برخی نهادها نشست‌های تجلیل از اصحاب رسانه برگزار می‌کنند و بعضی مسئولان هم به این بهانه سری به دفاتر نشریات و رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها می‌زنند؛ فرایندی که هر سال وجود دارد. طبیعی است که هر چه تعداد رسانه‌ها در هر جامعه بیشتر باشد، تعداد اهالی رسانه و خبرنگاران هم بیشتر است، اما این پرسش پیش می‌آید که آیا تعداد رسانه‌ها همان‌طور که ارتباط مستقیمی با تعداد اهالی رسانه دارد، با سطح کیفی فعالیت‌های رسانه‌ای و ضریب نفوذ رسانه‌ها و رسانه‌ای‌ها در جامعه نیز در ارتباطی مستقیم است؟ این پرسش مدت‌هاست که در جامعه خبرنگاری مطرح می‌شود. مسئولان از پرتعداد بودن رسانه‌ها حمایت می‌کنند و آن را فرصتی برای جامعه می‌دانند و برخی فعالان رسانه‌ای هم نبود نظارت بر فعالیت این رسانه‌ها را آسیبی برای جامعه رسانه‌ای و ارتباط رسانه‌ها با جامعه می‌دانند.
- نوار سبز رسانه
نگاهی به تعداد رسانه‌های دارای مجوز در ۳ استان شمالی نشان می‌دهد که نوار سبز شمال ایران از مناطقی است که رسانه‌های پرتعدادی دارد و به تبع آن فعالان رسانه‌ای در این استان‌ها نیز تعدادشان بالاست. بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۱ هزار و ۶۴۲ رسانه دارای مجوز اعم از کاغذی و الکترونیکی با بازه‌های انتشار مختلف و رسانه‌های بر خط در کشور وجود دارد که از این تعداد ۸۹۳ رسانه در ۳ استان شمالی قرار دارد.
به جز تهران که به دلیل پایتخت بودن و تراکم جمعیتی بالا دفتر فعالیت ۵ هزار و ۳۹۵ رسانه را در خود جای داده است، چند استان هستند که در تعداد رسانه‌ها با فاصله، نسبت به بسیاری از استان‌ها در قسمت بالای جدول قرار دارند. گیلان و مازندران نیز در بین این استان‌های بالای جدول جای گرفته‌اند. در حال حاضر پس از استان‌های آذربایجان شرقی، اصفهان و خراسان رضوی که به ترتیب ۴۷۱، ۴۶۶ و ۴۳۷ رسانه ثبت شده دارند، گیلان با ۳۹۰ رسانه چهارمین استان کشور از نظر تعداد رسانه‌هاست. مازندران هم پس از کرمان که ۳۸۹ رسانه دارد، با ۳۶۷ رسانه ششمین استان کشور است، اما گلستان در میانه‌های این جدول قرار دارد. سهم گلستان از تعداد رسانه‌های دارای مجوز کشور ۱۳۶ رسانه است. البته با احتساب تهران در این جدول، رتبه همه استان‌ها یک پله پایین‌تر می‌آید.
- روزنامه‌های شمالی
در بررسی شاخص‌های توسعه رسانه‌ای یک منطقه انواع رسانه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند. این‌که از مجموع رسانه‌های یک جامعه محلی، چند رسانه روزنامه است، چندتا هفته‌نامه، ماهنامه و انواع رسانه‌های دیجیتال نیز معمولا مورد نظر هستند. روزنامه‌ها در این بین بیشتر به چشم می‌آیند و پس از آن هفته‌نامه‌ها در دسته بعدی قرار می‌گیرند. از ۸۹۳ رسانه ثبت شده در ۳ استان شمالی، ۲۸ رسانه روزنامه هستند و مازندران بیشترین سهم را از این تعداد دارد.
۳۵۲ روزنامه در سراسر کشور وجود دارد که ۱۵۹ روزنامه در تهران دفتر دارد. مازندران بدون احتساب تهران در جدول تعداد روزنامه‌های استان‌ها پس از خوزستان که ۲۵ روزنامه در آن ثبت شده است، با ۱۷ روزنامه دومین استان کشور از نظر تعداد این رسانه است. در این رتبه‌بندی پس از آذربایجان شرقی، فارس و اصفهان که به ترتیب با ۱۵، ۱۲ و ۱۱ روزنامه در رتبه‌های سوم تا پنجم تعداد روزنامه‌های استانی قرار دارند، گیلان و کرمان هم هر کدام با ۱۰ روزنامه به طور مشترک ششمین استان کشور هستند.
گلستان در این بخش آخرین استان است و فقط یک روزنامه دارد که این موضوع همواره از نگاه بسیاری از فعالان رسانه‌ای برای استانی با ظرفیت‌های بالای اقتصادی، اجتماعی، ورزشی، گردشگری و فرهنگی یک کاستی بزرگ به شمار می‌آید. با متوقف شدن چاپ روزنامه استانی همشهری به علت کمبود کاغذ، نبود روزنامه مورد انتقاد و اعتراض بسیاری از مسئولان و فعالان اجتماعی گلستان قرار گرفت.
- پیشخوان هفته‌نامه
بعد از روزنامه‌ها معمولا هفته‌نامه‌ها مورد توجه قرار دارند. طبق آخرین آمار در کشور هزار و ۴۱۸ هفته‌نامه داریم که از این تعداد ۱۵۲ هفته‌نامه به مازندران، گیلان و گلستان تعلق دارد. مازندران و لرستان هر کدام با ۶۰ هفته‌نامه پس از کرمان و خوزستان که به ترتیب ۱۰۸ و ۸۰ هفته‌نامه دارند، به طور مشترک سومین استان کشور هستند. گیلان نیز با ۵۶ رسانه بعد از این ۲ استان قرار دارد و چهارمین استان از نظر تعداد هفته‌نامه‌هاست. گلستان هم در کنار استان مرکزی با ۳۶ هفته‌نامه پس از کرمانشاه و هرمزگان که به ترتیب ۴۴ و ۴۰ هفته‌نامه دارند، در پله هفتم از نظر تعداد هفته‌نامه‌های استان‌ها قرار دارد.
نگاهی به آمارهای معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داده‌های دیگری نیز در اختیارمان قرار می‌دهد. انواع نشریه‌ها با بازه‌های انتشار گوناگون مانند دوهفته‌نامه، ماهنامه، دوماهنامه، فصلنامه، دوفصلنامه و سالنامه نیز در دسته رسانه‌های کاغذی قرار دارند. مجموع رسانه‌های چاپی یا کاغذی ۳ استان شمالی ۵۰۱ رسانه در بازه‌های انتشار مختلف است. ۸۹ رسانه چاپی برای گلستان، ۲۱۳ رسانه چاپی برای گیلان و ۱۹۹ رسانه کاغذی برای مازندران ثبت شده است. ۴۰ رسانه آنلاین یا برخط هم در گلستان فعال است و مانند سایر بخش‌ها آمار متعلق به گیلان و مازندران بین صدرنشین‌های کشور است. ۱۵۸ رسانه آنلاین در گیلان و ۱۴۵ رسانه آنلاین در مازندران ثبت شده که البته بسیاری از آنها چندان فعال نیستند.
- خیل خبرنگاران
تعدادی رسانه الکترونیک غیربرخط نیز در کشور وجود دارد که در گلستان ۷ رسانه، در گیلان ۱۹ و در مازندران ۲۳ رسانه است. این تعداد قابل توجه رسانه در ۳ استان شمالی به‌ویژه گیلان و مازندران بیانگر بالا بودن تعداد اصحاب رسانه در این خطه نیز هست. معاونت مطبوعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خانه مطبوعات را مرجع آمارهای مربوط به خبرنگاران می‌داند و در حال تفویض اختیارات مختلف حوزه مطبوعات و رسانه‌ها به خانه مطبوعات کشور و استان‌هاست. بر اساس آخرین آمار خانه مطبوعات، این نهاد صنفی در حال حاضر ۵ هزار عضو اصلی در سراسر کشور دارد که ۱۴.۵ درصد آن خبرنگاران ۳ استان شمالی هستند. خانه مطبوعات گلستان ۱۵۶ عضو اصلی دارد و در فهرست خانه مطبوعات گیلان نیز نام ۲۱۶ فعال رسانه‌ای ثبت شده است.
بیشترین تعداد اعضای اصلی خانه‌های مطبوعات در کشور متعلق به مازندران است که ۳۵۶ عضو اصلی دارد. از این نظر خانه مطبوعات استان بیشترین تعداد اعضای اصلی خانه‌های مطبوعات در کشور را داراست. با توجه به این‌که در کرمان ۲ خانه مطبوعات فعال است، مجموع تعداد فعالان رسانه‌ای ثبت شده در ۲ خانه مطبوعات این استان از مازندران بیشتر است.
خانه مطبوعات کرمان ۲۹۷ عضو اصلی و خانه مطبوعات کرمان-جنوب ۹۶ عضو اصلی دارد که تعداد فعالان رسانه‌ای ثبت شده در سامانه خانه مطبوعات کشور را به ۳۹۳ نفر می‌رساند، اما از نظر تعداد اعضای خانه‌های مطبوعات، مازندران نخستین استان کشور است. در هر استان تعدادی عضو افتخاری علاوه بر اعضای اصلی حضور دارند. مازندران ۱۷، گیلان ۸ و گلستان یک عضو افتخاری دارد. در آمارهای مسئولان حوزه رسانه، تعداد فعالان رسانه‌ای بسیار بیشتر از این آمارهاست، به طوری که در مازندران دست‌کم ۸۰۰ فعال رسانه‌ای به عنوان خبرنگار، پرونده سنتی در خانه مطبوعات دارند. هر سال در مراسم جشن روز خبرنگار تعداد زیادی از آنها حضور می‌یابند و استانداری نیز هدایایی برای همین تعداد در نظر می‌گیرد.
- پرتعداد اما کمرنگ
این تعداد رسانه و خبرنگار در ۳ استان شمالی به‌ویژه در مازندران و گیلان که جزو سرآمدهای استان‌های دارای رسانه و فعالان رسانه‌ای هستند، این انتظار را ایجاد می‌کند که فعالیت‌های رسانه‌ای از نظر کیفیت و گستردگی پوشش رسانه‌ای و همچنین ضریب نفوذ در جامعه عملکرد مطلوبی داشته باشند و رد پای آنها در جامعه پررنگ باشد، اما اینطور به نظر می‌رسد که چنین اتفاقی در استان‌های شمالی و به‌ویژه مازندران که مدعی پیشتازی در تعداد روزنامه‌هاست، رخ نداده است یا دست‌کم نتیجه مطلوبی مشاهده نمی‌شود.
امروز پرسش‌های زیادی در مورد رسانه‌های محلی در کشور مطرح است؛ این‌که آیا چاپی‌ها با توجه به مشکلات موجود واقعا منتشر می‌شوند؟ تیراژ واقعی نشریات چقدر است و چرا هرگز اعلام نمی‌شود؟ بازدید رسانه‌های آنلاین چه وضعیتی دارد؟ با وجود ظرفیت‌های بالای تولید محتوا اعم از سوژه، رسانه و تعداد خبرنگار چرا حجم تولید محتوا در استانی مانند مازندران اندک است و بار اصلی تولید محتوا بر دوش چند خبرگزاری و تعداد اندکی رسانه بومی است؟ این‌ها پرسش‌هایی است که به مناسبت روز خبرنگار می‌توان به آنها فکر کرد تا بلکه جایگاه تقویمی روز خبرنگار به جایگاهی واقعی در جامعه تبدیل شود.
- مروری بر مازندران یک سال اخیر در «کیوسک»
ناکشا یاران - ساری-خبرنگار:
امروز عصر و در آستانه روز خبرنگار، در کافه‌گالری هامون ساری نمایشگاه گروهی عکس با عنوان «کیوسک» برگزار می‌شود که در آن تعدادی تابلوعکس خبری از ۱۲ عکاس خبری مازندران به نمایش درمی‌آید. این نمایشگاه نسبت به سایر نمایشگاه‌های عکس تفاوت‌های خاصی دارد که از پیوند نگاه خبرنگارانه و هنرمندانه در عکاسان خبری برآمده است. از پنجره عکس‌ها، برخی رویدادهای خبری، اجتماعی، سیاسی، مناسبت‌های تقویمی و اتفاقات فرهنگی ورزشی مازندران که طی سال ۱۳۹۷ و بهار ۱۳۹۸ با لنز دوربین عکاسان خبری مازندران ثبت شده در معرض دید مخاطبان قرار می‌گیرد.
«امیرعلی رزاقی» عکاس شناخته شده و فعال خبری که پیشینه برگزاری چندین نمایشگاه انفرادی در زمینه مستند اجتماعی دارد، این بار همکاران خود را در مازندران گردهم آورده و با مرور صدها عکس از آنان نمایشگاهی با نام «کیوسک» برگزار کرده تا اهمیت حضور عکاسان در فضای رسانه‌ای را به همکاران رسانه‌ای خود و البته به جامعه یادآوری کند.
این نمایشگاه ساعت ۱۸ امروز در گالری هامون واقع در انتهای خیابان شهدای محراب، حاشیه رودخانه تجن با حضور عکاسان، هنرمندان و تعدادی از مسئولان گشایش می‌یابد و تا ۲۸ مرداد هر روز از ساعت ۱۶ تا ۲۲ پذیرای علاقه‌مندان به هنر عکس و به‌ویژه عکس خبری است. با «امیرعلی رزاقی» که نمایشگاه‌گردان «کیوسک» است و چند اثر از خودش نیز در این نمایشگاه وجود دارد، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
- ایده نمایشگاه «کیوسک» چطور به ذهنتان رسید؟
این نمایشگاه را قصد داشتیم حدود ۲ سال پیش در مازندران برگزار کنیم، اما به دلیل وعده‌هایی که برخی مسئولان دادند و محقق نشد، موفق به برگزاری آن نشدیم. امسال تصمیم گرفتیم این نمایشگاه را به بهانه روز خبرنگار به مدت یک هفته برگزار کنیم. با حمایت مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران توانستیم گام‌هایی برای برگزاری نمایشگاه برداریم و خوشبختانه آن را به مرحله اجرا برسانیم.
- چرا عنوان «کیوسک» را انتخاب کردید؟
«کیوسک» عنوان مجله عکسی است که قبلا با سردبیری خودم در مازندران با عکس‌های منتخب عکاسان خبری منتشر می‌شد. متاسفانه به دلیل این‌که مجله توسط مسئولان و عواملی که می‌توانستند به انتشار آن کمک کنند، حمایت نشد، نتوانستیم آن را باز هم منتشر کنیم؛ در حالی که با توجه به ساده انگاشته شدن هنر عکاسی به‌ویژه در حوزه خبر و رسانه لازم است که کارهای خوب و حرفه‌ای در منبعی جداگانه معرفی شوند تا تفاوت عکس درست با عکس‌های معمولی و غیراصولی برای علاقه‌مندان مشخص شود.
به هر حال تصمیم گرفتم نام «کیوسک» را انتخاب کنم تا ادامه جریان ایجاد شده مجله «کیوسک» در مازندران باشد.
- چند عکس برای عرضه در نمایشگاه انتخاب شده است؟
۹۸ عکس از ۱۲ عکاس خبری استان انتخاب شد که حدود نیمی از آثار تک‌عکس و نیمی دیگر مجموعه است. این عکس‌ها توسط عکاسان خبری استان در شرایط گوناگون اعم از بحران‌ها، رویدادها و بسیاری از مناسبت‌های دیگر ثبت شده‌اند و صرفا عکس نیستند، بلکه نگاهی متفاوت هم در آنها وجود دارد و پیام و مفهومی فراتر از یک تصویر را به مخاطب انتقال می‌دهند. آنها از بین بیش از ۴۰۰ عکس انتخاب شدند. «غلامرضا احمدی»، «کیوان جعفری»، «بهروز خسروی»، «امیرعلی رزاقی»، «غلامرضا رضایی»، «رضا رقیمی»، «محمد سلطانی»، «مصطفی شانچی»، «عرفان غفوری»، «احسان فضلی اصانلو»، «اکبر قاسم‌پور» و «مصطفی کاظمی» عکاسانی هستند که آثارشان در این نمایشگاه در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است.
- فکر می‌کنید برپایی این نمایشگاه چقدر می‌تواند به اهمیت جایگاه عکاسان در رسانه‌ها کمک کند؟
امروز جایگاه تصویر در رسانه‌ها کمتر از متن نیست. در بسیاری از موارد مشاهده می‌شود که یک عکس به اندازه ده‌ها تحلیل و مقاله اثرگذار است، اما صرف‌نظر از این موارد که ممکن است همیشگی نباشد، حرکت رسانه‌های دنیا به سمت فرم‌گرایی و وابستگی متن به تصویر، جایگاه همیشگی و ثابت عکاسان را نشان می‌دهد، اما مشکل اینجاست که امروز به دلیل ورود تعداد زیادی علاقه‌مند به عکاسی در این حوزه و نبود سازوکاری برای پایش و پالایش عکاسان، این جایگاه کمرنگ شده است. البته هنوز رسانه‌ها به عکس‌های عکاسان خبری حرفه‌ای وابسته هستند.
چالش دیگر هم کم‌توجهی رسانه‌ها به حقوق عکاسان است. متاسفانه عکس‌ها بدون این‌که حقوق مادی و معنوی عکاس رعایت شود، دست به دست در رسانه‌های مختلف منتشر می‌شوند و هنوز به عنوان یک کالای حرفه‌ای در فضای رسانه‌ای ایران مورد توجه عمده رسانه‌ها نیست. این موضوع در فضاهای استانی بیشتر دیده می‌شود. تلاش می‌کنیم در این نمایشگاه همین تفاوت در کیفیت را به مدیران رسانه‌ها و مردم نشان دهیم، ضمن این‌که با این کار نگاهی متفاوت به یک سال اخیر استان داریم.
- همراهی مسئولان چگونه بوده و چه کمکی می‌توانند انجام دهند؟
وعده‌های زیادی برای کمک به برگزاری این نمایشگاه داده شد، اما کمکی نشد. به هر حال «کیوسک» را برگزار کردیم، اما انتظارمان این است که دست‌کم مسئولان در افتتاحیه نمایشگاه حضور یابند و زحمات تعدادی از عکاسان مازندران در یک سال اخیر را ببینند. ما در تمام حوادث و رویدادها همیشه جزو اولین‌هایی هستیم که حضور پیدا می‌کنیم. حاصل تلاش ما ثبت بخشی از تاریخ جامعه در دوره‌ها و رویدادهای مختلف است. امیدواریم که این رویداد مورد توجه قرار بگیرد.
نظر شما