از این‌رو به سراغ مهندس علیرضا جاوید، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران رفتیم، با وی در این باره به گفت‌وگو نشستیم و سخن از طرح‌های شهری به میان آمد. در نهایت نیز به تفصیل از طرح تفصیلی سخن گفتیم. گفت‌وگوی ما با وی در پی می‌آید.
- آیا تهران به طرحی مانند طرح جامع و تفصیلی جدید نیاز داشت و سوابق طرح‌های شهری در پایتخت چگونه است؟
تفاوت طرح تفصیلی جدید با دو طرح قبلی فرمانفرمایان و ساماندهی تهران در ساختار کالبدی آن نهفته است. در طرح‌های قبلی پلاک‌های شهری هریک با کاربری مشخص از جمله سکونت یا خدمات گوناگون تعیین تکلیف می‌شد لیکن بر مبنای طرح جامع جدید شهر تهران، در طرح تفصیلی مجموعه‌ای از پلاک‌ها به‌صورت پهنه‌های مختلف مشخص شده است.به بیانی دیگر به جای توجه صرف به پلاک‌ها در طرح‌های پیشین، طرح جامع و تفصیلی جدید براساس 4 پهنه R (سکونت)، M (پهنه مختلط سکونت و فعالیت)، S (پهنه کار و فعالیت)و G (پهنه سبز و باز و حفاظت) شکل گرفته است.
با این تعاریف جدید، طرح تفصیلی تهران، با توجه به نوع نظام ساختاری شهر تهران و نیازهای آن می‌تواند پاسخگوی بسیاری از ضرورت‌ها و دغدغه‌های شهرسازی و زندگی شهرنشینی باشد. دیگر تفاوت بسیار مهم طرح تفصیلی جدید با طرح‌های قبلی، در انعطاف‌پذیری و راهبردی بودن آن است. در طرح جدید، امکان بازنگری و اصلاح در بازه‌های زمانی 5ساله دیده شده است. براساس این رویکرد راهبردی، تا افق پایانی این طرح، طرح تفصیلی تهران در 3مرحله و در سال‌های 1395، 1400 و 1405 مورد بررسی، بازنگری و به‌روز‌رسانی قرار می‌گیرد.
- آیا طرح تفصیلی تهران، به‌طور آزمایشی اجرا می‌شود یا قرار است اجرای طرح به‌صورت قطعی باشد؟
لفظ آزمایشی لفظ درستی نیست. براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار است در نخستین سال اجرای طرح تفصیلی تهران این طرح تحت پایش، اصلاح و تدقیق این طرح و رفع نواقص و ابهامات قرار بگیرد. اما این به معنی اجرای آزمایشی این طرح نیست! اجرای قطعی طرح تفصیلی تهران از تاریخ 5 فروردین 1391 آغاز شده است و ادامه خواهد یافت.
- آیا فکر می‌کنید طرح جدید پاسخگوی نیازهای جدید شهر هست؟
وجود تغییرات در هر شهری با توجه به برهه‌های زمانی غیرقابل انکار است. ولی در عین‌حال با توجه به اینکه طرح تفصیلی تهران، طی 3سال و با استفاده از طرح جامعی کارشناسانه و مطابق با نیازهای کلانشهر تهران، تدوین شده، پیش‌بینی می‌شود بسیاری از نیازهای این شهر در این طرح برطرف شود. ضمن آنکه همانطور که گفته شد سال‌جاری به‌عنوان نخستین سال اجرای این طرح نیز فرصت مناسبی است برای رفع مشکلات احتمالی و اصلاحات مورد نیاز.
- اصولا رویکرد طرح تفصیلی پایتخت بیشتر متکی بر چه محورهایی است؟
همانطور که قبلا هم اشاره شد، طرح تفصیلی تهران از 4 پهنه اصلی تشکیل شده که هر یک نمایانگر یکی از نیازهای این کلانشهر است. در این طرح به پهنه سکونت، پهنه کار، پهنه‌های سبز و باز (جهت اختصاص به امر فراغت شهروندان) و همچنین تلفیقی از سکونت و فعالیت اختصاص یافته است. یکی از مهم‌ترین رویکردهای این طرح، عبارت است از توجه به توسعه و ارتقای اقتصاد شهر در قالب اختصاص پهنه‌هایی جهت شکل‌گیری صنعت از نوع صنایع پاک با فناوری بالا و توجه به مناسب‌تر شدن توزیع مناسب محدوده‌های مسکونی براساس توزیع تراکم‌های متفاوت با توجه به شرایط نقاط مختلف شهر و نیازهای آن. درمجموع، فرایند تهیه طرح تفصیلی به‌گونه‌ای است که با اجرای آن در کنار رونق ساخت و ساز در چارچوب توسعه شهری مناسب شاهد امکان تبدیل تهران به شهری مطلوب‌تر برای سکونت و فعالیت برای زندگی خواهیم بود.
- با توجه به اینکه ارتقای اقتصاد شهر از محورهای اصلی و اولویت‌های این طرح است دستیابی طرح به این هدف چگونه خواهد بود؟
اجازه بدهید پاسخ این سؤال را با یک مثال کلی بدهم. درگذشته، سرمایه‌گذاری که به‌دنبال دریافت مجوزهای لازم برای ساختن یک طرح بزرگ تجاری، صنعتی یا حتی تفریحی بود، مستلزم صرف زمان زیاد و مراجعه به مراکز مختلف بود که اکنون با صرف حداقل زمان امکان کسب مجوزهای لازم جهت ساخت مجموعه‌های مختلف خدماتی اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی در قالب برنامه‌ای منسجم امکان‌پذیر است. همچنین پهنه‌هایی که مناسب جهت ساخت مجموعه‌های خدماتی گوناگون است به سرمایه‌گذاران مختلف شهری جهت سرمایه‌گذاری و مشارکت اطلاع داده می‌شود.
- آیا در طرح تفصیلی جدید به گسترش فضای سبز تهران توجه شده است؟
البته در دهه گذشته اقدام‌های قابل توجهی در بخش‌های نواحی، منطقه‌ای، شهری و حتی فراشهری درخصوص توسعه فضاهای سبز اتفاق افتاده است. فضاهایی چون احداث بوستان‌های آزادگان، فاز اول بوستان ولایت و بوستان‌های متعدد دیگری که باعث شده سرانه فضای سبز تهران‌نشینان افزایش پیدا کند. اما مسلما سرانه فعلی کافی نیست و باید به سمت افزایش آن حرکت کنیم. با همین دیدگاه، در طرح تفصیلی هم نگاه ویژه‌ای به گسترش فضای سبز شده است. این نگاه به‌گونه‌ای بوده که یکی از 4 پهنه اصلی طرح به پهنه حفاظت اختصاص یافته که عمدتا شامل فضاهای سبز و باز است.علاوه براین، براساس مصوبات شورای‌عالی شهرسازی مقررشده که فضاهای سبز پیش‌بینی شده در طرح ملاک عمل قبلی نیز تا سال 1395 تثبیت شوند تا بتوان در آن افق ارزیابی مناسبی از میزان و سرانه فضای سبز داشت.
- آیا با توجه به مشکل اساسی ترافیک در شهر تهران طرح تفصیلی برنامه‌ای هم برای حل گره کور ترافیک تهران دارد؟
یکی از نقاط قوت این طرح انطباق آن با کلیات طرح جامع ترافیک تهران است. بدین‌ترتیب امیدواریم این طرح در کم شدن مشکلات ترافیک تهران نیز مؤثر باشد. از طرفی با بهینه کردن و توزیع مناسب کاربری‌های جاذب سفر در طرح تفصیلی جدید عملا با مدیریت تقاضای سفر می‌توان در راستای کاهش مشکل ترافیک گام‌برداشت.
- نظر به افزایش سرانه مالکیت خودرو در شهر تهران و مشکل کمبود پارکینگ آیا در طرح تفصیلی تهران راهکاری برای این معضل جدی شهر پیش‌بینی شده است ؟
طبیعتا توسعه کارخانجات خودروسازی و تسهیلات ورودی خودرو به کشور درکنار ورود حدود 2 هزار خودرو در روز به خیابان‌های تهران، آنقدر سریع است که هر قدر هم که سرعت پارکینگ‌سازی زیاد باشد، به گرد رشد آمار خودروها نمی‌رسد اما در طرح تفصیلی تهران گسترش پارکینگ‌های خصوصی، عمومی، طبقاتی و مکانیزه، درقالب مصوبه شماره 436 کمیسیون ماده 5 و سایر مصوبات، مورد توجه خاص قرار گرفته است.البته استفاده از پارکینگ‌های مکانیزه محله‌ای یا پارکینگ‌های عمومی و ارائه راهکارهای تشویقی برای جذب و تشویق سرمایه‌گذاران از جمله مباحثی است که توسط شهرداری در دستور کار قرار دارد.
- این طرح برای اجرا نیاز به شبکه وسیع و منسجمی از همکاری یکپارچه سیستم مدیریت دارد. به اعتقاد شما با سازمان مدیریتی فعلی در شهرداری و استفاده از مدیران کنونی، می‌توان این طرح را به نحواحسن اجرا کرد یا نیاز به ایجاد تغییراتی در این شبکه مدیریتی است؟
به اعتقاد من به تغییرات خاصی نیاز نداریم. چرا که مجموعه عوامل ستادی و اجرایی شهرداری در طول مدت تهیه این طرح، در جریان کلیات و حتی جزئیات آن بوده و هستند. بنابراین با همین ساختار کنونی هم می‌توان این طرح را به بهترین نحو اجرا کرد. البته شاید در بخش‌هایی نیازهای مکملی احساس شود که باید تامین شود ولی در نهایت، با تطبیق همین ساختار و چارت مدیریتی و تطبیق آن با نیازهای اجرایی، می‌توان طرح تفصیلی تهران را به بهترین شکل ممکن اجرا کرد.
- با توجه به حساسیت مقام معظم رهبری در مورد معماری آیا به نمای شهر تهران و اجرای معماری ایرانی- اسلامی، در طرح تفصیلی جدید هم توجه شده است؟
در این طرح به برخی محورهای شهری و محورهای خاص از جمله مکان‌های تاریخی - فرهنگی توجه ویژه‌ای شده و ضوابط خاصی جهت آنها تدوین شده است. به‌خصوص درسطح سوم طرح تفصیلی یعنی طرح‌های موضعی - موضوعی تهیه چندین طرح مرتبط با ساماندهی سیما و منظر شهری از الزامات طرح تفصیلی شهر تهران است.
- آیا این طرح افق روشنی را برای رشد جمعیتی پایتخت ترسیم کرده است؟
بله. براساس سرشماری سال 85، جمعیت تهران 7میلیون و 800هزار نفر بوده است که در افق 1405 طرح جامع ظرفیت‌پذیری شهر تهران 5/10 میلیون نفر درنظر گرفته شده است. البته با استناد به مقایسه سرشماری سال 90 با سرشماری سال85، به‌نظر می‌رسد این رقم، رقم قابل‌قبولی باشد و شاید حتی جمعیت تهران در سال1405 بسیار کمتر از این باشد!
