شماره ۵۳ ماهور؛ ویژه دکتر ساسان سپنتا

به گزارش همشهری‌آنلاین بر اساس آنچه که در مقدمه این شماره نوشته شده است:« ساسان سپنتا به طور خستگی‌ناپذیری از بیش از پنجاه سال پیش تا کنون در مجله‌های مختلف قلم زده و کتاب‌های مرجعی درباره‌ تاریخ موسیقی و ضبط موسیقی در ایران به چاپ رسانده است. او همواره در هر مقطعی از تحول فکری محیط موسیقی ایران حرف تازه‌ای برای گفتن داشته و نسل‌های مختلف نشریات موسیقی ایران از قلم او بهره‌مند شده‌اند.»

نشریه ماهور در ان یشماره  علاوه بر گفت وگویی تفضیلی با این محقق و پژوهشگر و روزنامه‌نگار، فهرست کاملی از آثار چاپ‌شده‌ این استاد بازنشسته‌ی دانشگاه را به چاپ رساندند و  این شماره را به او تقدیم کرده‌ایم.

دیگر مطالب این شماره نیز به موارد مختلف حوزه موسیقی جدی و هنری و تاریخی اختصاص دارد.

مقاله‌ی اولِ این شماره، نوشته‌ی دِرِک اسکات، به موضوع جالب و مهمی می‌پردازد که کمتر به آن توجه شده است: کلیشه‌های رایج موسیقی‌ِ غربی برای بازنماییِ شرق و موسیقی شرقی. درواقع، آنچه در این گونه موارد شاهد آنیم نوعی «شرقی‌نمایی» است که با واقعیت موسیقی‌های شرقی فاصله‌ بسیار دارد؛ نه فقط از این نظر که سرتاسر «شرق»، با تمام تنوع فرهنگی‌اش، از نگاه موسیقی‌دانِ غربی یک ماهیت واحد دانسته می‌شود، بلکه همچنین از این نظر که موسیقی‌های شرقی‌مآبِ این موسیقی‌دانان اغلب با ناآگاهی کامل درباره‌ی تمام موسیقی‌های شرقی ساخته می‌شوند. همان طور که مؤلف در همان جمله‌ی اول مقاله‌اش به‌خوبی بر آن تأکید کرده است، سبک‌های به‌اصطلاح شرقی در موسیقی غربی از روی سبک‌های به‌اصطلاح شرقیِ پیش از خود الهام می‌گیرند و نه از روی عمل موسیقاییِ ملت‌های شرق.

در بخش «مفاهیم بنیادین» این شماره، مقاله‌ای نوشته‌ی چندین تن از قوم‌موسیقی‌شناسان فرانسوی به معرفی انواع چندصدایی می‌پردازد و شیوه‌های مختلف آن را از دگرصدایی و واخوان و هم‌پوشانی گرفته تا کنترپوان و پلی‌ریتمی بررسی می‌کند. این مقاله، که حاصل تحقیقات قوم‌موسیقی‌شناسان درباره‌ی موسیقی اقوام مختلف است، نشان می‌دهد که با بررسی موسیقی‌هایی غیر از موسیقی غربی می‌توان، گذشته از چندصدایی‌های پیچیده‌ی کنترپوانی که در ضمن مختص غرب نیستند، جلوه‌های دیگری نیز از چندصدایی در سرتاسر جهان یافت. این برای نخستین بار است که مرجع معتبری درباره‌ی این موضوع به زبان فارسی ترجمه می‌شود.

در این شماره مقاله‌ای قدیمی  از محیط طباطبایی درباره‌ی صفی‌الدین ارموی تجدید چاپ شده است. این مقاله، که چند دهه پیش در یکی از شماره‌های دوره‌ی دوم مجله موسیقی ــ زمانی که علینقی وزیری ابتکار عمل را به دست گرفت و چرخشی در سیاست‌های این مجله به وجود آورد ــ چاپ شده، با تفحصی که در متون ادبی و تاریخی کرده است اطلاعات جامع و جالبی درباره‌ی صفی‌الدین ارموی ارائه می‌دهد.

در مقاله‌ی «مفهوم شَد و ارتباط آن با نظام دستگاهی»، مؤلف ابتدا معنای این اصطلاح را در منابع مختلف بررسی کرده، سپس با تمرکز بر رساله‌ی امیرخان گرجی به مقایسه‌ی آن با رسالات دیگر می‌پردازد و با به دست آوردن تصویری دقیق از سِیرِ مُدالِ شدهای چهارگانه در این رساله آن را با عمل موسیقاییِ امروز که مبتنی بر دستگاه است مقایسه می‌کند.

مقاله‌ی «مقام دلکش؛ نگاهی تطبیقی به مفهوم و خصوصیات مقام در موسیقی دستگاهی ایران» به مقایسه‌ی دو مفهوم مقام و دستگاه در سنت‌های موسیقاییِ عثمانی و ایران می‌پردازد و سپس به تجزیه و تحلیل مقام دلکش در موسیقی ایرانی می‌پردازد. در این مقاله، ابتدا مفهوم مقام با تعریف رایجی که در ادبیات قوم‌موسیقی‌شناسی از مُد می‌شود تطبیق داده می‌شود و سپس، با تأکید بر دو عامل از مجموعه‌عواملِ شکل‌دهنده‌ی مُد، یعنی سِیرِ ملُدیک و ملُدی - الگو، و با معرفی مفهوم جدیدِ «بلوک ملُدیک»، مقام دلکش را در سه روایتِ میرزا عبدالله، آقا حسینقلی و موسی معروفی تجزیه و تحلیل می‌کند.

گزارش کوتاهی درباره‌ی یکی از استادان کم‌شناخته‌شده‌ی موسیقی ترکمنی، بخشی منصور صبوحی، که به تازگی به دیار باقی شتافت  در بخش گزارش آمده است و در بخش نقد این شماره، نقدی  از دکتر ساسان فاطمی بر آلبوم شوق‌نامه، که شامل اجرای تصنیف‌های منسوب به عبدالقادر مراغی توسط گروه «عبدالقادر مراغی» به سرپرستی محمدرضا درویشی است آورده شده است.

لازم به توضیح است  مؤسسه‌‌ی فرهنگی - هنری ماهور، که انتشار این فصلنامه نیز یکی از شاخه‌های فعالیت‌های فرهنگیِ آن به حساب می‌آید، توانست جایزه‌ی الفاروقی را که هر سه سال به یکی از مؤسسات شاخصی که در حوزه‌ی قوم‌موسیقی‌شناسی فعالیت می‌کنداز سوی «انجمن قوم‌موسیقی‌شناسی» اعطا می‌شود. در این شماره گزارش کوتاهی در این باره هم آمده است.

تا فصلی دیگر هم نوشته‌ای است از مدیرمسئول نشریه ماهور که به شهرت در عرصه موسیقی می‌پردازد و به جوانان ،‌به خصوص آنهایی که در حیطه موسیقی جدی فعالیت می‌کنند و غبطه شهرت و پول و معروفیت موزیسن‌های پاپ را می‌خورند توصیه می‌کند که این دو مقوله جدای از همند و اصولا قابل مقایسه با یکدیگر نیستند.

معرفی تازه‌ترین آلبوم‌ها و کتاب‌های منتشره از سوی انتشارات ماهور هم در پایان و یا لابلای مطالب آمده است.

پنجاه‌و سومین شماره نشریه ماهور در 240صفحه به قیمت 8000 تومان عرضه شده است.