آنها تاکید دارند در تابستان به دلیل کاهش بارش‌ها باید رهاسازی آب‌های انباشته‌شده در پشت سدها همچنان به سمت نگین فیروزه‌ای منطقه آذربایجان جریان داشته باشد. افزایش چشمگیر میزان بارش‌ها در سال جاری باعث افزایش سطح آب دریاچه ارومیه شد. از سوی دیگر افزایش سطح ذخایر پشت سدها و سرریز شدن سدهای حوزه دریاچه ارومیه، زمینه را برای رهاسازی آب به این دریاچه و قدم گذاشتن به مسیر احیا فراهم کرد؛ البته علاوه بر بارش‌های بهاری، ذخایر برفی موجود در مناطق سردسیر استان هم امسال به ۱۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع افزایش یافته و به ۳ برابر سال گذشته رسیده است. مساله‌ای که نشان می‌دهد منابع آبی ذخیره‌شده برای دریاچه در شرایط مطلوبی قرار دارد و بحران سال‌های گذشته قرار برای آنها تکرار نشود.
تا اواسط تیرماه بود که رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه همچنان ادامه داشت اما مسئولان با طرح دلایلی از قطع این اقدام خبر دادند. آنها تاکید کردند دریاچه ارومیه اکنون در بهترین حالت چند سال اخیر قرار دارد و همچنان نیازمند رهاسازی آب و اجرای طرح‌های برنامه‌ریزی‌شده ستاد احیاست. اما در مقطع زمانی کنونی این اقدام به دلایلی که در ادامه بیان می‌شود، ضرورتی ندارد.
- توقف انتقال آب ضرورت داشت
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی با اشاره به این‌که در سال آبی جاری از رودخانه‌های استان ۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه شده است، می‌گوید: در حال حاضر رهاسازی آب از سدها به سمت دریاچه ارومیه متوقف شده است. «مهرنگ دوستی‌رضایی» ادامه می‌دهد: اذهان عمومی بر این باورند که با رهاسازی آب سدها به دریاچه ارومیه این دریاچه احیا خواهد شد اما باید گفت فقط رهاسازی آب مهم نیست بلکه باید به اثربخشی آن هم توجه کرد. انتقال و رهاسازی آب در فصل تابستان اثربخشی پایینی دارد.
وی با بیان این‌که اگر رهاسازی آب در فصل تابستان انجام شود این کار نه‌تنها سودی نخواهد داشت بلکه باعث از دست رفتن آب خواهد شد، اظهار می‌کند: بهترین زمان برای رهاسازی آب به سمت دریاچه فصل زمستان است؛ چراکه در تابستان برداشت آب از رواناب‌های جاری افزایش می‌یابد و رهاسازی آب به سود کشاورزان خواهد بود نه دریاچه ارومیه! این مسئول تاکید می‌کند: آب‌های رهاسازی‌شده از سدها حداقل باید مسیر ۷۰ کیلومتری را طی کند تا به دریاچه ارومیه برسد. در این فاصله افراد با برداشت‌های بی‌رویه از یک‌سو و جذب شدن آب به زمین‌های خشک از سوی دیگر باعث هدررفت آب می‌شوند. به این ترتیب رهاسازی آب در این فصل منطقی نیست و برنامه‌ای در این زمینه نداریم. هرچند انتقادات زیادی نسبت به این مساله وجود دارد، توقف آب‌رسانی از سدها یک اقدام کارشناسی است.
- حال دریاچه ارومیه خوب است اما...
رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه هم در گفت‌وگو با همشهری از افزایش ۱۰۵ سانتی‌متری تراز آب دریاچه نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: وسعت این دریاچه نسبت به سال گذشته ۹۴۵ کیلومتر مربع افزایش داشته و حجم آب آن نیز به ۴۴۷۰ میلیون متر مکعب رسیده است که نسبت به سال گذشته که ۲۷۸۰ میلیون متر مکعب بود، افزایش دارد. «فرهاد سرخوش» درباره وضعیت کنونی دریاچه ارومیه بیان می‌کند: دریاچه ارومیه به طور کلی احیا نشده است و برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه همچنان ادامه دارد، به طوری که آب دریاچه ارومیه باید به ۱۳ میلیارد متر مکعب، وسعتش به ۴۳۳۳ کیلومتر مربع و تراز اکولوژیکش (مفهوم تراز اکولوژیکی این است که حداقل تراز آب دریاچه به عددی حدود ۱۲۷۴ متر نسبت به سطح آب‌های آزاد برسد) نیز به ۱۰/۱۲۷۴ متر برسد. (تراز دریاچه در حال حاضر ۶۵/۱۲۷۱ متر است.) تا تحقق این وعده تلاش‌ها و برنامه‌های ما همچنان ادامه خواهد داشت.
رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید می‌کند: دریاچه ارومیه هنوز کاملاً احیا نشده و فقط از حالت بحرانی خارج شده است، به طوری که اکنون در بهترین شرایط ۱۰ سال اخیر قرار دارد. اما اگر به برنامه‌های خود ادامه ندهیم در عرض ۲ سال این دریاچه باز هم به دوران بحرانی خود برمی‌گردد. وی می‌افزاید: هر سال باید ۵/۳ میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه شود تا به تراز قبل از آغاز خشکی یعنی ۱۳ میلیارد متر مکعب برسد که این امر در سال ۱۴۰۲ محقق خواهد شد.
- رهاسازی آب به دریاچه ارومیه در این فصل غیرمنطقی است
سرخوش با بیان این‌که در حال حاضر وضعیت دریاچه ارومیه مطلوب است، عنوان می‌کند: نسبت به رهاسازی آب دید درستی وجود ندارد، بدین ترتیب که مردم فکر می‌کنند باید همیشه در حال رهاسازی آب به دریاچه ارومیه باشیم تا هرچه سریع‌تر احیا شود اما این طرز تفکر به طور کلی اشتباه است چراکه رهاسازی همیشگی آب به این دریاچه فقط باعث هدررفت آن خواهد شد. رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌افزاید: در وهله اول باید این را در نظر داشته باشید که میزان رهاسازی آب به میزان بارش‌ها بستگی دارد و با افزایش بارش‌ها رهاسازی آب نیز افزایش می‌یابد اما نه به قیمت هدررفت آب. به همین دلیل است که با وجود بالا رفتن میزان آب‌های ذخیره‌شده در پشت سدهای حوزه آبریز دریاچه ارومیه، اکنون رهاسازی آب به دریاچه ارومیه را متوقف کرده‌ایم.
این مسئول تاکید می‌کند: اکنون ۱۱۳۷ میلیون متر مکعب آب در مخازن سدهای حوزه دریاچه ارومیه ذخیره شده است اما این آب‌ها تا آبان سال جاری در مخازن باقی خواهد ماند تا از پرت آب و برداشت‌های غیرمجاز از رواناب‌های جاری به سمت دریاچه ارومیه از سوی کشاورزان جلوگیری شود و آب هدر نرود. وی سد دریاچه ارومیه را از جمله مهم‌ترین سدهای حوزه این دریاچه معرفی می‌کند و می‌گوید: فقط در پشت سد شهر چایی ۲۱۱ میلیون متر مکعب آب ذخیره شده و این سد کاملاً پر شده است.
- با برداشت‌کنندگان غیرمجاز آب برخورد شود
رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه هم درباره برداشت‌های غیرمجاز آب بیان می‌کند: طبق تصمیمات گرفته‌شده، توسعه کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ممنوع شده است و زارعان در هیچ‌کدام از فصل‌های کاشت، داشت و برداشت حق استفاده از آب‌های جاری به سمت دریاچه ارومیه را ندارند؛ اما نظارت‌های کافی بر این موضوع وجود ندارد و همچنان برداشت‌های غیرمجاز ادامه دارد. در این زمینه از سازمان جهاد کشاورزی استان و شرکت آب منطقه‌ای استان خواستاریم به طور جدی با متخلفان برخورد و به احیای کامل دریاچه ارومیه کمک کنند. سرخوش می‌گوید: احیای دریاچه ارومیه آرزو و خواست تمامی مردم ایران است؛ به طوری‌که با بالا آمدن سطح این دریاچه شاهد جاری شدن سیل عظیم گردشگران به سمت این دریاچه هستیم.
در روز جمعه گذشته و فقط از مسیر جاده شهید کلانتری منتهی به دریاچه ارومیه ۱۵ هزار خودرو عبور کرده و به دریاچه ارومیه رفته است. وی از نبود زیرساخت‌های گردشگری در اطراف دریاچه ارومیه گلایه دارد و اظهار می‌کند: از مسئولان می‌خواهیم هرچه سریع‌تر نسبت به ارائه خدمات به گردشگران اقدام کنند تا رسم مهمان نوازی را به جای آوریم و شاهد افزایش روز افزون مراجعه گردشگران به سمت شهر و دریاچه ارومیه باشیم.
- خوش‌بینی کارشناسان به احیای دریاچه ارومیه
سطح آب دریاچه ارومیه پس از بارش‌های سیل‌آسا بیش از یک متر بالا آمده است. جمعیت آرتمیا و جلبک‌های تک‌سلولی در این دریاچه بیشتر شده و پرندگان به این دریاچه برگشته‌اند. کارشناسان نسبت به احیای این دریاچه خوش‌بین شده‌اند. به منظور پایدار ماندن وضعیت بهبودیافته کنونی دریاچه ارومیه دولت تصمیم گرفته است از طریق رودخانه زاب و سد کانی سالانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه کند. همچنین پروژه تصیفه‌خانه‌های فاضلاب شهرهای ارومیه و تبریز به مقدار ۲۵۰ میلیون متر مکعب و صرفه‌جویی سالانه آب در بخش کشاورزی از جمله پروژه‌هایی است که ستاد احیای دریاچه ارومیه اجرای آن را در نظر گرفته است که در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری خواهند رسید.
- انتقال آب از «زاب» نیازمند اعتبار هزار میلیارد تومانی
- مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه: پروژه زاب جزو پروژه‌های صندوق توسعه ملی است اما امسال منابع این صندوق به پایان رسیده است
پروژه‌های احیای نگین آبی آذربایجان همچنان در حال اجراست و اگر شرایط اقتصادی دولت اجازه دهد و پروژه‌ها، براساس زمان‌بندی پیش رود، شاهد افتتاح و بهره‌برداری از آنها در اواخر امسال یا اوایل سال آینده خواهیم بود. «مسعود تجریشی» مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت‌وگو با همشهری به چند سوال درباره این طرح‌ها پاسخ داده است که در ادامه می‌خوانید.
- چه میزان اعتبار برای اتمام پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه مورد نیاز است؟
وضعیت اقتصادی دولت چندان مناسب نیست و با توجه به سیلابی که ابتدای امسال در برخی از شهرهای کشور شاهد بودیم و میزان خسارت آن معادل کل بودجه عمرانی کشور بود، به پروژه‌ها فشار بسیار زیادی وارد شده است. در این رابطه چند اصل مطرح شد تا براساس آن پروژه‌ها به پیش رود. اصل اول این بود که تا جای ممکن از منابع در اختیار دستگاه‌های دولتی بیشترین استفاده شود و با توجه به این‌که منابع ماده ۱۰ و ۱۲ برای زمان بحران پیش‌بینی شده و با توجه به سیلاب‌های اخیر، بنابراین باید تا پایان سال برای استفاده از منابع ماده ۱۰ و ۱۲ برای احیای دریاچه ارومیه صبر کرد. دوم پروژه‌هایی بود که باید از آنها از سوی سازمان برنامه و بودجه و ماده ۱۰ و ۱۲ حمایت به عمل می‌آمد که عدد بودجه چندان نیست، اما پروژه‌های ریز را می‌تواند پاسخگوباشد.
- با این شرایط، به نظر شما پروژه انتقال آب از زاب نیز تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد؟
تونل انتقال آب ۳ جزء دارد. ابتدا این‌که آب وارد تونل می‌شود که براساس برنامه زمان‌بندی به خوبی پیش می‌رود و آذر امسال به پایان می‌رسد. سپس سد آبگیری و پس از افزایش تراز آب، وارد تونل می‌شود و سپس از طریق کانال به دریاچه ارومیه منتقل می‌شود که آن هم براساس برنامه پیش می‌رود. با این حال، زمانی که جزء به جزأ این اقدامات در کنار هم گذاشته شود، اگر تامین منابع مالی اختصاص یابد، این ۳ جزء حداکثر تا خرداد سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد. بنابراین می‌توان انتظار داشت که کمتر از یک سال، کل این پروژه به پایان برسد و تا پایان سال ۹۸ نیز تصفیه‌خانه‌ها بهبهره‌برداری برسند.
- اخیرا استاندار آذربایجان‌غربی در جلسه شورای اداری عنوان کرد که برای پروژه انتقال آب از زاب ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان اختصاص یافته است. آیا این رقم کافی است؟
اینها پروژه‌هایی هستند که سازمان برنامه و بودجه اعلام می‌کند و پروژه زاب جزء پروژه‌های صندوق توسعه ملی است. امسال نیز منابع این صندوق به پایان رسیده و باید از منابع مختلف، تزریق منابع انجام شود تا پروژه‌های بزرگ به پایان برسد. برای انتقال آب از زاب بیش از هزار میلیارد تومان نیاز است که به پایان برسد.
- آیا مطالعات مربوط به انتقال آب از دریاچه وان ترکیه برای احیای دریاچه ارومیه به نتیجه رسید یا همچنان در حال مطالعه است؟
این مطالعات همچنان در حال انجام است و با توجه به این‌که انتقال آب از دریای خزر تعیین تکلیف شد، این موضوع نیز در آینده تعیین تکلیف می‌شود. چون باید از ابعاد بسیار فنی، اقتصادی و سیاسی به این موضوع نگریست.
نظر شما