اسنادی برای ابطال نام‌های جعلی

در متن همه قراردادهای تاریخی میان ایران و کشورهای خارجی یا میان اعراب و دولت‌های خارجی، از ابتدای تاریخ مکتوب و به‌ویژه در چند قرن گذشته، هرجا نامی از پهنه آبی جنوب ایران آمده، در زبان فارسی و عربی با نام‌های خلیج‌فارس، بحر فارس، بحر عجم و خلیج ایران و در سایر زبان‌های دنیا نیز معادل آنها به‏کار رفته است. بیشتر از 2400سال به‏طور مستمر در ادبیات مکتوب، نه‌تنها از سوی اعراب، ترک‏ها و ایرانی‏ها بلکه در ادبیات جهان بر پهنه آبی جنوب ایران خلیج‌فارس و معادل‌های آن اطلاق می‏شده است و وجود این نام در کتاب‌های تاریخی و جغرافیایی (300مورد بررسی شده)، نقشه‌های تاریخی (2000مورد بررسی شده) و مجموعه اسناد و قراردادها میان ایران، اعراب و سایر کشورها (30مورد مطالعه شده) دلیل بارز آن است.

خلیج‌فارس، دریای پارس، الخلیج‌الفارسی، دریای ایران، بحر فارس، خلیج ایران و ... را هرچه که بنامیم و هرچه در لابه‌لای صفحات تاریخ بگردیم، نه‌تنها اثری از عربی بودن آن نیست بلکه تنها بر پارسی بودن این آبراه مستندات بیشتر می‌یابیم و بر نام‌‌های با پسوند پارسی و فارسی آن افزوده می‌شود.

دلایل تاریخی و کاربرد مستمر بلامعارض

نام خلیج‌فارس از 2400سال پیش در همه زبان‌ها به‌خصوص در زبان عربی به‌طور مستمر وجود داشته و تا دوره جمال عبدالناصر با آن مخالفتی نشده است. در واقع استفاده مستمر و بلامعارض از نام خلیج‌فارس آنچنان زیاد است که می‌توان ادعا کرد به نوعی به عرف بین‌المللی تبدیل شده است به‌طوری که حتی در زبان عربی نیز تا قبل از سال ۱۹۵۸ یک نوشته و مکتوب وجود ندارد که نامی غیر از خلیج فارس به کار برده باشد.

خلیج‌فارس در اسناد سازمان ملل

سازمان ملل متحد تاکنون در پنج نوبت، نام رسمی و تغییر‌ناپذیر آبراه جنوبی ایران را خلیج‌فارس اعلام کرده‌است. برای نخستین‌بار در سند AD311/1Gen مورخ پنجم مارس ۱۹۷۱ میلادی، بار دوم طی یادداشت شماره (UNLA45.8.2C) مورخ دهم آگوست ۱۹۸۴ میلادی و بار سوم نیز طی یادداشت شماره ST/CS/sER. A/29 در تاریخ دهم ژانویه ۱۹۹۰ میلادی نام رسمی دریای جنوبی ایران و خاوری شبه جزیره عربستان را خلیج‌فارس اعلام کرده‌است. این سازمان در کنفرانس‌های سالانه خود که در زمینه هماهنگی در نام‌های جغرافیایی برگزار می شود، به فارس بودن نام این آبراه بین‌المللی تأکید کرده و آن را مورد تأیید قرار داده‌است.

سازمان ملل متحد همچنین در چندین نوبت در بیانیه‌ها، اصلاحیه‌ها و مصوبه‌های گوناگون و با انتشار نقشه‌های رسمی، نه‌تنها بر رسمی بودن نام خلیج‌فارس تأکید کرده بلکه از هیأت‌های بین‌المللی خواسته که در مکاتبات رسمی به‌ویژه در اسناد سازمان ملل از نام کامل خلیج‌فارس استفاده کنند.

در سال1994 سازمان ملل متحد دستورالعملی ویرایشی صادر کرده که در آن استفاده از نام صحیح خلیج‌فارس، الزامی شده است. در این دستورالعمل به تاریخ 18 آگوست سال1994 آمده است: بار دیگر توجه کارکنان به دستورالعمل ویرایشی ST/CS/SFR. A/29 در خصوص استفاده از نام خلیج‌فارس جلب می‌شود. هدف از این الحاقیه این است که نسبت به استفاده دقیق از این عبارت در مستندات، انتشارات و بیانیه‌های آماده‌شده از سوی دبیرخانه، دقت مبذول شود. این عبارت در دستورالعمل مزبور بیشتر جلب توجه می‌کند: عبارت کامل خلیج‌فارس در تمام موارد باید به جای عبارت کوتاه‌تر خلیج مورد استفاده قرار گیرد. حتی درصورت تکرار عبارت نیز باید عبارت کامل [خلیج‌فارس] درج شود.

در یکی از اسناد سازمان ملل که متعلق به 14 می ‌سال 1999است دبیرخانه سازمان ملل متحد به صراحت از واژه خلیج‌فارس استفاده و از آن به‌عنوان یک استاندارد جهانی جغرافیایی یاد کرده است. ترجمه بند اول این سند رسمی موجود در دبیرخانه سازمان ملل متحد که در پنج بند آماده شده به شرح زیر است:

واژه خلیج‌فارس در اسناد و انتشارات و همچنین بیانیه‌هایی که از سوی دبیرخانه (دبیرکل) صادر ‌شده استفاده می‌شود. این واژه یک نام استاندارد جغرافیایی برای یک منطقه دریایی میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عرب منطقه (شبه جزیره اعراب) است. واژه کامل فارس همواره برای معرفی این منطقه دریایی استفاده می‌شود. ابتدای این سند این نام به همین منطقه اشاره می‌کرد و پس از این نیز این نام هر زمانی که نیاز به شفافیت حس شود تکرار خواهدشد.

همچنین در گزارش نهایی کمیته فنی اعزامی از سوی سازمان ملل برای تعیین حدود مرزی کویت و عراق در سال 1996م. همه‏جا از نام خلیج‌فارس استفاده شده و در نقشه ضمیمه گزارش که به‏عنوان سند شورای امنیت منتشر شده خلیج‌فارس به‏کار رفته است.

به‌طور کلی فهرست اسناد سازمان ملل درباره نام خلیج‌فارس عبارتند از:
سندگروه نام‌های جغرافیایی در سازمان ملل متحد نشست بیست‌وسوم کارشناسی و نشست پنجم سازمان ملل متحد برای یکسان‌سازی‌ نام هادر وین (۲۸ مارس تا ۴ آوریل ۲۰۰۶ میلادی با عنوان «مشروعیت تاریخی، جغرافیایی و حقوقی نام خلیج‌فارس».
سندST/CS/SER.2n/Add29A/nدر تاریخ
۱۸ آگوست ۱۹۹۴ (۲۷ مرداد ۱۳۷۳)
قطعنامه UNLA 45،8،2 در تاریخ ۱۰ آگوست ۱۹۸۴ (۱۹ مرداد ۱۳۶۳)
قطعنامه UNAD 311 /Qen در تاریخ ۵ مارس ۱۹۷۱ (۱۴ اسفند ۱۳۴۹)
نقشه رسمی کمیسیون اقتصادی و اجتماعی غرب آسیا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (سپتامبر ۲۰۰۷)
نقشه رسمی ایران، شماره ۳۸۹۱ چاپ سازمان ملل (ژانویه ۲۰۰۴)
نقشه رسمی غرب آسیا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (نوامبر ۱۹۹۸)
به علاوه تمامی سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و سازمان‌های بین‌المللی نظامی یا اقتصادی و یا علمی (غیر از اتحادیه عرب) و سازمان‌های غیردولتی نام خلیج‌فارس را تنها نام رسمی می‌دانند. حتی در تمامی زبان‌های دانشنامه ویکی‌پدیا (جز زبان عربی) از واژه‌های هم‌معنی با خلیج‌فارس در زبان مربوطه استفاده شده‌است.

خلیج‌فارس در نقشه‌ها و اطلس‌های معتبر

تا‌کنون چندین اطلس در بردارنده نام و نقشه‌های خلیج‌فارس منتشر شده و مشخص می‌کند که نام خلیج‌فارس در همه نقشه‌های کهن به‌کار رفته است. در کتابخانه‌ها و موزه‌های سایر مناطق جهان اطلس‌ها و اسناد و مدارک معتبری در تأیید اصالت و کهن بودن نام خلیج‌فارس وجود دارد.

در کتابخانه کنگره آمریکا و کتابخانه آرگوسی نیویورک بیشتر از ۲۰۰ نقشه تاریخی در بریتانیا- روسیه و هند و در بسیاری از کشورهای اروپایی نیز نقشه‌هایی با ارزش تاریخی و موزه‌ای وجود دارد که خلیج‌فارس با نام اصلی در آنها ثبت شده‌است.

در کتابخانه ملی بریتانیا (لندن)‌، کتابخانه و اسناد وزارت امور هند (لندن)، مرکز اسناد عمومی لندن و کتابخانه دانشکده مطالعات خاورشناسی لندن بیشتر از ۳۰۰‌نقشه در بر دارنده نام خلیج‌فارس وجود دارد. در بسیاری از موزه‌ها، کتابخانه‌ها و حتی هتل‌ها یا آرشیوهای خصوصی چه در کشورهای عربی مانند مصر و چه کشورهای غیرعربی صدها نقشه تاریخی با نام خلیج‌فارس وجود دارد؛ نقشه‌هایی مانند نقشه‌های کهن از عهد بطلمیوس تا نقشه‌های چند سده اخیر مانند نقشه ساموئل دان (۱۷۹۴).

از سوی دیگر حدود ۳۰ اطلس تاریخی مربوط به قرن گذشته خلیج‌فارس را با همین نام ثبت کرده‌اند. از جمله اطلس توماس هربرت ۱۶۲۸ م ، اطلس پاریس دانشگاه لوساج ۱۸۶۳م ، اطلس آلمان ۱۸۶۱م ، اطلس پاریس انویلی ۱۷۶۰م ، اطلس جغرافیای مدرن ۱۸۹۰م پاریس که توسط F. SCHRADER and F. PRUDENT طراحی شده دارای ۱۰ نقشه با ذکر نام خلیج‌فارس است. این اطلس در مرکز اسناد ملی مصر (دارالوثائق قومی) نگهداری می‌شود و در نقشه شماره ۴۰ جزایر سه‌گانه با رنگ و متعلق به ایران ترسیم شده‌است؛ اطلس لندن ۱۸۷۳م ، اطلس ارنست امبروسیوس ۱۹۲۲، اطلس بیلفیلد ۱۸۹۹، اطلس هارمسورث قرن ۱۹ لندن و... .
چندی پیش در ششمین نشست مجمع شهری جهان که در شهر ناپل ایتالیا انجام شد با حضور قائم‌مقام دبیرکل سازمان ملل متحد و شهردار تهران از اطلس خلیج‌فارس که با مشارکت سازمان ملل متحد تهیه شده رونمایی شد. گفتنی است چندی پیش کلمه خلیج‌فارس را یونسکو از اسناد خود حذف کرد اما با رونمایی از این اطلس توسط قائم‌مقام دبیر کل سازمان ملل نام خلیج‌فارس دوباره در سازمان ملل متحد تثبیت شد.

خلیج‌فارس در معاهدات عربی

از سال 1507تا 1960 دست‌کم در 10قرارداد میان کشورهایی مانند کویت، عربستان، عثمانی و امارات عربی، به زبان انگلیسی و عربی، نام خلیج‌فارس به‌کار رفته است. برخی از این قراردادها از این قرارند:
1 - قرارداد منع برده‌داری1947
2 - قرارداد دائمی صلح 1853
3 - پیمان خرید و فروش برده 1856
4 - قرارداد استقلال کویت (این سند در 19ژوئن 1961در دبیرخانه سازمان ملل به ثبت رسید)
5 - پیمان تعیین خطوط مرزی عراق و کویت در سال 1996.
همچنین با مراجعه به کتاب «مجموعه عهدنامه‌های تاریخی ایران» و یا آرشیو وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران، مشخص می‌شود که نام خلیج‌فارس حداقل در 30عهدنامه تاریخی از هزاره اول و دوم میلادی تا نیم‌قرن قبل به‌کار رفته است. ازجمله این موارد می‌توان به عهدنامه‌های ذیل اشاره کرد: در عهدنامه 1809م (1224ق.) ایران و انگلیس یا قرارداد جونز، بریتانیا حاکمیت ایران را بر کل خلیج‌فارس به رسمیت شناخت و متعهد شد کشتی‏های انگلیس فقط از نقاطی که دولت ایران اجازه می‏دهد، حق عبور داشته باشند. در متن فارسی عهدنامه 12ماده‏ای دولت ایران با سرگوراوزلی (سفیر انگلیس) به سال 1227ق. دارالخلافه طهران، در فصل ششم، بحر قلزم (دریای سرخ) و در فصل هشتم، بحرالعجم و در متن انگلیسی پرشن گلف ذکر شده است.

بند نهم متن فارسی عهدنامه جیمز موریه و هنری الیس در دارالخلافه طهران، 1229ق(1814م.) به‌ترتیب بحرالعجم و پرشین‌گلف ثبت شده است. در فصل سیزدهم متن فارسی عهدنامه صلح ایران و انگلیس، معروف به معاهده صلح پاریس (1857م.) خلیج‌فارس به‏کار برده شده است. در فصل دوم معاهده ایران و اسپانیا (1870م.) در متن فارسی، خلیج‌فارس و در متن اسپانیایی، پرسیک گلف به‏کار رفته است. در نقشه‌های سرحدی ملحق به پروتکل 1913م. ایران و ترکیه نیزخلیج‌فارس ذکر شده است. همچنین از سال 1507تا 1960م. در همه قراردادها و معاهده‌هایی که پرتغالی‏ها، اسپانیایی‏ها، انگلیسی‏ها، هلندی‏ها، فرانسوی‏ها، بلژیکی‏ها، روس‏ها و آلمانی‏ها با دولت ایران و یا هر کشور و پدیده سیاسی و یا امرای تحت‏الحمایه خود در منطقه امضا کرده‏اند، در زبان‌های مختلف، واژه‌های مترادف با خلیج‌فارس را به‏کار برده‏اند. حداقل در 10مورد از اینگونه قراردادها که میان کشورهایی مانند کویت، عربستان، عثمانی، عمان و امارات متصالحه منعقد شده، هم به زبان عربی و هم به زبان انگلیسی، خلیج‌فارس به‏کار رفته که ازجمله آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: در قرارداد میان شرکت نفت انگلو ایرانی و حاکم دبی در قرارداد بین شرکت نفت انگلیس - ایران و شیخ سعید بن مکتوب حاکم دبی به تاریخ 10می‌1939 در متن عربی عبارت «مفتش وکالات النفط لشرکه النفط الانکلیریه الایرانیه المحدوده فی‌خلیج‌فارس» به‌کار رفته است. همچنین در معاهده صلح کامل با شیوخ عرب در خلیج‌فارس (السلام (1820م.)شماره XXXI7که قرارداد صلح 11ماده‏ای است و به معاهده عمومی با امرای عرب خلیج‌فارس معروف است و در هشت و 11ژانویه 1820میان اقوام و مشایخ متصالح در خلیج‌فارس و به امضای ژنرال کایر و 11نفر از رؤسای قبایل عرب رسیده است، اصطلاح «بحر‌الفارسی» در متن عربی و در ماده شش به‏کار رفته است.

در چند قرارداد دیگر میان بریتانیا و امیر کویت و همچنین در یادداشت‏هایی که منجر به استقلال کویت شد و می‌توان آن را قرارداد استقلال کویت نامید، همه ‏جا از عبارت «خلیج‌الفارسی» استفاده شده است. همچنین در ضمایم قرارداد الجزایر 1975میلادی که به پیمان صلح میان ایران و عراق معروف است، عنوان خلیج‌فارس به‏کار رفته است. در چندین معاهده دیگر که در همه آنها شیوخ خلیج‌فارس و بریتانیا و یا شیوخ خلیج‌فارس و سایر دولت‌های خارجی امضاکنندگان آن بوده‏اند، عبارت خلیج‌فارس به‏کار رفته است.