پیشکش بازار اسباب‌بازی و لوازم التحریر به چینی‌ها

 اگرچه واردات اسباب‌بازی در هشت‌ماه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 32درصد کاهش یافته اما این به‌معنای افزایش تولید داخل نبوده و نشان از رشد سهم محصولات داخلی ندارد؛ به‌عبارت دیگر افت واردات اسباب‌بازی به منزله کاهش خرید این کالا در کشور است. دلیل این اتفاق را با نگاهی گذرا به ساخته‌های ایرانی می‌توان دریافت. بازیچه‌های ایرانی نه‌تنها در گذشته طرفداران زیادی نداشت بلکه اکنون هم که رشد قیمت‌ها و بالا رفتن هزینه تأمین نیازهای ضروری زندگی فشاری بیش از قبل به مردم وارد کرده است، باز هم اسباب‌بازی داخلی ارزان‌قیمت مورد توجه و خرید قرار نمی‌گیرد. کمتر کودکی برای انتخاب سرگرمی خود سراغ اسباب‌بازی‌های بی‌رنگ و لعاب و کم‌کیفیت داخلی می‌رود. ضعف بسته‌بندی و نداشتن تنوع از مهم‌ترین دلایل بی‌علاقگی مشتریان به انتخاب کالاهای داخلی است. براین اساس افت واردات اسباب‌بازی که در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم نمی‌تواند دلیلی بر رونق بازار بازیچه‌های داخلی باشد. طبق آمارها در حال حاضرحدود 95درصد اسباب‌بازی‌های موجود در بازار، چینی هستند، حدود پنج درصد تایلندی و مقدار کمی نیز ایرانی.

تایلندی‌ها بهتر از چینی‌ها

واردات اسباب‌بازی به ایران از کشورهای آلمان و ایتالیا نیز صورت می‌گیرد ولی به‌دلیل قیمت بسیار بالای این اسباب‌بازی‌ها مردم تمایل زیادی به خرید آن نشان نمی‌دهند. میان اسباب‌بازی‌ها، نوع تایلندی آن از سایرغیرچینی‌ها موفق‌تر است چرا که بین نمونه‌های غیرچینی، اسباب‌بازی‌های تایلندی از کیفیت بالاتری برخوردارند اما چون قیمت آنها نسبت به محصولات چینی اختلاف زیادی ندارد، توانسته‌اند محبوبیت خاصی در میان متقاضیان پیدا کنند. بیشتر محصولات تولید چین تحت لیسانس سایر کشورهای اروپایی و آمریکایی قرار دارد و تحت استاندارد CE تولید می‌شود.

بی‌بهره از بازار 18میلیون نفری

مطابق برخی اظهارنظرها حدود ۲۵درصد جمعیت کشور در گروه سنی زیر ۱۵ سال قرار دارند و این یعنی بازار اسباب‌بازی کشور با تقاضای جمعیتی بیش از 18میلیون نفر روبه‌رو است اما میزان تولید اسباب‌بازی در داخل کشور از پاسخ به چنین تقاضایی ناتوان است و به همین دلیل، ایران به بازار اسباب‌بازی‌های خارجی تبدیل شده است.

وضعیت واحدهای فعال لوازم التحریر کشور

همانطور که پیش‌تر هم اشاره شد، مسائلی نظیر ضعف بسته‌بندی و طراحی، بر بازار کالاهای داخلی تأثیرگذار بوده و در کنار این عوامل عدم‌سرمایه‌گذاری مناسب و فقدان حمایت دولت نیز بر عدم‌موفقیت داخلی‌ها بی‌تأثیر نبوده است. یکی از فروشندگان اسباب‌بازی در خیابان میرداماد تهران می‌گوید: محصولات ایرانی کیفیت لازم را ندارند، غیرقابل شست‌وشو هستند و قیمت بالایی نسبت به مشابه خارجی دارند. گرچه کیفیت پایین و عدم‌تنوع تولیدات داخل، بازار را تشنه محصولات چینی کرده است اما ورود اسباب بازی‌های خارجی مشکلاتی مانند عدم‌تطابق فرهنگی را برای نسل کودک و نوجوان ما ایجاد کرده است. این مسئله سبب شد چند سال پیش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به فکر ساخت عروسک‌هایی به نام دارا و سارا بیفتد تا به گمان مسئولان آن زمان رقیب باربی شود. هرچند این ایده با تبلیغات وسیع اجرایی شد اما گذر زمان نشان داد که این اقدام کانون نیز نتوانست توفیقی به همراه آورد.

تهدید بازار 10درصدی نوشت‌افزار

بازار نوشت‌افزار نیز دست‌کمی از اسباب‌بازی ندارد. سهم 10درصدی تولیدات داخلی معمولا به‌طور خوش‌بینانه اعلام می‌شود. اما گویا واقعیت از سهمی به‌مراتب کمتر حکایت دارد. لوازم‌التحریر هم ازآن‌دست کالاهایی است که جنس ایرانی‌اش چندان مرغوب و متنوع نیست و به‌زحمت مشتری پیدا می‌کند. شاید قیمت پایین تنها مزیت نوشت‌افزار ایرانی باشد، بنابراین طیف مخاطبان آن نیز افرادی خاص هستند. عباس هدایتیان‌شیرازی، رئیس اتحادیه لوازم‌التحریر سهم کالاهای ایرانی از بازار داخل را بین پنج تا 10درصد عنوان می‌کند. دست‌اندرکاران این صنف نیز 60درصد بازار را متعلق به کالاهای چینی و 30درصد را در قبضه لوازم‌التحریر هندی، پاکستانی، آلمانی و ترکیه‌ای می‌دانند.

واردات اقلام عمده لوازم التحریر

اینکه چرا تولیدکنندگان داخلی تلاشی در جهت رشد تولیدات و سهمشان از بازار نمی‌کنند، پرسشی بود که هدایتیان در پاسخ به آن گفت: اگر امروز دیده می‌شود که تولیدکنندگان داخلی تمایلی به رقابت با کشورهای واردکننده ندارند، به این دلیل است که حمایت‌های لازم از تولیدکنندگان انجام نمی‌شود. تولیدکنندگان باید محصولات اولیه را با ارز آزاد وارد کنند اما با گران شدن هر روزه ارز و بالا رفتن قیمت کاغذ این موضوع به نفع تولیدکنندگان نیست. هم‌اکنون بسیاری از کارخانه‌های تولید لوازم‌التحریر مانند مداد و دفتر تعطیل شده و یا در شرف تعطیلی هستند. چنانچه دولت حمایت‌های لازم را از تولیدکنندگان انجام ندهد در آینده‌ای نه چندان دور همه بازار کشور را لوازم‌التحریر خارجی فرامی‌گیرد و تمامی کارخانه‌های تولید لوازم‌التحریر تعطیل می‌شوند.

کارخانه‌های تولید مداد و خودکار بیک را می‌توان عمده‌ترین تولیدکنندگان این صنف برشمرد و تولید دفتر مشق را می‌توان به انواع بی‌کیفیت و بدون طرح و رنگ قابل‌قبول تقسیم کرد. دیگر واحدهای فعال در کشور شامل واحدهای تولید مداد پاک‌کن، لوازم ترسیم، گونیا و خط‌کش پلاستیکی، تخته سفید تحریر( وایت‌برد) دفتر وایت‌برد، جلد پلاستیکی آماده برای دفتر، طلق پوشه، مدادتراش، میزچوبی، مدادشمعی ومداد‌ اتود مشکی و رنگی، می‌شود. همچنین وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد که ظرفیت تولید انواع مداد در کشور به بیش از 1/4میلیون قراس می‌رسد. ظرفیت تولید خودکار نیز به بالای 295میلیون عدد می‌رسد.

علی قائمی، مدیر اجرایی یک شرکت تولیدکننده نوشت‌افزار، اینطور توضیح می‌دهد: در زمینه تولید خودکار تعداد تولیدکنندگان بسیار اندک بوده و در حوزه روان‌نویس نیز کاملا به واردات وابسته‌ایم. همچنین بیشتر واردات خودکار و روان‌نویس از چین و هند انجام می‌شود. کاغذ نیز ازجمله دیگر محصولات کاربردی در تولید برخی محصولات لوازم‌التحریر مانند دفتر یادداشت است که قیمت آن طی چند‌ماه اخیر افزایش قابل‌توجهی داشته. این افزایش قیمت به بازار کتاب نیز سرایت کرده است. در مجموع شاید بتوان اصلی‌ترین دلیل عدم‌سرمایه‌گذاری در این صنف را دشوار بودن رقابت با لوازم‌التحریر وارداتی دانست که هم کیفیت آن در سطح مناسبی قرار دارد و هم قیمت آن برای مصرف‌کننده قابل‌قبول است. از سوی دیگر نامناسب بودن فضای کسب وکاردر ایران باعث شده تا سود فعالیت در بخش واردات بیشتر از بخش تولید باشد و به همین دلیل بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند به جای تولید، وارد حوزه واردات لوازم‌التحریر شوند که دردسر کمتری دارد.

جدول (1) واردات اسباب بازی و لوازم ورزشی