هر چند وقت یک بار خبری از این قبیل در فضای مجازی و رسانه‌ها منتشر می‌شود. البته اگر صحبت از کم‌توجهی و رها شدن این آثار باشد، بسیاری از این بناها و آثار تاریخی به خاطر کمبود اعتبار و بودجه و همچنین چالش مالکیت به طور عادی با رسیدگی نکردن و انجام نشدن اقدامات مرمتی در حال از بین رفتن هستند. به‌ویژه این‌که اقلیم مازندران به خاطر رطوبت بالا و بارندگی‌های زیاد سرعت آسیب و تخریب را بیشتر می‌کند، اما برخی تخریب‌ها شکل دیگری دارند. مانند تخریب محوطه تاریخی شهر کجور که مدتی پیش به دلیل بی‌توجهی پیمانکار شرکت مخابرات در اجرای پروژه انتقال خطوط فیبر نوری رخ داد و بخش قابل توجهی از بقایای این شهر را از بین برد.
شرکت مخابرات مازندران با هدف افزایش گستره زیر پوشش خدمات این شرکت در حال اجرای انتقال خطوط فیبر نوری در مناطق مختلف جلگه‌ای و کوهستانی استان است. کجور نیز از این پروژه بی‌بهره نماند، اما پیش از بهره‌مند شدن خسارتی جدی به محدوده تاریخی این منطقه وارد شد. ضوابط حفاظت از محوطه‌ها و بناهای تاریخی ایجاب می‌کند که هرگونه مرمت یا اجرای پروژه‌های دیگر در محدوده این آثار با نظارت کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و بر اساس شیوه‌هایی که این نهاد تشخیص می‌دهد، انجام شود.
در مورد انتقال پروژه شبکه فیبر نوری کجور و عبور آن از قسمت تاریخی این شهر نیز ۲۸ فروردین امسال همین تصمیم اتخاذ شد تا پیمانکار شرکت مخابرات بدون کمترین آسیب به این محوطه مهم تاریخی پروژه را اجرا کند، اما پیمانکار پروژه ۱۷ تیر پس از این‌که یک بار از اجرای پروژه بدون حضور کارشناس میراث منع شده بود، بدون اطلاع‌رسانی درباره زمان اجرای پروژه و این‌که اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نوشهر را در جریان آغاز عملیات بگذارد، اقدام به حفاری برای شبکه فیبر نوری می‌کند و بخش مهمی از این محدوده را از بین می‌برد.
- تخلف آشکار پیمانکار
معاون میراث فرهنگی مازندران در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که پیمانکار این پروژه مرتکب تخلف شده است، گفت: شرکت مخابرات پیگیر اجرایی شدن این پروژه بود و چندین جلسه هم در شورای فنی معاونت میراث اداره کل میراث فرهنگی در این زمینه برگزار شد و به راهکارهایی رسیدیم. آخرین تصمیم این بود که حفاری و اجرای عملیات از آغاز تا پایان به طور کامل با حضور کارشناسان میراث فرهنگی و یگان حفاظت سازمان در محوطه انجام شود. «مهدی ایزدی» افزود: یکی دیگر از شروط ما برای اجرای این پروژه حفر کانال‌های مد نظر و لوله‌گذاری برای انتقال شبکه فیبر نوری به صورت دستی از ابتدا تا انتها زیر نظر کارشناسان میراث و نیروهای یگان حفاظت بود.
در چنین مواردی دلیل انتخاب و توصیه حفاری دستی، جلوگیری از تخریب محدوده و نظارت مرحله به مرحله حفاری است تا در صورت مشاهده بقایا و اشیای تاریخی در هر مرحله از اجرا، عملیات بلافاصله متوقف شود، اما این اتفاق نیفتاد و پیمانکار بدون هماهنگی با میراث فرهنگی حفاری را آغاز کرد. مهم‌تر این‌که به جای حفاری با دست، با بیل مکانیکی اقدام به حفاری کانال کردند و بخش زیادی از محوطه را از بین بردند. آنچه ایزدی در مورد توقف فعالیت پروژه در محوطه‌های تاریخی پس از مشاهده آثار و بقایای تاریخی می‌گوید در مورد محوطه‌های تاریخی شناسایی نشده نیز صدق می‌کند و انجام می‌شود.
تابستان ۱۳۹۶ وقتی حفاری‌ها برای اجرای پروژه گازرسانی دامغان-کیاسر در منطقه وستمین کیاسر به آثار و اشیای تاریخی رسید، بلافاصله با حضور نیروهای میراث فرهنگی پروژه متوقف شد و مدت‌ها نیز مسکوت ماند تا گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسان به طور کامل انجام شود. وی با بیان این‌که در حال حاضر اجرای پروژه متوقف شده است، اظهار کرد: با توجه به شرایطی که پیش آمد و وارد شدن آسیب شدید به محوطه از ادامه کار جلوگیری شد. واحد حقوقی اداره کل نیز نسبت به تشکیل پرونده و پیگیری قضایی تخلف اقدام کرده است. صورت‌جلسه شورای فنی میراث فرهنگی و مخابرات و همچنین مکاتبه با مخابرات نشان می‌دهد پیمانکار مقصر قطعی این اتفاق است.
- برخورد قضایی
معاون میراث فرهنگی مازندران در پاسخ به این پرسش که اقدامات قانونی با این قبیل متخلفان یا سهل‌انگاران به چه نتیجه‌ای منجر می‌شود، بیان کرد: با متخلفان و تخریب‌کنندگان میراث فرهنگی طبق قانون برخورد خواهیم کرد. وقتی اثر یا محوطه‌ای تاریخی ثبت می‌شود، قوانینی برای آن در نظر می‌گیرند که ما موظف به اجرای این قوانین هستیم. طبق قانون اگر اقدامی منجر به تخریب اثر تاریخی شود، متخلف ملزم به اجرای پروژه مرمت در بخش تخریب شده است. ایزدی افزود: برای نمونه در مورد حمام تاریخی «میرزا یوسف» بابل که سال ۱۳۹۰ توسط شهرداری تخریب شد، پیگیری‌های قانونی به این نتیجه رسید که تخریب‌کننده اثر باید طرح مرمت را زیر نظر میراث فرهنگی تهیه کرده و حمام تخریب شده را بر اساس طرح تایید شده شورای فنی زیر نظر کارشناسان میراث احیا کند. اگر هم این اتفاق نیفتد علاوه بر جریمه نقدی، حکم قضایی و کیفری دارد.
- ضرورت همکاری مردم
این مسئول توجه به آثار تاریخی و میراث فرهنگی را وظیفه همه اقشار جامعه برشمرد و گفت: در استان مازندران بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ اثر شناسایی شده داریم که ۷۳۰ اثر به ثبت ملی رسیده است. همکاران ما در حد توان بر این آثار نظارت دارند، اما با توجه به تعدد آثار ثبت شده و آثار تاریخی موجود در استان، به همکاری همه ادارات و به‌ویژه مردم نیاز داریم تا در زمان مشاهده هرگونه اقدام مخرب موضوع را به ادارات میراث فرهنگی شهرستان خود یا به دهیاران و بخشداران اطلاع دهند تا نیروهای عملیاتی میراث فرهنگی وارد عمل شوند.
وی اظهار کرد: شماره تلفن ۰۱۱۳۳۳۹۱۰۰۷ و سامانه ۰۹۶۶۲ به صورت شبانه‌روزی آماده دریافت اخبار و گزارش‌های مردمی درباره جرائم علیه میراث فرهنگی است. انتظار ما این است که مردم نیز حساسیت بیشتری نسبت به این بناها و محوطه‌های تاریخی داشته باشند. اگر گزارش تخریب محوطه تاریخی کجور به موقع به همکاران ما می‌رسید، شاید خسارت کمتری به آن وارد می‌شد.
- تخریب توسعه
در مورد تخریب محوطه تاریخی کجور حتی پس از اطلاع یافتن از آن هم به دلیل کم‌توجهی پیمانکار مخابرات شدت خسارت افزایش یافت. نخستین بار اوایل تیر بود که به حفاری این محوطه بدون اطلاع به میراث فرهنگی اقدام و با مطلع شدن اداره میراث فرهنگی شهرستان نوشهر، حفاری به دلیل حضور نداشتن کارشناس میراث فرهنگی متوقف شد، اما چند روز بعد پیمانکار یک بار دیگر بدون این‌که میراث فرهنگی را در جریان اجرای پروژه بگذارد، در حالی که یک بار این پروژه متوقف شده بود، نسبت به خاکبرداری اقدام می‌کند و پیش از حضور کارشناسان میراث فرهنگی، با بیل مکانیکی و ماشین‌آلات حفاری را انجام می‌دهد. این روند بیانگر کم‌اهمیت بودن تصمیم اتخاذ شده در عین اهمیت بالای محوطه تاریخی کجور از نظر پیمانکار شرکت مخابرات است؛ اتفاقی که پیش از این نیز برای برخی از آثار تاریخی مازندران رخ داده است.
- تخریب عمدی
حمام میرزایوسف بابل، خانه قاجاری خلیلیان بابل و کارخانه حریربافی چالوس ۳ نمونه شاخص و برجسته از تخریب عمدی بناهای ثبت ملی شده در مازندران هستند. به نظر می‌رسد این روند باز هم تکرار خواهد شد؛ چراکه نتیجه پیگیری‌های قضایی در مورد این قبیل تخلفات هنوز دیده نشده است. تخریب آگاهانه و اصرار بر ادامه تخریب در محوطه تاریخی کجور نشان می‌دهد که برخوردها و پیگیری‌ها در حدی نیستند که بازدارنده باشند.
نظر شما