باید مواظب باشی که مرغابی‌ها که در کنارت و در حاشیه برکه‌ها نشسته‌اند، از صدای قدم‌هایت نرنجند. باید مواظب پلیکانی باشی که در گوشه‌ای از برکه نشسته است و با آرامش نگاهت می‌کند. حواست باید به لک‌لک‌ها باشد که یک لنگ در برکه مجاور ایستاده‌اند و چرت می‌زنند. در باغ پرندگان که راه می‌روی باید حواست به خیلی چیزها باشد. اینجا حواست باید به تخم‌های پرندگان هم باشد. باید آهسته قدم بزنی. در آخرین روزهای فروردین‌ماه به باغ پرندگان تهران رفتیم؛ جایی که موسیقی زیبای آب در برکه‌ها در کنار بال و پر زدن پرنده‌ها روزی زیبا و به‌یاد‌ماندنی را در خاطرات ثبت می کرد. به سراغ حسن کریمیان، شهردار منطقه چهار رفتیم. کنار قفس عقاب‌ها ایستاده بود و بر جزئیات ساخت این مجموعه نظارت می‌کرد. در گوشه‌ای دیگر معاونان مختلف شهرداری منطقه چهار مشغول فعالیت بودند. هر جا که چشم می‌چرخاندی، همه در حال تلاش بودند اما پرندگان رها شده در این باغ، یله در گرمای آفتاب بهاری، دل به موسیقی آب داده و در خانه جدیدشان زندگی تازه‌ای آغاز کرده‌‌بودند.
کریمیان ابتدای سخن از مجموعه باغ پرندگان برایمان گفت؛ «بزرگ‌ترین باغ پرندگان کشور در شمال شرق تهران و در دو فاز به اجرا در آمده که فاز دوم آن، شامل 16هکتار، آماده بهره‌برداری است. از تابستان سال گذشته محدوده‌ای در حدود 84هکتار در پارک جنگلی لویزان برای اجرای پروژه‌ای تفریحی، گردشگری و فرهنگی درنظر گرفته شده که از این 84هکتار 22هکتار به باغ پرندگان اختصاص یافته است. این پروژه در دو فاز اجرایی می‌شود. فاز نخست 5/5 هکتار مساحت دارد که این فاز با احتساب توافقات انجام شده برای ورود تجهیزات از خارج از کشور، هم‌اکنون به پیشرفت قابل توجهی رسیده است. فاز دوم این پروژه نیز شامل 16هکتار است و به پرندگان دشت‌چر اختصاص دارد که با مجموعه‌ای از برکه‌ها، آبشارها، آلاچیق‌ها، رستوران و مبلمان شهری و زیستگاه پرندگان آماده بهره‌برداری است و در هفته آینده تحویل شهروندان خواهد شد.»
کریمیان از وضعیت تپه‌های شرقی لویزان پیش از احداث این مجموعه به‌عنوان یکی از مراکز ناهنجاری‌های اجتماعی یاد می‌کند؛ «زمانی که احداث باغ پرندگان آغاز شد، بسیاری از درخت‌های این محدوده به‌دلیل آتش‌سوزی‌های عمدی از بین رفته بود. در گام اول اقدام به واکاری( با استفاده از درختان بزرگسال) کردیم. هزینه‌ای که تنها امسال برای واکاری درختان اختصاص یافته بیش از سه‌میلیاردتومان بوده است. آبیاری این محدوده را با استفاده از آبیاری تحت فشار ساماندهی کردیم. لازم است یادآوری کنم که این پروژه بدون قطع حتی یک اصله درخت در حال اجراست. هم سازمان محیط‌زیست و هم سازمان منابع طبیعی بر اجرای این پروژه نظارت کامل دارند.»
از نظر کریمیان باغ پرندگان در مکانی بسیار مناسب جانمایی و احداث شده است. او معتقد است: «مساحت محدوده شرقی در حدود 85هکتار است. این محدوده دارای دسترسی‌های مناسبی هم هست. بزرگراه شهید بابایی در شمال این محدوده جای گرفته و خیابان کوهستان نیز از کنار آن عبور می‌کند. در شرق نیز این محدوده به بزرگراه شهید باقری منتهی می‌شود. از نظر گونه‌های درختی نیز این محدوده بسیار غنی است. هم گونه‌های پهن برگ و هم گونه‌های سوزنی برگ در این بخش قرار گرفته‌اند. روددره‌ای بسیار زیبا نیز در دل بخش شرقی جنگل‌های لویزان واقع شده و منابع آبی آن بسیار خوب است. در گام اول اجرای طرح هدف ما حفظ درختان و زیست‌بوم این محدوده بوده است و برای این منظور مطالعات گسترده و پیوست اجتماعی متناسب با آن انجام شد». به گفته شهردار منطقه چهار، باغ پرندگان دارای ویژگی‌های خاصی است. او می‌گوید: «باغ پرندگان به گفته بسیاری از کارشناسان مطرح کشور و حتی مشاوران خارجی، یک پروژه نه‌تنها ملی که یک پروژه فراملی است. بسیاری از کارشناسان این پروژه را یک پروژه بی‌نظیر در سطح جهان می‌دانند. مطمئنا در آینده این باغ می‌تواند به‌عنوان یک جاذبه گردشگری در سطح بین‌المللی تبدیل شود.
از مجموعه 85هکتار موجود، 22هکتار به باغ پرندگان اختصاص داده شده است که در چند فاز به اجرا در می‌آید. فاز اول این پروژه مربوط به پرندگان آبزی است که یک توری بیش از 5/5 هکتار آن را پوشش می‌دهد و ارتفاع آن 50متر خواهد بود. این بخش دارای فضاهای بسیار زیبایی است. برکه‌های آب، آبشار و گونه‌های مختلف گیاهی در آن پیش‌بینی شده است که مردم می‌توانند وارد این مجموعه شوند و بیانگر همزیستی انسان‌ها با پرندگان خواهد بود.
در فاز دوم، پرندگان گرمسیری مورد توجه بوده‌اند که این فاز در 16هکتار هم‌اکنون آماده بهره‌برداری است. همچنین بخش‌هایی برای پرندگان شکاری اعم از عقاب، شاهین، لاشخور و جغد و انواع باغ‌ها ازجمله باغ ایرانی، باغ گیاه‌شناسی، گلخانه گیاهان تزیینی و همچنین پرندگان دشت‌چر و خزندگان در فاز دوم پیش‌بینی شده است. ما در مجموعه باغ پرندگان آبزی، بیش از 200گونه پرنده را خواهیم داشت و در مجموع 180هزار پرنده در این پنج هکتار در معرض دید شهروندان قرار خواهند گرفت. در مجموع کل این 22هکتار محل مناسبی برای حضور شهروندان و خانواده‌ها خواهد بود».
کریمیان همکاری شرکت‌های ایرانی در احداث این مجموعه را یک دستاورد می‌داند و می‌گوید: «یکی از نکات مهم در اجرای این پروژه همکاری بیش از 40شرکت ایرانی در احداث باغ پرندگان بوده است. در بخش‌های تاسیسات، معماری، گیاه‌شناسی و پرنده‌شناسی از شرکت‌های داخلی استفاده کرده‌ایم. تنها یک مشاور خارجی در این پروژه فعالیت دارد که آنهم به این دلیل است که دانش ساخت سازه اصلی باغ پرندگان در کشور وجود نداشته است. سازه این باغ توسط کسانی در حال طراحی است که بزرگ‌ترین سازه‌های کابلی دنیا را در حال حاضر در دست اجرا دارند. به‌عنوان نمونه سازه کابلی پل دانمارک و سوئد توسط همین مشاوران طراحی و ساخته شده است». کریمیان همچنین از بی‌نظیر بودن این مجموعه می‌گوید. او معتقد است: «بسیاری از کارشناسانی که از هلند و آلمان آمده بودند هنگامی که از این مجموعه بازدید کردند، آن را به‌عنوان یکی از بی‌نظیرترین باغ‌های پرندگان دنیا دانسته‌اند. دلیل اینکه آنان باغ های پرندگان تهران را به‌عنوان بی‌نظیرترین باغ‌های پرندگان توصیف کرده‌اند، آن است که بسیاری از باغ‌های پرندگان که در مناطق مختلف دنیا ساخته شده، در زمینی صاف و همواره بوده‌اند و از طرفی مساحتشان نیز بسیار کم است. اما این مجموعه در زمینی تپه‌ای با درختان قدیمی و منابع آب مناسب احداث شده است. این اظهارات آنان در اجرای پروژه بیشتر دلگرم‌مان کرد. از طرفی این پروژه یکی از 10پروژه بزرگ کابلی دنیاست. به جرأت می‌توان گفت که یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌های کابلی دنیا در این مجموعه و در فاز اول در دست اجراست. همچنین سازه‌ای بسیار پیچیده برای نگهداری توری محافظ در این مجموعه پیش‌بینی شده است. مسلما تا زمانی که این پروژه به پایان نرسد و خود مردم این پروژه را نبینند نمی‌توانند عظمت این طرح را تصور کنند. به جرأت می‌توان گفت که این پروژه می‌تواند یک دانش فنی جدید به عرصه مهندسی کشورمان بیفزاید».
اما نکته‌ای که شهردار منطقه چهار بر آن تأکید می‌کند رویکرد آموزشی مجموعه باغ پرندگان است. او معتقد است که باغ پرندگان می‌تواند فضایی آموزشی هم برای شهروندان و هم متخصصان محیط‌زیست فراهم آورد؛ «ما به‌دنبال این هستیم که در کنار این پروژه مراکز آموزشی متناسب نیز داشته باشیم. هدفمان این است که این مجموعه محلی برای مطالعات علمی دانش‌آموزان و دانشجویان باشد. حتی مستند‌سازی مراحل ساخت این پروژه هم در دستور کار است تا در اختیار شهروندان قرار گیرد و مردم بدانند که این پروژه در مراحل ساخت چه فرایندی را تجربه کرده است. مردم می‌توانند در کنار بازدید از این مجموعه تفرجگاهی با نحوه ساخت این مجموعه نیز آشنا شوند. در باغ پرندگان فضاهای دیگری نیز پیش‌بینی شده است؛ از جمله فضاهای تفریحی، ورزشی و رستوران و کافی‌شاپ. همچنین این مجموعه دارای کتابخانه، نمازخانه، اورژانس، آتش‌نشانی و مسیر ویژه کالسکه خواهد بود. در کنار این فضاها یک فضای ویژه را هم به بخش قرنطینه اختصاص داده‌ایم. این بخش برای پرندگانی است که باید وارد مجموعه شوند. در بخش قرنطینه در ابتدا این پرندگان تحت معاینه‌های پزشکی قرار می‌گیرند و پس از تأیید سلامتی، مدتی در این بخش نگهداری می‌شوند و سپس وارد مجموعه خواهند شد. احداث باغ پرندگان فخر مهندسی و علمی و اقلیمی کشور است و می‌توان گفت که در برابر بسیاری از پروژه‌های بزرگ دنیا مایه افتخار نظام جمهوری اسلامی خواهد بود.»
تنها باغ پرندگان دارای تأیید سازمان محیط‌زیست
کریمیان در پایان سخنانش شکل گیری این مجموعه را حاصل تلاش گروهی همکارانش دانسته و می گوید: «هنگامی که یک ایده تحقق می‌یابد، آدم حس خوبی پیدا می‌کند. روزهای نخست اجرای این پروژه، هنگامی که ما به اتفاق اعضای محترم شورای اسلامی شهر تهران و کارشناسان وارد جنگل‌های شرقی لویزان شدیم، حضور افراد بزهکار و معتاد در این محدوده، این منطقه را به محلی برای ناهنجاری‌های اجتماعی تبدیل کرده بود. از روز اول ما با احتیاط وارد مجموعه شده بودیم. در آن زمان این محدوده، جنگل بی‌دفاعی بود که دستخوش ناهنجاری‌های اجتماعی بود اما بعد از گذشت دو سال این محدوده به محیطی زیبا و آرامش‌بخش تبدیل شده و محلی برای آشتی انسان و پرنده است. طبیعت اینجا بسیار زیبا و دلنشین شده است. مسلما به ثمر نشستن تلاش همکاران، برای همه ما لذتبخش است. بسیاری از همکاران ما تا چهار صبح در این مجموعه و برای شکل‌گیری آن مشغول به‌کار بودند. من هم در همه بخش‌ها وارد ماجرا می‌شدم و بر جریان پیشرفت کارها نظارت کامل داشتم. اگر شما در این مجموعه حرکت کنید، می‌توانید لبخند را روی صورت همه همکاران من ملاحظه کنید. من با این انرژی که در همکارانم دیدم، می‌توان به جرأت بگویم که در آینده نیز می‌توانم چنین کارهای بزرگی انجام داد؛ البته نباید فراموش کرد که در شکل‌گیری این مجموعه حمایت‌های بی‌دریغ دکتر قالیباف (شهردار تهران) و اعضای محترم شورای شهر باعث شکل‌گیری این مجموعه عظیم شد. ما مشکلات بسیاری داشتیم. همکاری سازمان‌هایی مانند محیط‌زیست و منابع طبیعی توانست دلگرم‌مان کند. نکته جالب و حائز اهمیت این است که باغ پرندگان تهران، تنها باغ پرندگان کشور است که مجوز سازمان محیط‌زیست کشور را دارد. بسیاری از باغ پرندگانی که در کشور وجود دارند هنوز مجوز سازمان محیط‌زیست را اخذ نکرده‌اند. اما جالب این است که باغ پرندگان تهران با این عظمت توانسته است مجوز سازمان محیط‌زیست را بگیرد و این بیانگر برداشتن یک گام بزرگ است.
