از طرفی معلمان و دانش‌آموزان تنها در نمایشگاه‌ها و فیلم‌های آموزشی خارجی است که این‌گونه محصولات را می‌بینند و جای خالی آنها در مدارس، بیانگر واقعیت تلخ استفاده نکردن وسایل کمک آموزشی است.
در برخی مدارس مکانی برای آزمایشگاه مدرسه ایجاد شده اما، فاقد وسایل و امکانات اولیه حتی برای انجام یک آزمایش ساده است و صد البته اغلب آزمایش‌ها به صورت نمایشی توسط دبیر مربوطه انجام می‌شود.
در حالی که در نظام تعلیم و تربیت کشور ما تأکید بر حافظه محوری است و کمتر به فعالیت‌های علمی پرداخته شده است؛ بنابر استانداردهای جهانی همواره نیاز به فعالیت‌های علمی درآموزش، به ویژه دروس شیمی و فیزیک احساس می‌شود.
این در حالی است که اغلب مدارس کشور حتی از امکانات ساده آزمایشگاهی محرومند و تهیه یک آزمایشگاه مجهز کاری بس دشوار و هزینه براست؛ اگر همه این موارد را کنار هم قراردهیم روشن می‌شود که به علت فقدان امکانات آزمایشگاهی در اغلب مناطق و مدارس کشور پی می‌بریم.
ظاهرا به‌نظر می‌رسد برخی مسئولان وزارت آموزش و پرورش پس از سالیان متمادی تازه به این باور رسیده‌اند که آزمایشگاه و وسایل کمک آموزشی، آموزش دروس را کاربردی می‌کند و در شکوفایی خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها و استعداد دانش‌آموزان مؤثر است.
74 میلیارد تومان برای تجهیز آزمایشگاه‌ها
وزیر آموزش و پرورش چندی پیش در جمع خبرنگاران گفت: سال گذشته 74 میلیارد تومان صرف تجهیز آزمایشگاه‌های مدارس شد.
محمود فرشیدی همچنین با انتقاد از نبود متولی برای ساماندهی فعالیت‌های آزمایشگاهی، آن را از کمبودهای بزرگ ساختار تشکیلاتی آموزش و پرورش بیان کرد و افزود: برای رسیدگی و ساماندهی فعالیت‌های آزمایشگاهی، ستادی در آموزش و پرورش پیش‌بینی شده و اعتبار مناسبی نیز به این اختصاص می‌یابد.
به گفته وی سال گذشته 12 درصد از اعتبارات عمرانی استان‌ها به تجهیز کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های مدارس اختصاص یافت.
راه کارهای استفاده از آزمایشگاه
حسین حسین نژاد قندی، کارشناس آموزش و پرورش در باره راه کارهای استفاده از آزمایشگاه و به‌کارگیری وسایل کمک آموزشی در آموزش می‌گوید: مسئولان باید در بودجه‌بندی ساعات درسی مدارس، حداقل 2 ساعت را به کارهای آزمایشگاهی در مدارس برای درس علوم دوره راهنمایی و فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی دوره متوسطه در نظر بگیرند.
وی افزود: دفتر تألیف و برنامه‌ریزی کتب درسی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز کتاب مستقل آزمایشگاه را برای دوره‌های ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و پیش‌دانشگاهی تالیف و در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد و در این کتاب قبل از ذکر آزمایش، وسایل و مواد لازم جهت هر آزمایشی قید شود.
این کارشناس معتقد است معلمان مربوطه توسط آموزش ضمن خدمت در طول تابستان با گذراندن دوره کوتاه مدت با وسایل کمک آموزشی و چگونگی انجام آزمایش‌ها به‌طور عملی آشنا شوند و معلمانی که دوره آموزش ضمن خدمت را گذرانده‌اند، ملزم به انجام آزمایش‌ها در ساعات آزمایشگاه باشند. همچنین مکان مناسبی در مدارس برای ایجاد آزمایشگاه اختصاص یابد.
وی تأکید کرد: وزارت آموزش و پرورش باید بودجه‌ای را برای تجهیز آزمایشگاه در اختیار سازمان آموزش و پرورش استان‌ها قرار دهد و سازمان صنایع آموزشی با دریافت بودجه از استان‌ها، ملزم به تجهیز کلیه آزمایشگاه‌های مدارس با توجه به دوره تحصیلی و نوع آزمایش‌ها باشد.
حسین نژاد قندی افزود: می‌توان نمره آزمایشگاه را به صورت نمره‌ای مستقل در کارنامه دانش‌آموزان درج کرد و در برنامه امتحانات پایان سال، درس آزمایشگاه گنجانده شود و از دانش‌آموزان به صورت عملی امتحان گرفت و در امتحانات نهایی نیز سؤالاتی از مطالب آزمایش‌های به عمل آمده در نظر گرفته شود تا معلمان و دانش‌آموزان به اهمیت آزمایش‌ها و انجام عملی آن پی ببرند.وی گفت: درصورتی که آموزش و پرورش خود قادر به انجام چنین طرحی نیست، قرارداد مناقصه‌ای با صنایع آموزشی منعقد کند و با تأمین بودجه، اجرای این امر را به‌طور کامل در اختیار شرکت صنایع آموزشی آموزش و پرورش قرار دهد.
دلایل استفاده نکردن از آزمایشگاه
دلایل گوناگونی در استفاده نکردن از آزمایشگاه در مدارس کشور وجود دارد.
بهنام میرزایی، کارشناس آموزش و پرورش در این باره گفت: حجم کتاب در استفاده نکردن از وسایل و لوازم آزمایشگاهی بسیار مؤثر است، از طرفی گران بودن وسایل آموزشی موجب شده تا استفاده از این وسایل با سختی مواجه شود و به‌عنوان خارج از برنامه درسی تلقی شود.
وی افزود: نبود افراد متخصص و ماهر در بین معلمان در استفاده صحیح از وسایل آزمایشگاهی، بها ندادن مدیران و مسئولان آموزشی نسبت به کاربرد وسایل آزمایشگاهی و کمک آموزشی از دیگر دلایل است. همچنین اعتقاد معلمان به روش‌های قدیم و تدریس نظری و اهمیت ندادن به نمرات عملی را نیز می‌توان به بحث اضافه کرد.
به گفته این کارشناس همچنین تعداد زیاد دانش‌آموزان در کلاس و فضای محدود در مدارسی که احیانا آزمایشگاه وجود دارد باعث شده تا مسئولان آموزشی رغبت چندانی به گنجاندن استفاده از آزمایشگاه در برنامه درسی نداشته باشند.از سوی دیگر مدیران مدرسه برای انجام فعالیت‌های مختلف آموزشگاه نیاز به امکانات مختلف دارند.
مدارس نو ساز و جدید فاقد امکانات و تجهیزات بوده و مدیر این گونه مدارس باید برای تهیه وسایل و امکانات مورد نیاز اولیه دست به دامان آموزش و پرورش و اولیا و دانش‌آموزان دراز کند و مدارسی که چندین سال از فعالیت آنان می‌گذرد اغلب وسایل و امکانات آنها مستعمل و از رده خارج شده است و نیاز به امکانات جدید و با کیفیت دارند که مدیران در این زمینه تلاش خود را انجام می‌دهند اما با توجه به محدودیت‌های اعتباری راه به جایی نمی‌برند.
