتریان و صاحبان مشاغل باید خود به توافقی اصولی و قانونی در این زمینه برسند.
ناگفته نماند که به نظر می‌رسد طرح نسیه معکوس بیشتر در محله‌های کوچک و جایی که افراد همدیگر را می‌شناسند کارآمد است. با این وجود کمک به سر پا نگه‌داشتن حتی یک کسب و کار در شرایط فعلی و بیکار نشدن کارگران آن می‌تواند به‌تنهایی اقدام مهمی تلقی شود، حتی اگر فقط چند درصد مشتریان یک محله به این طرح بپیوندند. مطمئناً تعطیلی برخی مشاغل مانند سلمانی، اتوشویی و بسیاری دیگر در چنین شرایطی ناممکن می‌شود.
رواج این قرار ملی هم نباید دلیل بر دست روی دست گذاشتن دولت شود. دولت نیز باید به نوبه خود در حفظ کسب و کارها و ایجاد راهکارهای اساسی‌تر بکوشد، زیرا به نظر می‌رسد چنین طرحی فقط بتواند پاسخگوی کسب و کارهای بزرگ‌تر با تعداد کارگران بیشتری باشد. در طرح نسیه معکوس شاید بتوان فقط به اقتصاد خرد کمک کرد. عرضه و تقاضا نیز تاحدی در این طرح شبیه قرض‌الحسنه‌هایی است که مردم در خانه‌هایشان راه‌اندازی می‌کنند.
بنابراین حفظ کسب و کارهایی که کمرشان زیربار بیماری کرونا خم شده است به‌تنهایی با حمایت مردم راست نمی‌شود. وقنی معاونت اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طی گزارشی درباره آثار شیوع کرونا بر اقتصاد ایران هشدار داده و اعلام کرده که بیش از چهار میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از افراد شاغل در خطر از دست دادن شغل خود قرار دارند، باید به فکر راهکارهای اساسی بود. در عین حال کمپین‌هایی مانند نسیه معکوس و هر روش دیگری که می‌تواند در این روزهای سخت یاری‌رسان هم‌نوعانمان باشد نباید نادیده گرفته و باید آموزش و اطلاع‌رسانی شوند. ٰما در شرایطی قرار داریم که شاید باید فریاد بزنیم ای که دستت می‌رسد دستی بگیر.
نظر شما