این چالش، بیش از پیش راهکارهایی برای بهبود فضاهای شهری مناسب با زندگی شهروندان به خصوص در شهرهای بندری می‌طلبد. طی سال‌های اخیر اگرچه شهرداری در ایجاد فضای سبز شهری و مطلوب کردن این فضا برای شهروندان گام‌های موثری برداشته است، همچنان کمبودهای جالب توجهی به واسطه تجمع صنایع در غرب آن و صنعتی شدن این کلانشهر دیده می‌شود. یکی از مشکلات اصلی این حوزه کمبود زمین در بندرعباس است. شهر در تنگنای وسعت مراکز نظامی است که روزگاری در حاشیه و امروز در ۲ سمت ابتدایی بخش غربی و شرقی قرار گرفته‌اند. از شمال به تپه‌ماهورها و از جنوب نیز به دریا ختم می‌شود. از این رو به قول «پرویز سالاری»، عضو شورای اسلامی شهرستان بندرعباس، به جز جابه‌جایی مراکز نظامی به بیرون شهر راهی به نظر نمی‌رسد.
- شهر یا یک اثر هنری برای شهروندان
یک کارشناس ارشد معماری منظر می‌گوید: «کریستوفر الکساندر»، یکی از استادان برتر معماری در دنیا، معتقد است شهر یک اثر هنری بزرگ است که آفرینندگانی به وسعت خود و به تعداد جمعیتش دارد. «رضا صنعتی» می‌افزاید: بر اساس این تعریف می‌توان گفت شهر فقط شامل بناها نمی‌شود، بلکه فضای بین ساختمان‌ها، کوچه، میدان، فضای سبز، عناصر پرکننده، کاربری‌ها و حضور شهروندان، موجودیت شهر را می‌سازند و به آن بها می‌دهند. به گفته وی مردم فعالیت‌های خود را در ۳ قالب زندگی، کار و تفریح در فضاهای عمومی انجام می‌دهند و از این لحاظ چهره شهر مانند موزه و نگارخانه‌ای است که هر روز نمایشگاه آثار متنوع مردم و منظر تاریخ و فرهنگ تمدن بشری است.
- غفلت از وجه زیباشناسی و معماری بومی
صنعتی بیان می‌کند: بندرعباس از نمونه شهرهای بزرگی است که اگرچه دارای ظرفیت مهمی نظیر بلندترین نوارساحلی است، از زیباسازی شهری در مقایسه با شهرهای بندری بی‌بهره است. به نظر می‌رسد در روند پوست انداختن این کلانشهر در دهه ۸۰ همراه با نوسازی بافت‌های فرسوده و ساخت و سازهای جدید در محلات مختلف شهر و رو آوردن شهرنشینان و مسئولان شهری به انبوه‌سازی، وجه زیباشناسی شهر مورد توجه واقع نشده یا بهتر است بگویم از آن غفلت شده است.
صنعتی می‌گوید: به صراحت می‌توان گفت نه‌تنها به وجه زیباشناسی بی‌توجهی شده شاخص‌های معماری بومی نیز مورد توجه واقع نشده و در فضای بی‌قانون توسعه شهر، معماری فضاها و بناها به سلیقه‌های فردی سپرده شده است. این کارشناس ارشد معماری ادامه می‌دهد: از طرفی شهرداری در ایجاد فضاهای مناسب و نمادهای فرهنگی در شهر، بیشترین توجه خود را صرف نوار ساحلی کرده و گویی شهروندان و ساکنان دیگر محلات فراموش شده‌اند.
- حلقه مفقوده هنر گرافیتی در شهر
صنعتی درباره نقاشی‌های دیواری شهر اظهار می‌کند: هنر گرافیتی در نقاشی‌های دیواری در فرهنگ بسیاری از کشورها جایگاه ویژه‌ای دارد و یکی از عوامل جذب گردشگر محسوب می‌شود. یکی از حوزه‌هایی که تاکنون مورد توجه جدی مسئولان شهری قرار نگرفته این بخش است که باید با استمرار حمایت از هنرمندان، روح زندگی را به ساختمان‌های سیمانی شهر بدمیم.
عضو شورای اسلامی شهر بندرعباس در این‌باره به همشهری می‌گوید: باید مجموعه مدیریت شهری، شهرداری، شهروندان و مسئولان ارشد استانی با هم‌فکری در کارگروه‌های مشترک، برای زیباسازی شهر گام‌های اساسی بردارند. «مجید عسگری‌زاده» می‌افزاید: در این مورد باید به ۲ نکته اساسی توجه داشته باشیم؛ یکی ایجاد زیبایی و دیگری حذف و رفع تمام عواملی که موجب بدمنظر شدن شهر می‌شود.
- همکاری سمن‌ها و مشارکت مردم
این عضو شورای اسلامی شهر بیان می‌کند: مجموعه شهرداری گام‌های موثری برای تحقق این هدف برداشته است و طراوت و سرزندگی خاصی به تمام نقاط شهر داده است اما این کافی نیست و نیاز به برنامه‌های بیشتر دارد. وی ادامه می‌دهد: بی‌تردید مشکلات زیباسازی نماهای شهری بندرعباس با محوریت سیما و هویت شهری نظیر زیباسازی بالکن‌های زیبا، پیرایش شهری (به‌ویژه در محلات حاشیه‌ای)، نماهای زیبا، پیاده‌روها، میدان‌های ورودی شهر، مبلمان شهری، نورپردازی، نقاشی دیواری و رفع موانع نازیبای موجود به‌ویژه در محلات حاشیه‌ای (چاهستانی‌ها، کمربندی، کوی ملت و...) با همکاری سمن‌ها، مردم و شهرداری اجراشدنی است.
عسگری‌زاده می‌گوید: در مرحله اول اگر بتوانیم از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی هزینه این فعالیت‌ها را کم کنیم، به‌طور حتم پس‌انداز این هزینه‌ها در حوزه شهری برای مردم استفاده خواهد شد. وی تصریح می‌کند: بی‌شک فرهنگ‌سازی در حوزه‌های تخصصی مدیریت شهری در قالب کارگروه‌های مشترک با سایر ارگان‌ها نظیر آموزش و پرورش امکان‌پذیر خواهد بود.
به گفته وی مدیریت شهری وظیفه‌ای سنگین را به دوش می‌کشد. با توجه به انتظار عموم مردم در این حوزه این مجموعه باید با استفاده از متخصصان شهرسازی و ظهمچنین ایجاد کارگروه‌های تخصصی در زمینه‌های مختلف شهری از جمله فضای سبز، زیباسازی و عمران شهری برای ایجاد شهری سالم و پایدار قدم بردارد. وی در ادامه می‌گوید: یکی از راهکارها اجرای برنامه‌های مدون و یکپارچه برای زیباسازی، درخت‌کاری، ایجاد فضای سبز و رنگ‌آمیزی و نقاشی دیواری در این کلانشهر است.
- کارگروه‌هایی با حضور شهروندان
این عضو شورای اسلامی شهر بیان می‌کند: تاکنون در بیشتر موارد که کمبودهایی از سوی مسئولان شهری دیده می‌شود، به عنوان دیده‌بان‌های حقوق شهروندان در حوزه‌های مرتبط به نقد و انتقاد بسنده کرده‌ایم. بی‌شک کوشش برای رفع زشتی‌های شهر به‌ویژه ورودی و خروجی شهر نیازمند ارائه راهکارهای اجراشدنی و پیشنهادهای کارآمد است. عسگری‌زاده ادامه می‌دهد: با ایجاد کارگروه‌های ویژه با حضور مستقیم نمایندگان مردم نه‌تنها می‌توان مردم را به شهروندانی فعال تبدیل کرد، می‌توان مجموعه مدیریت شهری را نیز برای رسیدن به اهداف خود در تبدیل این کلانشهر به کلانشهری زیبا یاری رساند.
- معماری نامتناسب در بندرعباس
معمار نام‌آشنای هرمزگانی، پیش از این درباره ویژگی‌های نشاط‌آوری شهر بندرعباس گفته بود: معماری و شهر تأثیر مستقیمی بر نشاط افراد جامعه دارند. کسانی که در شهرهای زیبا با زیرساخت‌های مناسب زندگی می‌کنند معمولاً دارای طول عمر و نشاط بیشتر و شهرهایی که در آن توجهی به این مسائل نشده دارای شهروندانی پرخاشگر و دارای استرس فراوان هستند. به اعتقاد «شهریار مشیری» بندرعباس از نوع دوم است و به‌هیچ‌عنوان در معماری شهری به این موضوع توجه نشده است. شهرهای بندری دارای ویژگی‌های خاصی هستند که در بندرعباس این ویژگی‌ها دیده نمی‌شود. اگر از دریا، اسکله و بلوار ساحلی فاصله بگیریم دیگر اثری از یک شهر بندری دیده نمی‌شود. به بیان دیگر اگر شما پشت به دریا بایستید و شهر را نگاه کنید اثری از یک شهر بندری در بافت شهری بندرعباس دیده نمی‌شود.
مشیری در ادامه بیان می‌کند: در شهرهای بندری با فاصله گرفتن از دریا ساختمان‌ها با یک شیب ملایم ارتفاع می‌گیرند؛ یعنی به شکل پلکانی هرچه فاصله آن‌ها از دریا بیشتر باشد ارتفاع آن‌ها نیز بیشتر می‌شود اما در بندرعباس این موضوع برعکس است. کافی است نگاهی به ساختمان‌هایی که در نوار ساحلی ساخته شده بیندازید. بیشتر آن‌ها ساختمان‌های بلندمرتبه هستند. همین بلندی در واقع مانند سدی در برابر باد و کوران هوا در بندرعباس نیز عمل می‌کند. این معمار هرمزگانی ادامه می‌دهد: در گذشته بندرعباس فقط یک خیابان اصلی داشت و بقیه خیابان‌ها، خیابان‌های فرعی عمود بر دریا بودند.
بندرعباس در گذشته از «میدان انقلاب» فعلی شروع می‌شد و تا «میدان» یادبود ادامه داشت. خیابان‌های عمود بر این مسیر اصلی، خیابان‌های شاه‌حسینی شمالی و جنوبی، بهادر شمالی و جنوبی، برق شمالی و جنوبی، سازمان یا خیام سابق شمالی و جنوبی و بلوار صیادان که آن هم به شکل شمالی‌جنوبی و عمود بر دریا واقع‌شده بود؛ این موضوع باعث می‌شد بادهایی که در طول شبانه‌روز از دریا به خشکی و برعکس می‌وزند شهر را در معرض کوران هوا قرار دهند اما در بندرعباس فعلی این موضوع برعکس است و این تنها خیابان اصلی شهر نیست که به موازات دریا امتداد پیدا کرده است؛ یعنی بلوار ساحلی، خیابان اصلی، خیابان سیدجمال‌الدین اسدآبادی تا بلوار امام‌حسین و ۲ اتوبان بعد از آن خیابان‌هایی هستند که به موازات دریا امتداد یافته‌اند؛ در نتیجه مسیری نیز برای عبور باد وجود ندارد. باید توجه داشت در بندرعباس به‌جز «لوار» یا آتش باد، باد دیگری در مسیر شرقی‌غربی نمی‌وزد و طراحی خیابان‌ها فقط باعث هدایت این باد داغ در فصل تابستان به داخل شهر می‌شود.
- بوستان‌های خارج شهر
۳ بوستان پارک جنگی در حاشیه غربی‌ترین نقطه شهر، پارک کوهستانی پنجه‌علی که خارج از شهر واقع شده و باغ شهر پرندگان که بزرگ‌ترین بوستان خارج از شهر است، با وجود وسعت فضای سبز به سبب دوری از متن شهر، چندان پاسخ‌گوی جمعیت ۷۰۰ هزار نفری شهر نیست و به تعبیری چنان در حاشیه است که باری از دوش فضای شهری بندرعباس برنمی‌دارد.
نظر شما