افزایش جمعیت در جهان سبب شده تغییرات زیادی طی سال‌های سده بیستم در زمینه تولید و عرضه مواد غذایی و کشت و برداشت محصولات کشاورزی ایجاد شود. در خلال دهه‌های اخیر بود که کود شیمیایی برای تقویت خاک در زمین‌های کشاورزی و فارغ از خطرناک بودن یا نبودن این نوع کود برای سلامت انسان به کار گرفته شد. پس از سالیانی چند و تحقیقات بسیار مشخص شد که استفاده از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات نباتی در تولید محصولات کشاورزی می‌تواند باعث کوتاه‌تر شدن عمر انسان و پدید آمدن بیماری‌های جدید گوارشی در وی شود، که علت این امر مصرف مواد غذایی هورمونی و استفاده از محصولات کشت‌شده در زمین‌های حاوی کود شیمیایی بود. اما در پی انجام تحقیقات گسترده و مشخص‌شدن نتایج نگران‌کننده آن بسیاری به فکر تولید محصولات ارگانیک یا طبیعی افتادند که این محصولات در زمین‌های عاری از کود شیمیایی کشت می‌شوند. برای مشخص‌شدن ویژگی‌های مواد غذایی ارگانیک و تفاوت این مواد غذایی با مواد غذایی عادی با دکتر احمدرضا درستی، متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگو کردیم که در پی می‌آید.
- بشر از چه زمانی به فکر تولید مواد غذایی ارگانیک افتاد؟
در مورد زمان دقیق شروع کشت و برداشت و تولید محصولات ارگانیک نمی‌توان چیزی گفت چرا که همه کشورها در یک زمان برای تولید محصولات ارگانیک تصمیم نگرفتند. البته دولت‌ها در این زمینه کار زیادی انجام نداده‌اند و مردم و شرکت‌ها و تولید‌کنندگان خصوصی که متوجه شدند از این طریق می‌توانند پول بیشتری کسب کنند به تولید مواد غذایی ارگانیک به‌عنوان یک تجارت پرسود روی‌آوردند. امروزه برای بالابردن تولید در عرصه کشاورزی و دامداری به‌دلیل افزایش جمعیت به ناچار باید روش‌های نوینی به کار گرفته شود. در عرصه کشاورزی استفاده از سموم برای جلوگیری از آفت‌ها خیلی رایج شده است. به این ترتیب کودهای شیمیایی را به میزان فراوان استفاده می‌کنند و در دامداری هم استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و مواد هورمونی و غذاهایی که به آن موادی جهت افزایش رشد دام اضافه شده، متداول است.
- چه مستندات علمی برای این گفته وجود دارد که مواد غذایی ارگانیک سالم‌تر از مواد غذایی غیرارگانیک است؟
مسلما مقداری از سمی که در مزرعه برای جلوگیری از آفت زده می‌شود وارد گیاه می‌شود. این گیاه یا مستقیما توسط انسان یا دامی که قرار است خوراک انسان شود خورده می‌شود. بنابراین این سموم چه مستقیم و چه غیرمستقیم وارد بدن انسان می‌شود. البته مقداری نیترات از طریق کود شیمیایی که برای تقویت خاک استفاده می‌شود نیز از طریق گیاه یا دام وارد بدن انسان می‌شود. همه این موارد می‌تواند باعث کوتاه شدن عمر انسان و افزایش بیماری‌ها شود. بنا به این دلایل اگر از گوشت یا شیر گاوی که میزان زیادی آنتی‌بیوتیک به آن زده شده استفاده کنیم، حتما این آنتی بیوتیک‌ها وارد بدن انسان شده و سیستم بدن را با مشکل مواجه می‌سازند، در فعالیت باکتری‌های بدن ما اختلال ایجاد می‌کنند که همین امر همانطور که گفته شد باعث کوتاه‌تر شدن طول عمر انسان می‌شود. این مسائل باعث تولید محصولاتی شده است که آنها را محصولات ارگانیک می‌نامیم. تولید‌کنندگان مواد غذایی ارگانیک ادعا دارند در زمان کشت و برداشت محصولات کشاورزی از هیچ نوع سم و کودی استفاده نمی‌کنند و محصولات خود را در خاک بکر می‌کارند و تنها با آبیاری آنها را پرورش می‌دهند. البته محصولی که از این طریق به دست می‌آید امکان دارد از نظر ظاهری به زیبایی و خوش‌رنگی محصولات تولید شده با کود شیمیایی نباشد.
- مثالی در این باره می‌زنید.
به‌عنوان مثال شاید برخی از سیب‌های ارگانیک کرم خورده نیز باشد اما در هر صورت افراد حاضرند به‌دلیل طبیعی بودن این محصولات آن را به بهای بیشتری نیز خریداری کنند. خروجی محصولات ارکانیگ می‌تواند شیری باشد که از گاوی گرفته شده که هیچ نوع آنتی‌بیوتیک و هورمونی به آن تزریق نشده باشد. به طریقی می‌توان گفت که شیری که از این گاو تهیه‌شده است غذایی کاملا طبیعی است چرا که این گاو در مزرعه‌ای به چرا مشغول بوده که گیاهان و علف‌های آن نیز بدون استفاده از سم و کود کشت شده‌اند.
- چرا قیمت تمام‌شده تولید محصولات ارگانیک در بازار بسیار بالا ست؟
مشخص است که بهای چنین محصولی درصورت تولید بسیار بالا خواهد بود زیرا درصورتی که زمین کشاورزی برای مدتی استفاده نشده و به خاک آن کود داده نشده باشد، باید حداقل آیش شود. این به آن معناست که مزرعه‌داران در چنین زمین‌هایی باید مدتی منتظر بمانند تا باکتری‌ها در این نوع خاک پرورش یابند تا خاک این زمین‌ها تقویت شود. اینها هزینه بر است و اینکه به هنگام کشت محصولات ارگانیک هیچ نوع سمی استفاده نشود. در واقع اگر بخواهیم به شکل بیولوژیک با حشرات و آفت‌ها مقابله کنیم، زمان و هزینه زیادی می‌برد. به این دلایل محصولی که به دست می‌آید ممکن است دارای اندازه‌ای کوچک‌تر و ظاهری نه‌چندان جالب نسبت به محصولات غیرارگانیک باشد. سیبی که با کود شیمیایی در یک مزرعه پرورش می‌یابد درشت‌تر و دارای ظاهری زیباتر است اما در واقع طعم سیب ارگانیک بسیار بهتر از سیبی است که با کود شیمیایی کشت شده است. سیب ارگانیک همچنین سالم‌تر از سیب غیرارگانیک است و به هیچ وجه اثری از سموم آفت زدا یا کود شیمیایی در آن یافت نمی‌شود. همه اینها باعث شده تا بخشی از مردم در کشورهای مختلف حاضر باشند پول بیشتری بدهند و از محصولات ارگانیک که بسیار سالم‌تر از محصولات غیرارگانیک است، استفاده کنند.
- به‌نظر می‌آید که در ایران کشت و تولید محصولات ارگانیک نسبت به برخی از کشورها دیرتر آغاز شده باشد. آیا اکنون بر تولید محصولات ارگانیک در ایران نظارت صورت می‌گیرد؟
بله، مدت زمان زیادی از کشت و تولید محصولات ارگانیک در ایران نمی‌گذرد. افرادی در کشور ما پس از انجام تحقیقات و مطالعاتی نسبت به احتمال استفاده زیاد از حد از کودهای شیمیایی به هنگام کشت و برداشت محصولات کشاورزی ابراز نگرانی کردند؛ این نگرانی‌ها تا حدی به مردم نیز سرایت کرد و به تبع آن بخش خصوصی نسبت به تولید محصولاتی اقدام کرد که ادعا می‌شود این محصولات ارگانیک است. اما مشکلی که این میان وجود دارد این است نظارت خاصی بر محصولات ارگانیک وجود ندارد. به‌نظر می‌رسد که باید مجموعه یا ارگانی تاسیس شود که بتواند با نظارت کیفی تشخیص دهد واقعا محصولات ارگانیک تمام مراحلی را که باید برای کشت و برداشت این محصولات طی شود، پشت‌سر گذرانده‌اند یا خیر. شاید فرد تولید‌کننده این محصولات نسبت به مراحل تولید مواد غذایی ارگانیک آگاهی کاملی نداشته باشد و ادعایی را مطرح کرده باشد که چندان با واقعیت منطبق نباشد. شاید برخی از تولید‌کنندگان محصولات معمولی را به جای محصولات ارگانیک به فروش برسانند. مردم عادی که با روند علمی تولید مواد غذایی ارگانیک آشنایی ندارند، نمی‌توانند تشخیص دهند که چقدر ادعای تولید‌کنندگان این محصولات با واقعیت منطبق است. این پرسش‌ها و نگرانی‌ها در باب تولید محصولات ارگانیک در ایران وجود دارد و چون به تازگی ادعای تولید این محصولات در ایران مطرح شده است، باید نظارتی بر تولید و فروش این محصولات وجود داشته باشد، تا مردم اطمینان یابند که همانگونه که در وزارت بهداشت سیستم قوی نظارتی بر فروش مواد غذایی بر فروشگاه‌ها و رستوران‌ها وجود دارد، سیستمی قوی در زمینه کنترل تولید و عرضه مواد غذایی ارگانیک نیز وجود دارد.
