سایه برج آسمان بر ارگ کریمخان

این آرزو هرگز محقق نشد تا اینکه پارسال مدیرکل میراث فرهنگی فارس در گفت‌وگو با همشهری از تهیه پرونده ثبت جهانی این اثر تاریخی خبر داد. فریدون فعالی وعده داد که تا پایان سال91 پرونده تکمیل و برای معرفی به یونسکو، به تهران فرستاده می‌شود. سال91 به پایان رسید ولی پرونده تکمیل نشد. مسئولان میراث فرهنگی فارس به همشهری می‌گویند که مشکل نبود اعتبار است. آنطور که معاون میراث فرهنگی فارس می‌گوید تکمیل پرونده به 150میلیون تومان اعتبار نیاز دارد. اکنون مانع تازه‌ای هم بر سر راه جهانی‌شدن این مجموعه پدید آمده است؛ ساخت هتل در فاصله‌ای نزدیک به آن و خدشه‌دار‌شدن حریم منظری آثار این منطقه. کارشناسان وجود این هتل را مانعی در برابر ثبت جهانی مجموعه تلقی می‌کنند؛ هتلی که با مجوز اداره کل میراث فرهنگی فارس ساخته می‌شود.

ثبت جهانی اولویت نیست

مجموعه زندیه دربرگیرنده آثاری است که در دوره کریمخان‌زند ساخته شدند. از آن جمله می‌توان ارگ کریمخانی، موزه پارس، دیوانخانه، حمام، مسجد و بازار‌وکیل و شماری دیگر از آثار تاریخی را نام برد. قرار است همه آنها در قالب یک پرونده ثبت شوند. شیراز را با نام پایتخت فرهنگی ایران می‌شناسند. شهر شیراز و استان فارس بیشترین تعداد آثار تاریخی ثبت ملی شده کشور را در خود جای داده‌اند؛ چیزی نزدیک به 3هزار اثر. این استان با توجه به توانایی‌های خود سهم چندانی در آثار جهانی ندارد. اکنون شهروندان استان نگران هستند که ساخت هتل، فرصت ثبت جهانی تعدادی از آثار مشهور تاریخی ایران را از میان ببرد. مهدی پارسایی، استاد معماری دانشگاه آزاد شیراز و فعال میراث فرهنگی به همشهری می‌گوید: «تجربه برج جهان‌نما در اصفهان مصداق استدلال ما درباره مشکل پدید آمده است. جهان نما با میدان نقش جهان فاصله داشت با این حال خط آسمان را مخدوش می‌کرد. هنوز ضابطه‌های مجموعه زندیه تعریف نشده است. با این حال تجربه برج جهان‌نما ما را نگران کرده است». این کارشناس، مدیرکل پیشین میراث فرهنگی فارس را مورد انتقاد قرار داده و ادامه می‌دهد: «نقد ما متوجه آقای فعالی است.

ایشان وقتی بحث ثبت جهانی مجموعه را مطرح کردند باید مشکل ساخت این برج را هم حل می‌کردند». مسعود منیعاتی، رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس هم می‌گوید: «وقتی که در حریم مجموعه ارگ کریمخان ساختمانی مرتفع ساخته شود برای ثبت جهانی مجموعه ایجاد مشکل می‌کند». در این شرایط معاون میراث فرهنگی فارس به همشهری می‌گوید که ثبت جهانی مجموعه زندیه اولویت استان نیست. او بر این باور است که نظرهای مطرح‌شده درباره خطر احتمالی این هتل برای ثبت جهانی مجموعه بی‌اساس است. عبدالرضا نصیری اصل ادامه می‌دهد: «به‌نظر من ثبت مجموعه زندیه مهم‌ترین نیاز استان نیست. اکنون بسیاری از بناهای تاریخی ما در حال فروپاشی هستند. ما باید به فکر آنها باشیم. اگر مجموعه زندیه یک سال دیرتر به ثبت جهانی برسد ضرری متوجه این آثار نمی‌شود». او می‌گوید: «بسیاری از کسانی که اظهارنظر می‌کنند حتی نمی‌دانند پرونده ثبت جهانی چه معنایی دارد ولی با قاطعیت می‌گویند این مجموعه ثبت نمی‌شود. مجموعه زندیه آنقدر مشکل دارد که موضوع ساخت هتل در نزدیکی آن چیزی نیست. به‌نظر من مشکلی پیش نمی‌آید و مجموعه به ثبت جهانی می‌رسد». به باور نصیری، یونسکو ممکن است مجموعه را ثبت کند اما مدیریت آن بخواهد که در دوره‌ای مشخص مشکلات رفع شود.

عکس‌های جعلی

هتل برج آسمان از فاصله 3کیلومتری و در داخل مجموعه زندیه قابل مشاهده است. چندی پیش انتشار عکس‌هایی جعلی باعث شد هتل درست کنار مجموعه به‌نظر برسد. رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس معتقد است که انتشار عکس جعلی به دستاویزی برای متولیان آن تبدیل شده تا موضوع را ساده جلوه دهند. او همچنین نگران است که ساخت این هتل باعث بدعتگذاری برای ساخت مجموعه‌های مرتفع در همسایگی بافت تاریخی شیراز و مجموعه زندیه شود. منیعاتی ادامه می‌دهد: «اگر مسئولان میراث فرهنگی مطمئن هستند که ساخت هتل مشکل ایجاد نمی‌کند باید از کارشناس یونسکو بخواهند موضوع را بررسی و نتایج را منتشر کنند. ما آماده‌ایم با آنان گفت‌وگو کنیم تا نگرانی‌هایمان را رفع کنند. با این حال اگر ساخت مجموعه‌های مرتفع در چهارراه زند باب شود بدعتگذاری تازه‌ای ایجاد می‌شود.

من اطلاعاتی دارم که قرار است در این منطقه، ساختمان 30طبقه ساخته شود. بنابراین برای رفع مشکل و تعیین ضوابط مجموعه باید هرچه زودتر دست به کارشد». در این میان حمید سجادیان، رئیس جامعه هتلداران فارس و صاحب هتل برج آسمان از انتشار عکس‌های جعلی انتقاد کرده و به همشهری می‌گوید: «عکس‌های منتشر‌شده فتوشاپی و دور از واقعیت است. هتل من چند کیلومتر با ارگ کریمخانی فاصله دارد. من فردی فرهنگی هستم و کشور و شهرم را دوست دارم. بنابراین هرکاری از دستم بربیاید برای آنها انجام می‌دهم. اگر از لحاظ قانونی مشکلی وجود داشته باشد، آن را نمی‌سازم. با این حال به‌خاطر مشکلات از سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری دلسرد شده‌ام».

افزون بر مجموعه زندیه قرار بود پرونده 2 مجموعه ساسانی بیشاپور و فیروزآباد هم برای ثبت جهانی به یونسکو فرستاده شود. این اتفاق هنوز رخ نداده است. معاون میراث فرهنگی فارس هم می‌گوید آنها باید پیش از مجموعه ساسانی، تلاش خود را برای ثبت مجموعه زندیه به حداکثر برسانند چون با مشکلات اعتباری مواجه هستند. حال باید دید آرزوی دیرینه مردم فارس برای ثبت جهانی مجموعه تاریخی زندیه که در قلب پایتخت فرهنگی ایران قرار گرفته برآورده می‌شود یا اینکه آنها باید همچنان منتظر بمانند.