کارشناسان معتقدند احیای سردر عالی‌قاپو باعث خواناسازی مجموعه جهانی شیخ صفی خواهد شد و می‌تواند تحول مهمی در پشتیبانی از معیارهای یونسکو در این مجموعه باشد. این روزها بازسازی این مجموعه به مراحل پایانی نزدیک شده و اردبیل در انتظار دریچه‌ای جدید از میراث به روی
گردشگری است.
- گمنامی عالی‌قاپوی اردبیل
یکی از شهروندان اردبیلی درباره اجرای این طرح عنوان می‌کند: هرچند عالی‌قاپو در شهر ما شناخته‌شده به نام محله و مکان بقعه شیخ صفی است، به دلیل از بین رفتن سردر عالی‌قاپوی این شهر، نامی از آن در کشور به گوش نرسیده است و معمولا عالی‌قاپو را با نام اصفهان می‌شناسند، در حالی که بنای تاریخی این شهر به عنوان خاستگاه سلسله صفوی به فراموشی سپرده شده است. «فرشاد مبشری» عنوان می‌کند: بازسازی بناهای تاریخی می‌تواند ضمن احیای بخشی از هویت تاریخی شهر باعث جلب توجه گردشگران شود و مسئولان باید برای مرمت و بازسازی تک‌تک این آثار تلاش کنند.
- شروع کاوش‌ها
کارشناس باستان‌شناسی و مسئول موزه‌های استان در مورد اهمیت این بنای تاریخی عنوان می‌کند: سردر عالی‌قاپو در میان مردم اردبیل از اهمیت زیادی برخوردار بوده و مراسم بزرگ و مهم در جوار این سردر برگزار می‌شده است. «فردین عینی» با بیان این‌که بی‌توجهی‌ها در دوران قاجار و دوره پهلوی اول باعث شده است این سردر به مرور زمان به مخروبه‌ای تبدیل شود، می‌افزاید: به علت نشست طاق‌ها و فروریزی نقاره‌خانه و وجود خطرات جانی برای مردم، در سال ۱۳۲۱ به دستور فرماندار وقت و از سوی نماینده آثار باستانی، این بنا جمع‌آوری شد. نقشه‌های تقریبی، عکس و قطعات کاشی و کتیبه‌های سالم پیاده‌شده از بنا با دقت در انبارهای مجموعه برای استفاده مجدد قرار گرفت، ولی به مرور زمان و جابه‌جایی و نبودن امکانات مناسب، لطمات جبران‌ناپذیری دیده است. وی تاکید می‌کند: آثاری از این بنا در نقاطی از محوطه تاریخی بقعه شیخ صفی بر جای مانده بود که باعث شد کاوش‌های باستان‌شناسی آغاز شود.
- مراحل بازسازی
عینی عنوان می‌کند: در حال حاضر، سردر تاریخی در ۳ طبقه با سبک معماری ایرانی- اسلامی در حال بازسازی است. در این بنا ۷ دروازه به نام «هفت در عشق» طراحی شده است که یکی از دروازه‌های اصلی به مجموعه شیخ صفی است. وی می‌افزاید: کارشناسان مرمت این مجموعه در تلاش هستند تا این بنا را مطابق با عکس‌ها و معماری اصیل دوره صفوی بازسازی کنند. این کارشناس باستان‌شناسی می‌گوید: طبقه پایین این مجموعه به صورت گنبد دسته‌سبدی، طبقه دوم به صورت گنبد راستی‌خفته و گنبدهای وسط این سردر هم به صورت هشت‌پر فیل‌گوشی چیده شده است.
به گفته مسئول موزه‌های استان، کاشی‌های این سردر نیز که بعد از تخریب در آرشیو میراث فرهنگی نگهداری می‌شده، حال به ترتیب مکان مانند پازل کدگذاری شده است تا تکه‌های از بین رفته از روی این کاشی‌ها طراحی شوند.
- احیای نقاره‌خانه اردبیل
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان هم می‌گوید: برای بازسازی این دروازه نزدیک به ۴ میلیارد تومان هزینه برآورد شده و از دی‌ماه سال ۹۷ عملیات فنی و عمرانی شروع شده است. «نادر فلاحی» می‌افزاید: در بازه زمانی ۹ماهه این پروژه با سرعت مطلوب پیش رفته و به مرحله افتتاح رسیده است و همزمان با سفر رئیس جمهوری افتتاح می‌شود. کارهای کارشناسی برای کاوش از سال ۷۴ شروع شد و سال ۸۵ کاوش‌های باستان‌شناسی بیشتر شد تا جای سردر در محل اصلی آن نقطه‌یابی شود. وی بیان می‌کند: سردر عالی‌قاپو به عبارتی محل نقاره‌خانه اردبیل در دوره صفوی است که با توجه به احیای کامل این بنا، نقاره‌خانه اردبیل نیز احیا می‌شود. با توجه به این‌که این بنا بخشی از مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی خواهد بود، تمامی عملیات آن مطابق اصول فنی و با تایید یونسکو انجام می‌شود.
- تاریخچه عالی‌قاپو
۵ اثر تاریخی به نام عالی قاپو در کشور وجود دارد. عالی‌قاپوی اردبیل، قزوین، اصفهان، تبریز و تهران ۵ اثر تاریخی مربوط به دوره صفوی و نماد فرهنگ، هنر و معماری ایران‌زمین است. زبان‌شناسان معتقدند اسم اصلی این بناهای یادگار دوران صفوی در ترکی «آلاقاپو» و به معنای «در بزرگ» بوده است که به دلیل ناآشنایی این واژه در زبان رسمی کشور به عالی‌قاپو تغییر یافته است. «علی اصغر باباصفری» مورخ اردبیلی، در کتاب «اردبیل در گذرگاه تاریخ» این شهر را با ۵ محله‌اش توصیف می‌کند که اصلی‌ترین آنها عالی‌قاپو بوده و مردم آن را دروازه می‌نامیده‌اند. در محلی که مقبره شاه اسماعیل صفوی قرار دارد سردری با معماری شگفت‌انگیزش در دوران شاه عباس احداث شد تا شاهرگ اصلی و مرکز اردبیل باشد. این سردر مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی مشهور به عالی‌قاپو یکی از آثار مهم دوره شاه عباس دوم است و با معماری باشکوه، کاشی‌کاری‌های معرق، و کتیبه‌های قرآنی به خط ثلث از مهم‌ترین آثار هنری و معماری استان است که با بازسازی آن بخشی از تاریخ اردبیل احیا می‌شود.
نظر شما