درواقع از زمانی که سینماداران در تعیین فیلم‌های اکران سهم دارند، عدم تمایل به نمایش عمومی فیلم‌های جریان خاص شد ت یافته است. به عنوان نمونه فیلم «گرداب» ساخته حسن هدایت که از سه سال پیش آماده نمایش بوده به گفته کارگردانش به این دلیل در این سال‌ها اکران نشده که سینماداران تمایلی به نمایش آن نشان نمی‌دادند. درواقع سینماداران معتقد بودند که گرداب شانسی برای فتح گیشه ندارد.
در نهایت همه فیلم با پیگیری‌های شخصی کارگردان و البته مساعدت فارابی توانست در چند سینمای محدود به نمایش عمومی درآید.
انبوه فیلم‌های فرهنگی اکران نشده مسئولان سینمایی را به این اندیشه فرو برد که فکری به حال این آثار کنند.
این گونه بود که چندی پیش از طرح «اکران ویژه فیلم‌های فرهنگی» خبر داده شد. خبری که ابتدا امید بخش می‌نمود ولی وقتی برخی از جزئیات طرح اعلام شد، سینماگران بسیاری به مخالفت با این طرح پرداختند. طرحی که قرار بود از ابتدای تابستان اجرا شود ولی فعلاً اجرایش به تعویق افتاده است.
فیلم‌های طرح اکران ویژه فیلم‌های فرهنگی ابتدا توسط شورای انتخاب که شامل اعضایی از شورای صنفی نمایش، مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی، شورای بازبینی کانون کارگردانان، خانه سینما خواهند بود، انتخاب می‌شوند و شورای پخش فیلم زمان مناسب برای اکران آن را تعریف می‌کند.
این فیلم‌ها در سینماهای خاص اکران نخواهند شد بلکه بنا به توافق فیلمساز و سینمادار و براساس سینماهای موجود، به شکل چرخشی به نمایش عمومی درخواهند آمد و براساس برنامه‌ریزی‌ها، هرکس بخواهد این فیلم‌ها را روی پرده ببیند، می‌تواند در فاصله زمانی ذکر شده، در یکی دو سئانس خاص و مشخص و در هر زمان و مقطعی که مایل باشد، ببیند و دسترسی مخاطب به این فیلم‌ها براساس پراکندگی ایجاد خواهد شد.
این طرح البته با مخالفت برخی از سازندگان فیلم‌های فرهنگی مواجه شده است.
محمود اربابی مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چندی پیش اعلام کرد: از ابتدای تیرماه طرح اکران فیلم‌های فرهنگی هنری اجرا می‌شود تا فیلم‌هایی که در جریان اکران معمول سینما تاکنون امکان اکران نداشتند، به نمایش درآیند.
اربابی، این طرح را چیزی جدای از طرح مشابه اکران فیلم‌های سینمایی خاص در گروه «آسمان‌باز»، قلمداد کرد و شرایط آن را متفاوت از آن نوع اکران دانست.
اکنون از نیمه تیرماه گذشته‌ایم اما طرح اکران ویژه فیلم‌های فرهنگی اجرایی نشده است .
محمود اربابی در گفت‌وگو با فارس، گفت: برنامه‌ریزی‌های لازم برای اکران ویژه فیلم‌های فرهنگی در حال انجام است و به زودی با پایان گرفتن کارهای اجرایی، این طرح شروع خواهد شد.
وی گفت: اسامی فیلم‌های این اکران ویژه تا پایان توافق‌های لازم با کارگردان فیلم و یا تهیه‌کننده فیلم، مشخص نمی‌شود اما به زودی اسامی این فیلم‌ها را نیز در اختیار رسانه‌ها قرار خواهد گرفت.
اربابی تصریح کرد: این برنامه احتیاج به کار تبلیغاتی و توافق مالکان دارد که این کار زمان‌بر است اما ظرف دو، سه روز جزئیات آن اعلام خواهد شد. اربابی در مورد تعویق اجرای این طرح گفت: این تعویق علت خاصی ندارد و صرفا به دلیل همان زمان‌بر بودن کارهای مقدماتی و نیز به خاطر تعطیلات، اجرای این طرح عقب افتاده است.
چند کیلو خرما برای مراسم تدفین (سامان سالور)، گل یا پوچ (ابوالفضل جلیلی)، زمان می‌ایستد (علیرضا امینی)، بیدارشو آرزو (کیانوش عیاری)، سفره ایرانی (کیانوش عیاری)، صبحی دیگر (ناصر رفایی)، کارگران مشغول کارند (مانی حقیقی)، عیسی می‌آید (علی ژکان)، شبانه (کیوان علیمحمدی ، امید بنکدار)، یادداشت برزمین (علی‌محمد قاسمی)، از دوردست (رامین محسنی)، خواب تلخ (محسن امیریوسفی)، گفت و گو با سایه (خسرو سینایی)، جزیره آهنی (محمد رسول‌اف)، باد ما را خواهد برد(عباس کیارستمی)، ساکنین سرزمین سکوت (سامان سالور)، شاعر زباله‌ها (محمد احمدی) و باباعزیز (ناصر خمیر) از جمله فیلم‌های خاص فرهنگی هستند که می‌توانند در این گروه سینمایی به نمایش درآیند.
سامان سالور کارگردان فیلم «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین» از جمله کارگردانانی است که حاضر نیست ریسک اکران فیلمش در طرح ویژه اکران فیلم‌های فرهنگی و به شکل محدود را بپذیرد.
او می‌گوید: به دنبال این هستم تا فیلم «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین» را به شکل وسیع‌تری در یک گروه سینمایی به نمایش عمومی درآورم. قبول دارم که فیلم قبلی‌‌ام «ساکنین سرزمین سکوت» فیلم خاصی است که می‌تواند در یک اکران محدود مثل اکران طرح فیلم‌های فرهنگی به نمایش عمومی درآید اما فیلم «چند کیلو خرما... » توانایی و پتانسیل جذب مخاطب را دارد و منطقی نیست که در طرح اکران فیلم‌های فرهنگی، در مدت زمان محدود سه هفته‌ای و در دو سالن سینما به نمایش درآید تا بگویند این فیلم هم اکران شده است.
بهرام توکلی هم که سال گذشته با فیلم پابرهنه در بهشت در جشنواره فیلم فجر شرکت داشت، می‌گوید: اگر قرار باشد فیلم‌های خاص ایرانی بدون حمایت خاص پخش شوند، بهتر است اصلا این اتفاق نیفتد، چون بدون زیرساخت‌های مناسب- مانند سالن خوب و اطلاع‌رسانی کافی- این طرح محکوم به شکست است.
بهرام توکلی که قرار است فیلم «پابرهنه در بهشت» او در طرح اکران فیلم‌های فرهنگی به نمایش درآید، می‌گوید: به قدری جریان اکران در ایران پیچیده و غیر قابل کنترل شده که نمی‌توان نظری قطعی راجع به این داد که یک فیلم الزاما مخاطب را خوب جذب می‌کند یا نه و یا اینکه فیلمی که چند سیمرغ برده، آیا فروش خوبی هم می‌کند یا نه.
مونا زندی حقیقی کارگردان «عصر جمعه» هم با طرح اکران فیلم‌های فرهنگی موافق نیست. او می‌گوید: به نظرم این طرح، اصلا طرح موفقی نیست. دوستان معتقدند که فیلم‌های خاص باید در گروه فرهنگی به نمایش درآید و البته من اعتقادی به این قضیه ندارم که این فیلم‌ها در گروه‌‌های عادی فروش نمی‌کنند.
به عقیده من، با این نوع پخش فیلم در سینما، فیلم‌ها حتی به نصف سرمایه‌ای که صرف شده نمی‌رسند و در حقیقت نابود خواهند شد.
فیلم‌ها کارتن خواب می‌شوند
سالور که قصد دارد در آینده ای نزدیک فیلم تازه خود با عنوان 1359را کلید بزند،می‌گوید: من به عنوان کارگردان و تهیه‌کننده این فیلم، حاضر نیستم چنین ریسکی را متحمل شوم. من با ذات طرح معاونت سینمایی موافق هستم و به نظرم این طرح؛ حمایت بزرگی از سینماگران مستقل ایرانی است اما در مورد فیلم «چند کیلو خرما...»، فکر می‌کنم با توجه به جهات مختلف، بتواند در گروه سینمایی اکران موفقی داشته باشد.
توکلی دیگر فیلمساز مخالف اجرای این طرح معتقد است که عرصه پخش فیلم در کشور ما، در دست شرکت‌ها یا افرادی است که خود تولیدکننده هم هستند و محصولات سینمای ایران را تولید می‌کنند که به سرعت هم آثارشان پخش می‌شود.
او می‌افزاید: چون آنها سلیقه تولیدات‌شان منطبق بر سلیقه سینماداری است که بحق به دنبال سود مالی خود می‌گردد، ضمن این که این پخش‌کننده‌ها ارتباطات و کانال‌های سینمایی را به خوبی می‌شناسند و در واقع، خود آن را ایجاد می‌کنند.
در حقیقت این مدار به صورت حلقه بسته‌ای است که مبدأ، مقصد و کانال‌های ارتباطی آن یکی است و طبیعی است که فیلم‌های تولید شده در خارج از این مدار، چه آثار دولتی و چه آثاری که تهیه‌کنندگان مستقل می‌سازند، راهی به این جریان پیدا نمی‌کند و این ربطی به کیفیت آثار هم ندارد.به اعتقاد مونا زندی حقیقی، با اجرای طرح اکران فیلم‌های فرهنگی، فیلم‌های سینمایی ما کارتن‌خواب می‌شوند چرا که قرار است فیلم‌ها چرخشی اکران شوند و با این نوع پخش فیلم در سینما، فیلم‌ها نابود خواهند شد.
او می‌گوید: این جمله را از قول یکی از کارگردانان خوب سینمای ایران می‌گویم که با این طرح، فیلم‌ها، کارتن‌خواب می‌شوند چرا که هر روز یک جا و در یک سینما دو سئانس اختصاص به نمایش این فیلم‌ها دارد و نه در تمام سئانس‌ها و قرار است فیلم‌ها چرخشی اکران شوند.
شرایط می‌خواهد
کارگردان پابرهنه در بهشت معتقد است اگر طرح اکران فیلم‌های فرهنگی با امکانات ویژه‌ای برای این دست از فیلم‌ها همراه باشد، می‌تواند طرح موفقی باشد.او به فارس می‌گوید: واژه‌های کم‌مخاطب و فرهنگی را نباید در کنار هم قرار داد چون یک فیلم می‌تواند در عین پر‌مخاطب بودن، دارای فرهنگی غنی باشد یا عکس این موضوع هم اتفاق بیفتد. یکی از این امکانات، داشتن تیزر تلویزیونی با تخفیف‌های ویژه یا به صورت رایگان است که البته، این موضوع روابطی بسیار قوی می‌طلبد و تبلیغات سطح شهری مناسب هم یکی از این امکانات است.
در کشورهای غربی فیلم‌های خاص، سینمای ویژه دارند و فیلم‌ها در مدت زمان طولانی اما در سالن‌های محدود اکران می‌شوند به‌طوری که مخاطبان خاص این آثار، کاملا این سالن‌ها را می‌شناسند اما متأسفانه اینجا، سینمای مخصوص آثار فرهنگی نداریم؛ آن هم به این علت این که بسیاری از این آثار با سلیقه تلویزیون ما همخوانی ندارد، بنابراین از تیزر تلویزیونی آنها هم خبری نخواهد بود.
بنابراین اکران اینگونه فیلم‌ها با اقدامات مشابه (مثلا طرح اکران در گروه سینمایی آسمان باز) به این می‌انجامد که تولید‌کنندگان آثار تجاری هیچ رغبتی به تولید آثار هنری نداشته باشند و تولید این آثار را با فروش کم و ناچیز قرین بدانند.
کارگردان «عصر جمعه» این طرح را برای فیلم‌های تلویزیونی که تبدیل به فیلم 35 میلی‌متری شدند و در قالب فیلم سینمایی درآمدند و هیچ اسمی هم از آنها نیست، مناسب می‌داند و می‌گوید: چون در هر حال، این طرح در واقع یک امکان نمایش برای فیلم‌های ناتوان است، ولی فیلم‌هایی مثل عصر جمعه، خواب تلخ، جزیره آهنی، مینای شهر خاموش و چند کیلو خرما برای مراسم تدفین، فیلم‌هایی نیستند که مناسب قرار گرفتن در این طرح باشند.
اینها فیلم‌هایی هستند که برد جهانی داشته‌اند، مردم این فیلم‌ها را می‌شناسند و منتظر اکران‌شان هستند. در چنین شرایطی، اکران این نوع فیلم‌ها در گروه فرهنگی اصلا مناسب نیست.
