در این استان علاوه بر ۲۲۰ هزار هکتار شالیزار که هر سال زیر کشت می‌رود، ۱۲۰ هزار هکتار باغ نیز وجود دارد که مجموع حجم تولیدات عرصه‌های باغی و کشاورزی استان را به حدود ۸ میلیون تن در سال می‌رساند. این تولیدات ارزشمند در بسیاری از موارد به دلیل ضعف در بازاریابی و عرضه، همچنین نبود زیرساخت‌های مناسب برای نگهداری، بسته‌بندی و برقراری ارتباط با بازارهای خارجی، اثرگذاری اقتصادی واقعی و مورد انتظار را ندارند.
تاکنون گام‌هایی برای صادرات محصولات تولیدی مازندران به کشورهای همسایه برداشته شده و نتایجی نیز به دست آمده است، اما این روند از یک سو نتوانست مستمر باشد و از سوی دیگر به دلیل مشکلات متعدد مانند مسائل اداری، حمایت نشدن از صادرکنندگان، ضعف زیرساخت‌ها و مواردی مانند بسته‌بندی و نوع محصول توجه مشتریان خارجی را جلب نکرد. به همین دلیل هر سال بخش مهمی از تولیدات باغی مازندران دور ریخته می‌شود یا به دلیل افت کیفیت به علت نگهداری نادرست، چند روز پس از برداشت، با قیمتی کمتر در دسترس مصرف‌کننده قرار می‌گیرد.
- نگاه ویژه به یک پروژه
حلقه مفقوده مدیریت بازار میوه در زنجیره کامل تولید به مصرف، از مزرعه تا بازار داخلی و خارجی در مازندران، مجموعه‌ای به روز برای انجام تمام امور مربوط به خرید، حمل‌ونقل، نگهداری، بسته‌بندی، بازاریابی و فروش محصولات تولید شده این استان است؛ مجموعه‌ای که استاندار مازندران می‌گوید به زودی در جویبار با سرمایه‌گذاری کامل بخش خصوصی به بهره‌برداری می‌رسد.
به گفته «احمد حسین‌زادگان» پایانه صادراتی «روماک» که توسط یک سرمایه‌گذار مازندرانی مراحل پایانی ساخت را می‌گذراند، همان مجموعه‌ای است که مشکل برندسازی محصولات کشاورزی را برطرف می‌کند و سبب ایجاد ارزش صادراتی محصولات تولیدی استان می‌شود. این مجموعه بزرگ اقتصادی یکی از مدرن‌ترین پایانه‌های محصولات کشاورزی در خاورمیانه محسوب می‌شود. تا جایی که برخی از تجهیزات آن را هیچ مجموعه مشابهی در خاورمیانه در اختیار ندارد. اهمیت این مجموعه برای اقتصاد کشاورزی مازندران و شمال ایران آنقدر زیاد است که بسیاری از مسئولان در انتظار بهره‌برداری از آن هستند.
چند روز پیش نیز رئیس و اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس در محل این پروژه حضور یافتند و از این پایانه صادراتی و لجستیکی دیدن کردند. عضو هیات رئیسه این کمیسیون با اشاره به سرمایه‌گذاری قابل توجهی که توسط بخش خصوصی برای ایجاد این مجموعه انجام شده، معتقد است؛ روماک می‌تواند به اصلی‌ترین مرکز تهیه و عرضه محصولات کشاورزی و باغی منطقه تبدیل شود و سهم کشاورزی ایران در بازارهای پرمصرف منطقه را افزایش دهد. «علی ابراهیمی» دلیل دور ماندن ایران از بازارهای پرمصرف کشورهای همسایه مانند روسیه را ناتوانی در تامین مداوم محصولات مورد نیاز این بازارها و عرضه محصول با کیفیت می‌داند.
وی بر این باور است که چنین سرمایه‌گذاری‌هایی می‌تواند این ضعف مشهود کشور را برطرف کند. از ساز و کار در حال انجام پروژه اینطور بر می‌آید که ادعاهای مسئولان در مورد این مجموعه درست است؛ مجموعه‌ای که به گفته موسس و سرمایه‌گذار آن پس از ۱۲ سال پژوهش و مطالعه گسترده روی شیوه‌های نوین تهیه، نگهداری، حمل‌ونقل، بسته‌بندی، بازاریابی و عرضه میوه و محصولات کشاورزی و گوشتی از حدود ۲ سال پیش وارد فاز اجرا شد و اکنون مراحل پایانی فاز نخست آن در حال انجام است.
- پیش‌نیازهای رونق کشاورزی
«خلیل قلی‌زاده» سرمایه‌گذار اهل آمل است که نزدیک به ۳ دهه در عرصه بازرگانی محصولات کشاورزی فعالیت می‌کند. وی پس از چندین سال فعالیت در بازار محصولات کشاورزی، تصمیم گرفت که وارد فرایند مدرن تولید و عرضه این محصولات شود. این سرمایه‌گذار معتقد است؛ مازندران با این‌که در تولید به مرحله بالایی رسیده، در بازرگانی حتی با صرف هزینه‌های زیاد، ضعف‌های زیادی دارد. این ادعای قلی‌زاده تقریبا درست است. یک نمونه از اقدامات انجام شده، خرید کانتینرهای یخچال‌دار برای بندر امیرآباد به منظور صادرات محصولات کشاورزی و باغی است که از چند سال پیش تاکنون عملا استفاده‌ای از آنها نشده است.
وی معتقد است؛ این وضعیت ریشه در انجام نشدن برخی اقدامات زیرساختی و مقدماتی پیش از صادرات دارد. قلی‌زاده می‌گوید: پیش از اقداماتی مانند بازاریابی و فراهم کردن امکان حمل‌ونقل محصولات، باید به مسائلی مانند سازماندهی سیستم جمع‌آوری، نگهداری، بسته‌بندی و توزیع فکر کنیم. این‌ها پیش‌نیازهایی هستند که اگر هر یک دیده نشوند، تمام این زنجیره را با چالش مواجه خواهند کرد، در نتیجه مشتریان قید ادامه همکاری را می‌زنند؛ اتفاقی که بارها برای محصولات کشاورزی مازندران افتاده است.
- تفاوت تامین با تولید
این فعال اقتصادی می‌افزاید: مهم‌ترین معیار برای مشتریان خارجی تامین مستمر و بهنگام محصولات مورد نیازشان است، اما در حال حاضر هیچ شرکت ایرانی وجود ندارد که بتواند تامین‌کننده خوبی برای مشتریان خارجی باشد؛ در حالی که ما تولیدکننده خوبی هستیم. این یعنی لزوما تمین‌کننده قرار نیست تولیدکننده باشد و باید مجموعه‌ای در نقش حلقه واسط بین تولیدکننده و مصرف‌کننده قرار بگیرد که استانداردهای روز بازار جهانی برای تامین محصولات و سایر معیارها را رعایت کند.
مدیرعامل این مرکز لجستیک محصولات کشاورزی اظهار می‌کند: وقتی ۴.۵ میلیون تن مرکبات در کشور تولید می‌کنیم، اما باز هم شب عید برای تنظیم بازار با مشکل مواجه می‌شویم، یعنی زیرساخت مناسب نداریم برای تامین محصولاتی که خودمان تولیدکننده آن هستیم. به این دلیل که روی این بخش، یعنی ایجاد زیرساخت و زنجیره عرضه سرمایه‌گذاری نکرده‌ایم؛ مقوله‌ای که بخشی از تجارت مدرن کشاورزی در دنیاست.
قلی‌زاده به ظرفیت بسیار مناسب بازار کشورهای همسایه ایران برای عرضه برخی محصولات تولیدی مازندران اشاره می‌کند و می‌گوید: آمارهای رسمی نشان می‌دهند که یک‌پنجم واردات نارنگی دنیا به کشورهای همسایه ما سرازیر می‌شود. روسیه سالانه یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن پرتقال و نارنگی وارد می‌کند. پس این ظرفیت برای عرضه محصولات تولیدی ما و حتی افزایش تولید وجود دارد. فقط لازم است که در تجارت مدرن کشاورزی فعال باشیم و زیرساخت‌های لازم را ایجاد کنیم.
- فرار پول همسایه
قلی‌زاده با اشاره به حضور محصولات کشورهایی از قاره‌های دیگر در بازار کشورهای همسایه ایران، بیان می‌کند: ده‌ها هزار تن هلو در مازندران هر سال تولید می‌شود که چند روز پس از برداشت اگر فروخته نشود، با قیمتی بسیار پایین عرضه می‌شود. یعنی توان نگهداری برای عرضه در زمان مناسب را نداریم؛ در حالی که کیوی نیوزلند پاییز برداشت می‌شود و مرداد سال بعد در بازار کشورهای هدف در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. وی می‌گوید: اهمیت نگهداری و توجه به کاهش ضایعات در همین بخش است و این مرکز لجستیک محصولات کشاورزی با همین رویکرد فعالیت خواهد کرد.
این فعال اقتصادی با بیان این‌که ما هنوز در بخش عرضه محصولات باغی و کشاورزی خود به شیوه سنتی عمل می‌کنیم، بر لزوم وجود مراکز بزرگ لجستیک و تشکیل زنجیره‌ای سازمان یافته برای تهیه، نگهداری، بسته‌بندی، بازاریابی و عرضه محصولات کشاورزی تاکید می‌کند و می‌افزاید: یکی از عملکردهای این مراکز در تمام دنیا، ثبات قیمت و در اختیار گرفتن روند نرخ‌گذاری و حذف بازار واسطه‌ای و دلالی از زنجیره عرضه است. مهم‌تر این‌که کشاورز با هر میزان تولیدی می‌تواند با این مجموعه‌ها وارد قرارداد شود و محصول خود را برای نگهداری و بسته‌بندی و عرضه تحویل دهد.
قلی‌زاده ادامه می‌دهد: در ازای آن هم می‌تواند مبلغ دریافت کند و هم این‌که محصول به صورت امانی بدون پرداخت حق انبارداری برای مدت مشخص در انبار مجموعه بماند و پس از فروش، مبلغ محصول بر اساس قیمت واقعی پرداخت شود. مجموعه نیز در این بین سود خود را از فروش و عرضه محصول دریافت می‌کند.
- نخستین زنجیره سرد خاورمیانه
مدیرعامل مرکز لجستیک و پایانه صادراتی روماک به ایجاد نخستین زنجیره سرد خاورمیانه در این مجموعه اشاره و اظهار می‌کند: بزرگ‌ترین پروژه ایران در صنعت تبرید با ۳۱ هزار مترمربع مساحت در این مجموعه اجرا شده است که کمک می‌کند محصول از زمان ورود به مجموعه تا زمان تحویل به مشتری در دمایی ثابت و مشخص بماند. یکی دیگر از امکانات مرکز، قابلیت انجماد سریع میوه‌های دارای بافت نرم مانند توت‌فرنگی است که سبب می‌شود بتوان این میوه‌ها را چند هفته با همان کیفیت لحظه پیش از انجماد به بازار عرضه کرد.
قلی‌زاده از چالش‌هایی که در مسیر اجرای این پروژه مهم ملی با آن مواجه شد نیز گلایه می‌کند و می‌گوید: در تمام دنیا این پروژه‌ها را بخش دولتی اجرا می‌کند، اما اینجا با این‌که تمام سرمایه شخصی است، برای دریافت امتیازاتی مانند برق با مشکل مواجهیم. مسئولان استان به ویژه استاندار وعده‌هایی دادند که امیدوار به تحقق این وعده‌ها هستیم. ضمن این‌که با توجه به تردد بالای ترانزیتی این مسیر در آینده با راه‌اندازی مجموعه، قطعا به بهسازی و تعریض مسیر نیاز است.
- ویژگی‌های منحصربه‌فرد
به گفته «خلیل قلی‌زاده» مدیرعامل مرکز لجستیک و پایانه صادراتی در دست ساخت در جویبار گفت: برای ساخت فاز نخست این پروژه مهم اقتصادی که ظرفیت آماده‌سازی و نگهداری و عرضه ۱۴۰ هزار تن کالا را دارد، تاکنون ۲۲۰ میلیارد تومان اعتبار صرف شده است. در فاز نخست این مجموعه قابلیت آماده‌سازی ۶۰۰ کالا در ساعت وجود دارد که این آماده‌سازی شامل دریافت، اسکن و جداسازی میوه‌ها، بسته‌بندی و ارسال به انبار یا خروج از مجموعه می‌شود. با راه‌اندازی فازهای ۲ و ۳ روماک، توان آماده‌سازی مجموعه به ۳۳۰ هزار تن خواهد رسید.
مکان ۱۱ مدل بسته‌بندی برای هر محصول، اسکن ۶۵ تن میوه در هر ساعت و جداسازی بر اساس وزن، اندازه و کیفیت داخل میوه توسط اسکنر، تولید ۳۰ هزار جعبه کارتنی در ساعت و ایجاد امکان رهگیری محصول عرضه شده توسط کشاورزان و مجموعه‌های تولیدی به صورت آنلاین بخش‌های دیگری از این مجموعه لجستیکی هستند. این مجموعه صدها شغل ایجاد می‌کند و به گفته مدیرعامل آن، علاوه بر انگیزه‌سازی برای کشاورزان و باغداران شمال، مشکل کمبود یا بیش‌بود میوه‌ها در مازندران و حتی استان‌های همسایه را برای همیشه برطرف می‌کند.
نظر شما