نفس برگزاری 30ساله این جشنواره جایگاه و اهمیت آن را نشان می‌دهد. در طول این سال‌ها اگرچه با عوض‌شدن دبیر جشنواره، گاهی سیاست‌های آن تغییر‌کرده اما در یک ارزیابی کلی می‌توان جشنواره تئاترفجر را جشنواره‌ای با روند مثبت ارزیابی کرد. هنرمندان تئاتر کشور خود را در برگزاری این جشنواره سهیم و این جشنواره را محلی برای دیده شدن و تجدید قوا می‌دانند. در ادامه نظرات تعدادی از این هنرمندان را درباره جشنواره تئاترفجر مرور می‌کنیم.
در انتظار جشنواره صدم
هادی مرزبان کیفیت نمایش‌هایی را که در چند سال اخیر در جشنواره تئاترفجر اجرا شده، مثبت ارزیابی کرده و می‌گوید: در برخی از دوره‌های جشنواره نمایش‌ها از کیفیت لازم برای شرکت در این رویداد برخوردار نبودند، ولی در دوره‌های اخیر شاهد نمایش‌های باکیفیتی بوده‌ایم. کارگردان نمایش «خانمچه و مهتابی» توجه به کیفیت نمایش‌های داخلی و خارجی را در جشنواره تئاترفجر مهم ارزیابی می‌کند؛« با اجرای نمایش‌های خوب، هنرمندان شرکت‌کننده به‌ویژه شهرستانی‌ها با دستی پر جشنواره را ترک خواهند کرد.» وی جشنواره تئاترفجر را محلی برای تبادل فکر و اندیشه می‌داند؛«حضور پیشکسوتان و جوان‌ها در جشنواره موجب بده‌بستان و تبادل فکر بین نسل جوان و هنرمندان باتجربه می‌شود.» کارگردان نمایش «لبخند باشکوه آقای گیل» می‌افزاید: جشنواره تئاترفجر در دنیا شناخته شده و از اعتبار جهانی برخوردار است. تئاتر ایران روند رو به رشدی داشته، امیدوارم سی و یکمین دوره با موفقیت برگزار شود و شاهد برپایی جشنواره صدم تئاترفجر باشیم.
امکان کشف استعدادهای جدید
پری صابری برگزاری 30دوره جشنواره تئاترفجر را مبارک می‌داند و می‌گوید: هر برنامه و جشنواره که با محوریت هنر تئاتر برگزار شود، همیشه برایم مهم بوده و هست. جشنواره تئاترفجر همچنین موجب مطرح شدن این هنر در سطح داخلی و خارجی می‌شود. کارگردان نمایش «رستم و اسفندیار» با اظهار خرسندی از اینکه جشنواره تئاترفجر توانسته سال‌ها ادامه یابد و مانند برخی جشنواره‌ها به فراموشی سپرده نشده توضیح می‌دهد: خوشحالم چراغ تئاتر روشن‌است. تئاتر مادر همه هنرهاست که باید رونق بگیرد و راهش باز باشد. وی به حضور پیشکسوتان و هنرمندان مطرح در جشنواره تئاترفجر اشاره می‌کند؛« هنرمندان جوانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند باید از گذشته، حال و آینده هنر تئاتر باخبر باشند و از اندیشه و هنر بزرگان بهره‌بگیرند. این نوع ارتباط و پیوستگی مهم است؛ چون هیچ شخصی بدون سابقه وارد عرصه تئاتر نمی‌شود. حضور هنرمندان پیشکسوت در کنار جوانان در جشنواره تئاترفجر موجب تجربه‌اندوزی و فراگرفتن درس‌هایی می‌شود که ممکن است فقط در همین روزها به‌دست‌آید.» صابری معتقد است جشنواره تئاترفجر به نوعی موجب کشف و شکوفایی استعدادهای جدید می‌شود؛«70درصد بازیگرانم جوان هستند و در آنها علاقه و استعداد را دیده‌ام. باید مسیر را برای افراد بالیاقت و مستعد باز کرد و به آنها در ادامه این راه میدان داد تا این خانواده به هم پیوسته و حفظ شود.»
حیات ارزشمند
بهروز غریب‌پور معتقد است: سه دهه از عمر جشنواره بین‌المللی تئاترفجر می‌گذرد و نسبت به افت و خیز آن، امتیاز بالا و گاه پایینی می‌گیرد، ولی مهم ادامه حیات این رویداد هنری ارزشمند است. غریب‌پور می‌گوید: جشنواره تئاترفجر سابقه‌ای دیرینه دارد و سه دهه از عمر آن می‌گذرد؛ به‌طور طبیعی بودن و برگزاری این رویداد تئاتری، بهتر از نبودن آن است. کارگردان اپرای عروسکی «حافظ» معتقد است: عقل و تجربه می‌گوید باید به جشنواره تئاترفجر به‌دلیل قدمتی که دارد، احترام گذاشت. در این سه‌دهه که از عمر جشنواره می‌گذرد افت و خیزی را پشت سر گذاشته و امتیاز بالا و گاه پایینی می‌گیرد، ولی مهم ادامه حیات این رویداد هنری است. برگزاری سی‌ویکمین دوره جشنواره تئاترفجر نیز پیامی است برای اهالی تئاتر که یک جشنواره مهم، ادامه حیات دهد. غریب‌پور با این توضیح که باید بیشتر به معنی و مفهوم اعتبار جشنواره تئاترفجر پرداخت، می‌گوید: اعتبار یک جشنواره در دنیا به نوع انتخاب استراتژی آن جشنواره بازمی‌گردد که باید عمیق باشد. جشنواره تئاترفجر خوشبختانه اعتبار دارد ولی تا امروز در سطح مفهومی خودش کمرنگ عمل کرده است. کارگردان بینوایان ادامه می‌دهد: جشنواره تئاترفجر دارای دبیرخانه دائمی است و این موضوع کمک می‌کند جشنواره همواره بسنجد در اطرافش چه می‌گذرد؟ حتی افزودن یک بخش به جشنواره به اسم خاورمیانه یا آسیا موجب می‌شود کشورهای این حوزه جغرافیایی تلاش کنند برای جشنواره فجر نمایش تولید کنند. هر چند در این رابطه کوشش‌هایی شده ولی وجود محدودیت‌ها همیشه مانعی بوده که باید برای آن هم راه‌حلی پیدا کرد.
جشنواره یک آیین است
ابراهیم پشت‌کوهی، نویسنده و کارگردان تئاتر می‌گوید: جشنواره تئاترفجر مانند عید نوروز یک جشن و آیین است که هنرمندان، داشته‌های خود را در آن می‌بینند. پشت‌کوهی معتقد است ثبات در مدیریت جشنواره تئاترفجر و جلب اعتماد هنرمندان مطرح تئاتر می‌تواند موجب شکوفایی هر چه بیشتر جشنواره شود؛«وقتی دبیر جشنواره چند سال مسئولیت برگزاری یک جشنواره را داشته باشد امنیت فکری به‌وجود می‌آید و ایده‌هایی پیدا می‌شود که به نفع تئاتر است. مدیریت باثبات بسیار تأثیرگذار و برای تئاتر ایران راهگشا خواهد بود.» کارگردان نمایش «تنها سگ اولی می‌داند چرا پارس می‌کند، مکبث» جشنواره تئاترفجر را مهم‌ترین رویداد تئاتری کشور می‌داند؛« به‌نظرم جشنواره باید روال و ساختار خود را بر دیدن و به نمایش گذاشتن آثار خوب و کشف استعدادهای تازه بگذارد.» کارگردان نمایش «لنج‌های بی‌بادبان» ادامه می‌دهد: در جشنواره تئاترفجر هنرمندان جوان نیز فرصت عرضه آثارشان را پیدا می‌کنند که شاید در شرایط عادی و در طول سال این امکان برای آنها وجود نداشته باشد. وی جشنواره تئاترفجر را دریچه‌ای برای هنرمندانی می‌داند که این امکان را ندارند که از تئاترهای خوب بهره ببرند؛«جشنواره این امکان را برای هنرمندان شهرستان‌ها فراهم می‌کند تا نمایش‌ها را ببینند و ارتباط بی‌واسطه‌ای بین هنرمندان پیشکسوت و جوان به‌وجود‌آید.» پشت‌کوهی با بیان اینکه جشنواره تئاترفجر طی سال‌های برگزاری، شکل‌های گوناگونی به‌خود دیده، می‌افزاید: در دوره‌هایی شاهد آثار باکیفیت بوده‌ایم و گاهی اینگونه نبوده است. جشنواره تئاترفجر مانند عید نوروز یک جشن و آیین است که داشته‌های خود را در آن می‌بینیم. به‌طور نسبی دستاورد تئاتر ایران در طول یک‌سال را می‌توان در این جشنواره دید. حضور کارگردان‌های شاخص نیز این جشنواره را پررنگ‌تر می‌کند.
حضور نسل نمایشنامه‌نویسان خلاق
نادر برهانی‌مرند که عضو شورای خوانش متون بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی سی‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاترفجر است می‌گوید: متون نمایشی ارزشمند به نویسندگی افرادی که نام‌های آشنایی ندارند، نشان‌دهنده حضور نسل نمایشنامه‌نویسان خوش‌فکر و خلاق است. برهانی‌مرند معتقد است: تمامی آثار بخش مسابقه نمایشنامه نویسی سی‌ویکمین جشنواره تئاترفجر، دغدغه طرح مسئله داشتند و مسائل اجتماعی روز را به خلاقانه‌ترین شکل ممکن در قالب یک متن مطرح کردند. این نمایشنامه‌نویس آرزو دارد که امکان چاپ تمام متون نمایشی فراهم شود؛« چاپ آثار قوی می‌تواند صحنه‌های تئاتر ما را از نمایش‌هایی که نگاهی اجتماعی دارند، پر کند. در این صورت کسی نمی‌تواند ادعا کند که در حوزه نمایش، متون ویژه برای اجرا روی صحنه وجود ندارد.» برهانی‌مرند معتقد است در حال حاضر افرادی ناشناس متون نمایشی بسیار ارزشمندی را به نگارش در آورده‌اند؛« توصیه می‌کنم که مسئولان، نسل امروز نمایشنامه نویس کشورمان را جدی بگیرند، زیرا این افراد سرمایه‌های بزرگی هستند که اگر مورد‌توجه قرارنگیرند دچار انزوا و حتی روی آوردن به دیگر عرصه‌های هنری می‌شوند.» وی اذعان می‌کند: در هنگام مطالعه تمامی آثار بخش نمایشنامه‌نویسی متوجه شدم که نویسندگان برای نگارش این متون زحمت‌های زیادی در حوزه فنی و محتوایی کشیده‌اند و سعی کرده‌اند بدون دغدغه سیاسی و با دوری از محافظه کاری، زبان روزگار خود باشند و به مسائل روز بپردازند. داور بخش مسابقه نمایشنامه نویسی سی‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاترفجر با اشاره به اینکه متون بسیار خوبی را در شرایطی که فرصت برای چاپ و اجرا وجود ندارد مطالعه کرده است، تصریح می‌کند: برخورداری از شخصیت‌های محکم، قصه مشخص، ساختار متعارف، طرح مسئله، جذابیت در شخصیت‌ها، دیالوگ‌ها، فرم، قصه و موقعیت‌ها و اینکه متن پیامی داشته باشد که به زبان نمایشی و به شکل عمیق مطرح شود، از شاخصه‌های یک نمایشنامه خوب است. وی می‌افزاید: این متون ضمن برخورداری از ویژگی‌های یک نمایشنامه ارزشمند، کمتر به دیگر آثار نمایشی شبیه بودند و در فرم و خلق شخصیت، ساختاری خارق‌العاده داشتند.
مکانی برای تبادل اطلاعات
حمید پورآذری، کارگردان و مدرس بازیگری می‌گوید: هنرمندان در تمام سطوح و از کل کشور در جشنواره تئاترفجر حضور دارند؛ از این‌رو جشنواره باید محلی برای تبادل اطلاعات باشد. پورآذری نداشتن برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مشخص را مهم‌ترین ضعف جشنواره تئاترفجر می‌داند؛« از ابتدای برگزاری این جشنواره برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مشخص وجود نداشته است تا ضعف‌ها و نقاط مثبت در دوره‌های بعد شناسایی و تقویت شود.» وی ادامه می‌دهد: تغییر دبیران جشنواره موجب شده هر فردی برنامه‌ریزی خود را از این رویداد داشته باشد و به جای پیشرفت و بهبود در دوره بعدی شاهد تغییر ساختار باشیم. دبیری چند ساله در جشنواره ثبات به‌وجود می‌آورد. کارگردان نمایش «یک نوکر و دو ارباب» با این توضیح که اگر جشنواره تئاترفجر در برنامه‌ریزی به ثبات برسد، گروه‌های تئاتری نیز باثبات می‌شوند، می‌گوید: این اتفاق منجر می‌شود از کمیت به سمت کیفیت و تولید آثار خوب برویم. کارگردان نمایش «غولتشن‌ها» معتقد است جشنواره تئاترفجر در تقویم تئاتر جهانی ماندگار شده و دارای جایگاه معتبری است؛« گروه‌های خارجی همیشه علاقه دارند در این جشنواره شرکت کنند. ولی گاهی اوقات احساس می‌شود خود خانواده تئاتر باور نکرده‌اند جشنواره تئاترفجر اعتباری جهانی دارد.»
پورآذری جشنواره تئاترفجر را محلی برای دیده شدن هنرمندان جوان می‌داند؛« خود من نیزمحصول دیده‌شدن در جشنواره‌ام. در جشنواره‌هاست که افراد دیده می‌شوند و رشد می‌کنند. البته برنامه‌ریزی برای ادامه فعالیت گروه‌های جوان پس از برگزاری جشنواره نیز مهم است. به هر اندازه کارگردان، نویسنده و بازیگر خوب پرورش پیدا کند به نفع تئاتر است. رقابت درست موجب انگیزه و تولید آثار بهتر می‌شود. » وی با این توضیح که جشنواره تئاترفجر باید تبدیل به مکانی برای تبادل اطلاعات شود، می‌گوید: هنرمندان در تمام سطوح و از کل کشور در این رویداد حضور دارند از این‌رو جشنواره باید شرایط تبادل اطلاعات را فراهم کند. این کار نیازمند سرمایه‌گذاری است. این هنرمند معتقد است: نباید فراموش کنیم که هنر ابزار مهمی برای یک کشور است. تئاتر به‌دلایل ذاتی، می‌تواند مهم‌تر از هنرهای دیگر نقش ایفا کند. با این سلاح و شناخت خلاقیت و توانایی‌ها می‌توانیم دنیا را فتح کنیم.
