به گزارش ایسنا، در مناطق خشک و نیمه خشک همچون ایران، بارندگی به مثابه بی‌ثبات‌ترین سازه اقلیمی قلمداد می‌شود. در این مناطق، تغییرات بارش به گونه‌ای مستقیم در رطوبت خاک و جریان آب‌های سطحی و زیرزمینی نمود می‌یابد. بنابر این خشکسالی را می‌توان مهم‌ترین ناهنجاری ناشی از کمبود بارش و رطوبت دانست.
خشکسالی یکی از بلایای محیطی است که فراوانی آن به ویژه در نواحی خشک و نیمه خشک بسیار زیاد است. این پدیده در هر منطقه‌ای می‌تواند رخ دهد و انسان و محیط زیست را تحت تاثیر قرار دهد، هرچند که گسترش آن متفاوت است. بر خلاف خشکی که پدیده دایمی اقلیمی است، خشکسالی در مناطق خشک و مرطوب نیز رخ می‌دهد.
وقوع مکرر خشکسالی موجب شده که این بحران برای کشاورزان روستایی به عنوان یک پدیده جدید مطرح نباشد، اما پیچیدگی عوامل زمینه‌ساز و در هم تنیدگی پیامدهای منفی ناشی از خشکسالی این پدیده را به یکی از شرایط بحرانی تبدیل کرده است.
پژوهشی که در خصوص "تحلیل اثرات اقتصادی و اجتماعی خشکسالی بر جوامع روستایی شهرستان سمنان" توسط صفورا کریمی (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی)، با جامعه آماری ۳۴۰ نفر از سرپرستاران خانوارها در روستاهای شهرستان سمنان با روش نمونه‌گیری تصادفی انجام شده، تاکید دارد: «چهار عامل "بحران معیشت "، "رکود تولید و تضعیف کشاورزی"، "فرهنگی و روان‌شناختی" و " اجتماعی و مشارکتی" در مجموع ۵۵.۸۱۲ درصد از تغییرات اثرات اقتصادی اجتماعی خشکسالی بر جوامع روستایی شهرستان سمنان را تبیین می‌کند.»
در این پژوهش یافته‌ها نشان می‌دهند: «خشکسالی در نواحی روستایی که معیشت اکثر مردم کشاورزی و نهاده اصلی در فعالیت‌های کشاورزی نیز آب است، تاثیرات دو چندان دارد. برخی از آثار خشکسالی و کشاورزی در نواحی روستایی عبارتند از: تخریب و نابودی اقتصادی روستایی و مهاجرت‌های روستایی، کاهش منابع کشاورزی، امنیت و سلامت خانواده و تخریب کیفیت زندگی روستایی.»
در ادامه با اشاره به ویژگی‌های شهرستان" سمنان" آمده است: «شهرستان سمنان در استان سمنان، از نظر موقعیت جغرافیایی، در منطقه خشک و نیمه خشک کشور واقع شده است. متوسط بارش سالانه این استان حدود ۱۴۰ میلی‌متر در سال بوده، که پایین تر از متوسط بارش سالانه در سطح کشور ( ۲۴۰ میلی‌متر) است. عمده‌ترین محصولات استان سمنان را گندم، جو، سیب‌زمینی، پنبه (وش) بومی و ورامینی، یونجه، اسپرس، شبدر، چغندر قند و پسته تشکیل می‌دهند.
بنابر این، با توجه به وقوع خشکسالی‌های پی در پی در سال‌های اخیر و کاهش منابع آب، سطح زیر کشت و راندمان محصولات کشاورزی به طور محسوسی کاهش یافته که ادامه این روند به کاهش میزان درآمد و در نتیجه، مهارت روستاییان و در نهایت، به ناپایداری و خالی از سکنه شدن سکونتگاه‌های روستایی انجامیده است.»
در ادامه این پژوهش محققان در خصوص " تاثیرات خشکسالی" می‌گویند: «تاثیرات خشکسالی به سه دسته شامل: تاثیرات زیست محیطی(مانند کاهش روان آب‌ها، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، فرسایش خاک، شوری و کاهش کیفیت آب و کم شدن تنوع گیاهی)، تاثیرات اقتصادی (همچون افزایش قیمت محصولات کشاورزی و دامی، کاهش درآمد خانوار، کاهش منابع درآمد جایگزین، افزایش هزینه تامین آب و کاهش تولید مواد غذایی) و تاثیرات اجتماعی (مانند کاهش سلامت و دسترسی به خدمات بهداشتی، افزایش تضادهای سیاسی، اجتماعی و مدیریتی، افزایش درگیری بین کاربران منابع آب، کاهش کیفیت زندگی، فقر و مهاجرت، می‌شود.»
در نتایج این پژوهش آمده است: «خشکسالی دارای پیامدهای گسترده و دراز مدت است و بر تمام جوانب زندگی انسان اثر می‌گذارد. روستاها به عنوان یک نظام سکونتگاهی همواره در طول تاریخ متحمل خسارات ناشی از مخاطرات طبیعی از جمله خشکسالی شده‌اند و تاثیر پدیده خشکسالی در مناطق روستایی بیش از نقاط دیگر بوده است. به دلیل وابسته بودن اقتصاد روستایی به بخش کشاورزی، هرگونه تهدیدی علیه این بخش منجر به تضعیف پایه‌های اقتصادی روستاها و در نهایت، رکود اقتصادی کشور خواهد شد.»
این پژوهش در شماره سوم فصلنامه "روستا و توسعه" منتشر شده است.
نظر شما