علاوه بر استان‌های جنوبی، آذربایجان غربی هم با داشتن نزدیک به ۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک با عراق از مهم‌ترین استان‌های درگیر این جنگ نابرابر بود تا ساکنان این منطقه به‌ویژه شهرهای جنوبی آن از جمله اشنویه، پیرانشهر و سردشت پس از ۳۰ سال همچنان از زخم‌های این جنگ رنج ببرند. مین‌های منفجر نشده در برخی شهرها از جمله بوکان، بیماران شیمیایی و محروم ماندن از توسعه اقتصادی معضل‌هایی جدی هستند که مردم آذربایجان غربی همچنان با آنها دست به گریبانند.
عملیات والفجر۲، کربلای۲، کربلای۷ و نصر۹ و حماسه سکانیان در منطقه عمومی حاج عمران و ارتفاعات تمرچین، عملیات‌های مهم قادر در ارتفاعات کلاشین در نزدیکی شهر اشنویه و عملیات‌های مهمی چون نصر۵، نصر۷ و... در ارتفاعات مرزی بُلفَت - دوپازا در نزدیکی شهر سردشت از دستاوردهای ارزنده رزمندگان در آذربایجان غربی به شمار می‌روند؛ مناطقی که اکنون سال‌ها بعد از جنگ همچنان با محرومیت‌های بهداشتی، عمرانی، آموزشی، اقتصادی و... روبه‌رو هستند. «محمدمهدی شهریاری» استاندار آذربایجان غربی در گفت‌وگو با همشهری به این محرومیت‌ها اشاره می‌کند و باقی ماندن آنها را در بسیاری از شهرهای استان به‌ویژه مناطق مرزی از جمله پیرانشهر، سردشت و اشنویه از تبعات جنگ تحمیلی می‌داند.
- نقش جنگ در محرومیت‌های استان
استاندار آذربایجان غربی درباره نقش جنگ در محرومیت‌های این استان می‌گوید: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و نفوذ و تاثیر انقلاب در خاورمیانه و جهان و ایجاد جنبش‌های آزادی‌بخش، یکی از موانع اصلی که دشمنان می‌توانستند پیش روی اهداف انقلاب قرار دهند، ایجاد ناآرامی در کشور و جنگ تحمیلی بود. البته قبل از شروع جنگ در برخی نقاط کشور از جمله کردستان و جنوب استان آذربایجان غربی ناآرامی‌هایی وجود داشت. ما در برخی مناطق از سوی گروه‌های ضد انقلاب با ناآرامی‌ها روبه‌رو بودیم که آثار مخرب آن بیشتر از جنگ بود. «محمدمهدی شهریاری» بیان می‌کند: اگرچه در شروع جنگ تحمیلی بیشتر مناطق جنوبی کشور درگیر این موضوع بودند، ما در شهرهای غربی هم ناآرامی‌های داخلی داشتیم. پس از مدتی، با توجه به گسترده شدن جنگ، این رویداد به مناطقی از استان آذربایجان غربی از جمله مرز تمرچین و شهرهای پیرانشهر، سردشت و اشنویه هم کشیده شد.
وی با تاکید بر این‌که جنگ - چه در صورت پیروزی و چه شکست - آثار مخربی بر مناطق درگیر و ساکنان آن می‌گذارد، می‌افزاید: آذربایجان غربی، با توجه به محرومیت‌های بسیاری که قبل از انقلاب هم داشت، به دلیل همین ناآرامی‌ها و جنگ از بسیاری از اقدامات توسعه‌ای جا ماند و فرصتی برای طرح‌های محرومیت‌زدایی در شهرهای آن پیش نیامد. البته بعد از پایان جنگ اقدامات زیادی در این منطقه صورت گرفت، اما به دلیل شدت محرومیت هنوز با آثار مخرب جنگ روبه‌رو هستیم. دولت برای رفع این محرومیت تلاش می‌کند، اما در بسیاری از شاخص‌های کشوری از جمله راه روستایی، مدرسه‌سازی، سوادآموزی، اشتغال، درآمد سرانه و... وضعیت مناسبی نداریم و جزو استان‌های محروم به شمار می‌رویم.
- هم‌مرز بودن ۳ شهر جنوبی استان با کردستان عراق
شهریاری با اشاره به مرز گسترده آذربایجان غربی با عراق و هم‌مرز بودن ۳ شهر جنوبی آن با کردستان عراق اظهار می‌کند: کردستان عراق در همسایگی شهرهای اشنویه، سردشت و پیرانشهر قرار دارد و ساکنان آن همواره مخالف رژیم بعث بودند و درگیری‌های زیادی در این مناطق حتی قبل از دولت صدام هم وجود داشت. آنها به دلیل همکاری‌هایی که با ما داشتند، به شدت مورد نفرت رژیم بعث بودند و در مقاطعی از جنگ به صورت دسته‌جمعی به کشور ما کوچ کردند. در آن مقطع زیرساختی برای پذیرش این تعداد جمعیت وجود نداشت که خود به معضلی در دوره جنگ برای استان تبدیل شد که چگونه از نظر انسانی و اجتماعی شرایط زیست بهتر برای این افراد فراهم شود.
وی به بمباران شیمیایی شهر سردشت اشاره می‌کند و می‌گوید: بمباران شیمیایی سردشت تعداد بسیار زیادی از هم‌وطنان ما را شهید و مجروح کرد. این شهر و بسیاری از شهرهای همسایه آن تحت تاثیر این بمباران قرار گرفتند و هنوز هم با عواقب تلخ آن درگیر هستند. قرار داشتن این شهرها در نزدیک مرز باعث می‌شد در تیررس توپخانه رژیم بعث باشند و شرایط سخت نیز اجازه انجام کارهای عمرانی را در این مناطق در زمان جنگ نمی‌داد. در حال حاضر هم این شهرها بالاترین نرخ‌های بیکاری و مهاجرت را دارند و به دلیل تامین نشدن معیشت ساکنانشان، با کولبری‌های غیرمجاز، مواجه هستیم. دولت برای مرزنشینان کارت‌های الکترونیکی در نظر گرفته است، اما به دلیل محدودیت‌های واردات و تحریم‌ها این کارت‌ها کارایی و تاثیرگذاری لازم را برای مردم این مناطق ندارند.
شهریاری ادامه می‌دهد: آذربایجان غربی بیش از ۲۵۰ کیلومتر مرز مشترک با عراق دارد و همین آن را به شدت تحت تاثیر شرایط جنگی قرار داد. بعد از جنگ هم گروه‌های ضد انقلاب به آن سوی مرزهای کشورمان کوچ کردند و همچنان با عملیات تخریبی از سوی گروهک‌های آنها مواجه هستیم. آنها امنیت مرزها را مورد تهدید قرار می‌دهند. البته با استقرار قرارگاه حمزه، امنیت در این مناطق برقرار است، با این حال، این مساله سرمایه‌گذاری را در شهرهای مرزی تحت تاثیر قرار داده به طوری که کمتر سرمایه‌گذاری حاضر به فعالیت در استان است.
وی تاکید می‌کند: البته ایجاد زیرساخت‌ها در این مناطق روند رو به رشدی دارد و دولت اقدامات خوبی در این زمینه انجام داده است. در حوزه برق‌رسانی تمام روستاهای بالای ۱۰ خانوار تحت پوشش قرار دارند. در بخش گازرسانی روستایی هم از ۳۶ درصد برخورداری در ۲ سال گذشته به ۶۸ درصد رسیده‌ایم و پیش‌بینی می‌شود تا ۲ سال آینده این آمار به ۸۳ درصد هم برسد. با محقق شدن این امر از میانگین کشوری هم بالاتر خواهیم رفت. همچنین، در حوزه درمان و خانه بهداشت اقدامات خوبی صورت گرفته است. اما به طور کلی در زیرساخت‌های سخت‌افزاری که می‌توانند توسعه آذربایجان غربی را شتاب دهند، دچار مشکلاتی هستیم.
- آذربایجان غربی؛ محروم از صنایع بزرگ و مادر
این مقام مسئول درباره اقداماتی که پس از جنگ برای توسعه استان انجام شده است، می‌گوید: خسارتی که جنگ به این استان و دیگر مناطق جنگ‌زده وارد کرد، باعث شد سرمایه‌گذاری‌های بزرگی که در دوران جنگ در دیگر استان‌های کشور انجام می‌شد، در این مناطق صورت نگیرد. به دلیل ۸ سال درگیر بودن آذربایجان غربی با جنگ تحمیلی بسیاری از صنایع مادر در این منطقه ایجاد نشدند و این مساله یکی از مهم‌ترین عقب‌ماندگی‌های آن در حوزه اشتغال به شمار می‌رود.
وی می‌افزاید: پس از جنگ دولت تصمیم گرفت به صورت مستقیم در استان‌های کشور سرمایه‌گذاری نکند و با استفاده از ظرفیت‌های صنایع و بخش خصوصی توسعه استان‌ها را رقم بزند. این تصمیم باعث شد ما نه از کارهای توسعه‌ای دوران جنگ بهره‌مند شویم و نه پس از جنگ از سرمایه‌گذاری‌های دولتی. در آن دوران دولت چندین پروژه بزرگ در برخی استان‌های کشور اجرایی کرد، اما پس از پایان جنگ اجرای آنها متوقف شد و آذربایجان غربی از داشتن ظرفیت‌های اقتصادی از جمله پتروشیمی، پالایشگاه، فولاد و صنایع بزرگ و مادر محروم ماند. در حوزه زیرساخت‌ها هم به دلیل عدم توجه به مشکلات استان بلافاصله پس از جنگ، رفع عقب‌ماندگی‌های این منطقه طی سال‌های اخیر روند خوبی نداشته است. اما در دولت تدبیر و امید طرح‌های توسعه‌ای با شتاب بیشتری اجرا می‌شوند و طی سال‌های اخیر شاهد اجرای اقدامات مستقیم دولت برای رفع محرومیت‌ها هستیم.
استاندار آذربایجان غربی با اشاره به تاثیر گرانی بر ساخت و سازهای عمرانی استان به دلیل عقب‌ماندگی‌های ناشی از جنگ بیان می‌کند: یکی از شاخص‌های اصلی توسعه استان، تکمیل طرح‌های توسعه‌ای از جمله راه‌هاست، اما در این زمینه بسیار عقب هستیم چراکه بودجه این اقدامات طی سال‌های اخیر چندین برابر شده است. در این زمینه ضروری است که وزارت راه و شهرسازی اقدامات شاخصی را برای رفع محرومیت‌ها انجام دهد.
وی درباره کافی بودن اقدامات برای عبور از محرومیت‌های جنگ می‌گوید: در شرایط جدید هم ما به دلیل تحریم‌ها با مشکلات زیادی مواجه شده‌ایم. شرکت‌های بزرگ برای سرمایه‌گذاری در استان اعلام آمادگی کرده بودند، اما خواسته‌های ما به صورت کامل برای این قراردادها تاکنون محقق نشده است. البته آذربایجان غربی با توجه به ظرفیت‌های خوبی که دارد، در حال حاضر در حوزه رونق کسب و کار مقام اول کشور را به خود اختصاص داده و این به دلیل سرمایه‌گذاری‌های سرریز شده به سمت استان است. در چند سال گذشته ۱۵۰ میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌ایم که بعضی از پروژه‌های این سرمایه‌گذاری در آستانه بهره‌برداری است. در هفته دولت هم بیش از ۲ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری داخلی در استان بهره‌برداری شد.
همچنین، سال گذشته سرمایه‌گذاری داخلی ۲۵۰۰ میلیارد تومان بود. اینها می‌تواند در رشد استان تاثیر خوبی داشته باشد. وی تاکید می‌کند: هر چند به دلیل تحریم‌ها مقداری تعلل و وقفه وجود دارد، با کمی توجه بیشتر دولت و تخصیص بیشتر بودجه به استان‌های جنگ‌زده از جمله آذربایجان غربی برای ساخت و تکمیل زیرساخت‌ها، می‌توانیم سرمایه‌گذاری‌های داخلی را چند برابر و محرومیت و بیکاری را از تمام شهرهای استان حذف کنیم. شهریاری درباره پرداخت بودجه ویژه به استان‌های جنگ‌زده هم اظهار می‌کند: طی ۲ سال گذشته، از زمان حضور من در استانداری، چنین بودجه‌ای با این مضمون به آذربایجان غربی داده نشده است.
- اقدامات خوب دولت تدبیر و امید در استان
«محمدمهدی شهریاری» استاندار آذربایجان غربی می‌گوید: پس از جنگ، استان ما همچنان با محرومیت‌های قابل توجهی دست و پنجه نرم می‌کند، اما اقدامات بسیار خوبی هم در دولت تدبیر و امید طی سال‌های اخیر برای رفع این محرومیت‌ها صورت گرفته است. بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در استان انجام شده است و در بسیاری از شاخص‌ها از جمله سلامت شاهد تحولات خوبی هستیم. اما این اقدامات کافی نیست و همچنان محرومیت در مقایسه با این موارد پررنگ‌تر است. امسال حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ تخت بیمارستانی در استان افتتاح خواهد شد. سال آینده هم، با توجه به اقدامات و کلنگ‌زنی‌های خوبی که در این حوزه صورت گرفته است، با افتتاح این طرح‌ها، شاهد تحولی مهم در بخش سلامت و درمان آذربایجان غربی خواهیم بود.
نظر شما