از آنجایی که طبق آخرین آمارها بیش از 90درصد از مردم ایران از کمبود کلسیم رنج می‌برند و نیاز روزافزون به کلسیم در جامعه احساس می‌شود، حذف تدریجی یارانه شیر که به کاهش دوباره مصرف این ماده لبنی در جامعه منجر شده، نگرانی‌های زیادی را در میان کارشناسان تغذیه پدید آورده است. سرانه مصرف شیر در اروپا به‌طور میانگین 350کیلو است. در واقع اروپایی‌ها و مردم غرب اروپا که از توسعه‌یافته‌ترین کشورهای دنیا محسوب می‌شوند چهار برابر مردم کشور ما شیر مصرف می‌کنند.
به‌عنوان مثال یک خانم انگلیسی در روز هفت تا هشت لیوان شیر می‌خورد. درواقع در کشورهای توسعه‌یافته شیر را مانند آب‌خوردن مصرف می‌کنند. اما سرانه مصرف شیر در ایران حدود 90کیلو بوده است. علت عمده فقر سرانه مصرف شیر در ایران را می‌توان در پایین‌بودن فرهنگ مصرف این ماده لبنی دانست.
پیرامون این موضوع گفت‌وگویی با دکتر سیدمرتضی صفوی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و رئیس سابق دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام داده‌ایم. دکتر صفوی درباره میزان مصرف شیر در ایران گفت: براساس مطالعات انجام گرفته در شهرهای بزرگ ایران میزان مصرف شیر در کشور ما متأسفانه حدود نصف آن چیزی است که سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه کرده است.
اکنون با توجه به شرایطی که پیش آمده و یارانه شیر حذف شده است، برخی از طبقات جامعه به‌ویژه کسانی که استطاعت مالی کافی ندارند، حتی از میزان شیری که در گذشته مصرف می‌کرده‌اند، کاسته‌اند. به همین دلیل میزان مصرف در جامعه حتی نسبت به زمان پیش از هدفمندی یارانه‌ها کاهش یافته است. این مسأله باعث شده است تا سن پوکی استخوان در کشور کاهش پیدا کند، بر همین مبنا امروزه سن پوکی استخوان در برخی از خانم‌ها به 35سال رسیده است. این دلیل بر کمی مصرف مواد کلسیم دار به‌ویژه لبنیات است.
او یکی از کاستی‌ها در این‌باره را بی‌توجهی به مصرف شیر در سنین رشد عنوان کرد و گفت: یکی از نکات مهم در این رابطه این است که نسبت به مصرف شیر به‌خصوص در دوران رشد بسیار مهم است توجه شود. ساخت استخوان و استخوان‌سازی تا سن 30سالگی است. پس از این سن استخوان‌ها رو به افول می‌روند بنابراین مصرف شیر باید در سنین سالمندی و کودکی و نوجوانی بیشتر باشد که متأسفانه در کشور ما نسبت به میانگین جهانی بسیار کمتر است.
اکنون زمانی که گرو‌ه‌های سنی جامعه را از این نظر مورد بررسی قرار می‌دهیم متوجه می‌شویم که میزان مصرف مورد نیاز که باید در کودکان دو تا سه سهم در روز و در نوجوانان و افراد بزرگسال معمولی باید دو تا چهار سهم باشد در کشور ما اصلا دریافت نمی‌شود و در حال حاضر نیمی از میزان دریافت می‌شود که در واقع یک زنگ خطر و هشداری برای آینده است.
هزینه‌های درمان پوکی استخوان و عوارض ناشی از مصرف کم کلسیم بسیار بالاست، به‌عنوان مثال انجام تست پوکی استخوان در کشور در حال حاضر خیلی زیاد است. درصورتی‌که اگر افراد پیشگیری کنند و مصرف روزانه شیر و لبنیات را افزایش دهند قطعا در سنین بالاتر دچار مشکلاتی نظیر پوکی استخوان نمی‌شوند. در هر صورت وضعیت کشور از نظر مصرف میزان شیر خوب نیست.
دکتر صفوی خبر از کشف منابع جدیدی برای جبران کمبود کلسیم داد و گفت: اما یک خبر خوب هم داریم؛ بر مبنای تحقیقاتی که اخیرا در دانشگاه هاروارد انجام گرفته اثبات شده است که دریافت کلسیم از منابع گیاهی بهتر از لبنیات است بنابراین ما اگر به کسانی که شیر کمتر مصرف می‌کنند توصیه کنیم که از منابع گیاهی کلسیم، مانند کاهو، کلم، گل کلم، کرفس و مقداری هم از مغزها و دانه‌های گیاهی مانند پسته و فندق و گردو استفاده کنند، می‌تواند تا حدودی باعث جبران کمبود مصرف لبنیات شود در غیر این صورت توصیه می‌کنیم افراد روزی دو تا سه سهم لبنیات را حتما در برنامه روزانه خود لحاظ کنند، به‌خصوص کشک یکی از منابع خیلی خوب دریافت کلسیم در ایران است. می‌توان به‌صورت عادت از کشک‌های پاستوریزه به‌ویژه به‌عنوان عصرانه با نان خشک و نان سنگک میل کرد و از این راه کمبود کلسیم ناشی از عدم‌دریافت شیر را جبران کرد. در مجموع کمبود در مصرف لبنیات زیاد است و توصیه می‌شود افراد بیش از میزان کنونی لبنیات مصرف کنند.
