به گزارش همشهری آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، چند روز پیش خبر ثبت جهانی هنر دوتار تیتر رسانه‌ها شد خبری که مهارت‌های سنتی ساختن و نواختن دوتار این هنر اصیل را پرآوازه‌تر کرد که برای دیار خراسان بسیار مسرت‌بخش بود، زیرا که این دیار از دیرباز مهد دوتار نوازی بوده است و نواهای شیرین اساتید برجسته دیار خورشید در سراسر دنیا طنین‌انداز شده است. ولی هم‌زمان با این خبر مسرت‌بخش، درگذشت استاد رمضان بردری پیشکسوت موسیقی مقامی خراسان، شیرینی ثبت جهانی دوتار را تلخ کرد و ستاره‌ای دیگر از آسمان فرهنگ و هنر دیار خورشید خاموش شد.
پیشینه چند هزارساله دوتار
دوتار پیشینه‌ای چند هزارساله دارد و می‌توان آن را مادر تنبور و سه‌تار محسوب کرد. خراسان رضوی مهد و ترویج موسیقی مقامی و دوتار نوازی در کشور بوده و نواهای شیرین اساتید برجسته دیار خورشید در سرار جهان طنین‌انداز شده است.
نسترن ابوالحسن زاده دکترای مردم‌شناسی موسیقی و فعال در موسیقی مقامی می‌گوید: امروزه حوزه‌های نواختن دوتار از قوچان و شهرهای خراسان شمالی، جنوب و شرق خراسان رضوی، خراسان جنوبی و نواحی ترکمن‌نشین ازجمله استان گلستان و بخش علی‌آباد کتول و همچنین برخی مناطق استان مازندران را شامل می‌شود.
او ادامه می‌دهد: ساز تنبور در کرمانشاه نیز شکل تغییریافته‌ای از ساز دوتار است. شکل ساز و نحوه در دست گرفتن و سبک نواختن ساز در مناطق تحت پوشش متفاوت است.
نسترن ابوالحسن زاده دکترای مردم‌شناسی موسیقی می‌گوید: اقدام دست‌اندرکاران برای ثبت جهانی دوتار ستودنی است، زیرا این کار به شناخت بیشتر ساز دوتار به جهانیان کمک می‌کند.
این بانوی عضو گروه موسیقی مقامی هرای ادامه می‌دهد: پیش‌ازاین وقتی برای اجرا به سایر کشورها می‌رفتم ساز دوتار برای آن‌ها بسیار ناشناخته بود حتی در کشورهایی مثل ازبکستان که با ایران رقابت فرهنگی دارند نیز این ساز بسیار ناشناخته بود.
ابوالحسن زاده بیان می‌کند: وقتی یک اثر ثبت جهانی می‌شود در احیای آن نیز بسیار مؤثر است و یونسکو معمولاً بر کارهایی که آن کشور برای احیای این هنر انجام می‌دهند، نظارت می‌کند و درجاهایی که این هنر در معرض نابودی نیز باشد، اقدامات لازم را برای کمک به آن انجام خواهد داد.
این پژوهشگر موسیقی می‌گوید، احیای هر هنری بیش از هر عاملی، به همت ما بستگی خواهد داشت و بازهم درباره دوتار سرعت عمل مسئولان ستودنی است، زیرا تعلل مسئولان در ثبت جهانی ساز تار باعث شد که کشور آذربایجان این هنر را به نام خود ثبت کند.
دوتار در نوع خود از کهن‌ترین سازهای زهی در ایران بلکه در تمام خاورمیانه و آسیای مرکزی به شمار می‌رود. دوتار سازی ساده و بی‌پیرایه بوده که کمتر تزئینی در آن به‌کاررفته است و برای زیبایی آن بیشتر از مواد موجود در طبیعت استفاده می‌شود.
ثبت جهانی دوتار فرصتی برای معرفی میراث معنوی ایران به دنیا
به گفته علی نژاد مسئول روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، پرونده‌ای که درباره هنر دوتار نوازی در ایران تهیه گردید و به یونسکو ارسال‌شده است بر اساس پژوهش‌هایی که درباره این موسیقی قدیمی در استان‌های خراسان رضوی، جنوبی، شمالی و گلستان انجام‌شده است.
محمود طغرایی مسئول دفتر ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی می‌گوید: برای ثبت یک اثر در فهرست جهانی معمولاً پرونده‌ای از میراث فرهنگی شهرستان یا کشور به نماینده یونسکو در میراث فرهنگی کشور پیشنهاد می‌شود و بعد از انجام پژوهش از سوی کارشناسان یونسکو پرونده‌ای برای ثبت جهانی جمع‌بندی می‌شود.
او ادامه می‌دهد: ثبت جهانی یک اثر شاید مزایای مادی به‌صورت مستقیم نداشته باشد و اینکه گفته می‌شود با ثبت جهانی دوتار، کمک‌های مالی به هنرمندان در این زمینه از سوی نهادهای جهانی می‌شود به‌صورت مطلق درست نیست، ثبت جهانی یک هنر یااثرمثل یک فرآیند اطلاع‌رسانی به مردم جهان است.
مسئول دفتر ثبت آثار میراث فرهنگی خراسان رضوی می‌گوید: وقتی اثری ثبت جهانی شود می‌توانیم بهره‌برداری لازم را در این زمینه داشته باشیم مثل برگزاری کنسرت‌های جهانی درزمینهٔ موسیقی دوتار و از این فرصت می‌توان برای معرفی میراث معنوی ایران به جهانیان استفاده کرد.
طغرایی ادامه می‌دهد: همچنین از ثبت جهانی آثار تاریخی و میراث معنوی می‌توان در صنعت گردشگری و برای جذب گردشگر استفاده کرد.
ثبت جهانی دوتار فرصتی برای احیای موسیقی مقامی
دوتار در مراسم‌های مختلف و رویدادهای گوناگون کاربرد دارد و دوتارنوازان علاوه بر نواختن تار روایتگری نیز دارند و بسیاری از اشعار محلی، قومی، عاشقانه، مذهبی و لالایی را دربخشی از هویت فرهنگی اجتماعی جوامع و گروه‌ها را روایت می‌کنند.
حفظ و صیانت از آثار فرهنگی تاریخی و میراث فرهنگی ملموس و ناملموس یک وظیفه ملی و همگانی است و امیدواریم با به ثبت رسیدن جهانی دوتار در یونسکو استقبال مردم از این موسیقی مقامی بیشتر شده و آواز دل‌نشین دوتار این یار همراه و همیشگی دیار خورشید دوباره عظمت و فرهنگ ایرانی را به رخ جهانیان بکشد.
نظر شما