به عبارتی دیگر شهر فقط مجموعه‌ای از ساختمان‌ها و خیابان‌ها و فضاهای شهری نیست بلکه این ساکنان شهر هستند که با تعاملات فرهنگی خود حس شهروندی را به وجود می‌آورند، هویت شهر را شکل می‌دهند و باعث تعادل روحی- روانی شهروندان می‌شوند، لذا فضاهای عمومی ابزاری برای تقویت هویت تاریخی و فرهنگی شهر محسوب می‌شوند.
شهرهای تاریخی ایران چه قبل از اسلام و چه بعد از آن با تغییرات اندکی دارای ساختار فضایی مختص به خود بودند که تحت تاثیر شرایط طبیعی و اجتماعی ساخته شده‌اند. مهم‌ترین عناصر شهرهای تاریخی ایران شامل ارگ حکومتی در هسته اولیه شهر، مسجد جامع، بازار، مدارس، حمام‌ها، میادین، پل‌ها، محلات مسکونی در قسمت شارستان یا همان لایه میانی شهر بوده است. در قسمت بیرونی هم که ربض خوانده می‌شود، کشاورزان و سایر اقشار مردم عادی ساکن بوده‌اند.
حمام‌ها یکی از مهم‌ترین فضاهای عمومی شهرهای قدیمی بودند که در کنار خیابان و بازار ساخته می‌شدند که فقط مختص استحمام نبودند بلکه محل مراوده و بحث و گفت‌وگو و حتی تفریح ساکنان هم بوده و فضاهایی برای نوشیدن چای در قسمت سردخانه حمام داشته‌اند. بانه از جمله شهرهای تاریخی کردستان است که تاریخ شکل‌گیری آن چندان واضح و مشخص نیست، اما مورخین تاریخ ساخت شهر را به دوره قبل از اسلام می‌دانند.
هسته اولیه شهر بانه معلوم نیست، ولی حوادث تاریخی و بلایای طبیعی همواره نشان از تغییر مکان شهر دارد، به‌طوری‌که از «به‌روژه کون» که امروزه نام روستایی در دامنه شرقی کوه دوزین است، به‌عنوان یکی از هسته‌های اولیه شهر نام می‌برند که بعد از شیوع بیماری طاعون ساکنان شهر از این منطقه به مکان دیگری منتقل می‌شوند که امروزه به نام محله «بانه کون» شناخته می‌شود.
بعدها شهر بانه بر اثر حمله روس‌ها و جنگ‌های منطقه‌ای دچار آتش‌سوزی شد و قسمت عمده‌ای از بافت قدیمی‌اش را از دست داد. حمام مرزبانی از معدود بناهای بانه به شمار می‌رود که هنوز بخش‌های اصلی آن مانند ورودی بینه، هشتی، آبریزگاه، خزینه، آب‌انبار سرد، آب‌انبار گرم، انبار هیزم، آتش‌خانه و راهرو باقی مانده است و لذا در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.
اخیرا با موافقت مالکان حمام مرزبانی و با نظارت کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان و شهرستان بانه، با همکاری شهرداری و شورای شهر بانه و همچنین حمایت انجمن‌های مردمی، این بنای تاریخی در حال مرمت و بهسازی است. تاریخ این بنا به دوره پهلوی اول در سال ۱۳۱۶ برمی‌گردد و ظاهرا قدمت چندانی ندارد اما در صورت مرمت و احیا و تغییر کاربری آن به موزه مردم‌شناسی می‌توان جلوی تخریب آن را گرفت.
از طرف دیگر از آنجا که کُردها سابقه دیرینه‌ای در مدنیت و فرهنگ دارند و دارای زبان، آداب و رسوم، مذهب، هنر و ادبیات مختص به خودشان هستند، احداث موزه مردم‌شناسی و نمایش دادن مولفه‌های فرهنگی فوق الذکر در کنار آثار و اشیای باقی‌مانده از گذشتگان می‌تواند هم باعث توسعه گردشگری فرهنگی شود و هم شهروندان بانه‌ای را با هویت تاریخی و فرهنگی‌شان آشنا کند. از این رو پیشنهاد می‌شود که در تعیین کاربری این بنای تاریخی به موزه مردم‌شناسی ضمن در نظر گرفتن ظرفیت‌های موجود به خواسته‌های مالکین هم توجه شود تا هرچه زودتر شاهد مرمت و بهسازی و احداث موزه مردم‌شناسی باشیم.
نظر شما