مشارکت در طرح‌های مهار بیابان‌زایی در کرمان و خراسان‌جنوبی که با عنوان «احیای اراضی جنگلی و تخریب شده با تأکید ویژه بر اراضی حساس به فرسایش بادی و خاک‌های شور» نمونه‌ای از اقدامات این سازمان بین‌المللی در ایران است. عملیات اجرایی این طرح، آذرماه امسال با مشارکت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور آغاز شده و طی 5سال به پایان می‌رسد. اعلام سال جهانی جنگل از سوی سازمان ملل متحد سبب شد تا طی گفت‌وگویی نظرات دکتر نورالدین مونا، نماینده فائو در ایران را درباره رویشگاه‌های جنگلی و اثرگذاری این اعلام جهانی در حفاظت از جنگل‌ها جویا شویم. دکتر مونا که از ماه مارس 2011 (فروردین 09)به ایران آمده است بیش از هر چیز بر حفاظت جنگل‌ها و توسعه پایدار برای بهره‌مندی نسل‌های آینده از این اکوسیستم‌های حیاتبخش تأکید می‌کند.
- جناب دکتر مونا، بفرمایید از نظر فائو، جنگل‌ها چه اهمیتی در چرخه محیط زیست و حیات بشر دارند؟
از نظر فائو، جنگل فقط درخت نیست بلکه ترکیبی از زندگی است. درختان، حیوانات، اکوسیستم‌ها و انسان‌ها مجموعه‌ای از حیات را تشکیل می‌دهند که هریک نقش خاصی در این مجموعه دارند. جنگل یک سیستم متعادل است که مزایای فراوانی برای انسان دارد. فائو با تمام توان خود می‌کوشد به کشورها کمک کند تا برای مدیریت پایدار جنگل‌ها، شیوه‌های مناسبی اتخاذ کنند. در برخی کشورها فائو برای مبارزه با بیابان‌زایی، کمک فنی و تخصصی می‌کند. به‌طور کلی فائو برای حمایت از جنگل‌ها و سایر اکوسیستم‌ها به کشورهایی که در این زمینه نیازمند کمک هستند کمک می‌کند.
- به‌نظر جنابعالی چه عواملی باعث شد سازمان ملل سال 2011 میلادی را سال جهانی جنگل اعلام کند این اعلام تا چه اندازه در حفاظت از جنگل‌ها مؤثر است؟
سازمان ملل، سال 2011 را به‌عنوان سال جهانی جنگل اعلام کرد تا اهمیت حفاظت از جنگل‌ها و توسعه این اکوسیستم‌ها را به عموم مردم خاطرنشان کند. فائو براین باور است که اگر سیاستمداران و دولتمردان، خط‌مشی درستی اتخاذ نکنند جنگل‌ها توسعه پیدا نخواهند کرد و با خطر نابودی مواجه خواهند شد. فائو به‌دلیل رابطه تنگاتنگی که میان انسان و جنگل وجود دارد و با توجه به اثرگذاری جنگل در زندگی انسان بر حفاظت و توسعه این اکوسیستم‌ها پای می‌فشارد. سازمان ملل هم با نامگذاری
سال جهانی جنگل، در واقع بر ضرورت حفاظت و توسعه جنگل‌ها و حفظ حیات‌وحش تأکید می‌کند با این هدف که با ارتقای آگاهی عمومی، کشورها سیاست‌های مناسبی را برای توسعه پایدار در پیش بگیرند. همچنین نامگذاری این سال به‌عنوان سال جهانی جنگل، انعکاس رابطه بین انسان‌ها و جنگل است و بر این ضرورت تأکید می‌کند که انسان‌ها باید اجازه دهند جنگل‌ها توسعه پیدا کنند.
- فائو چه برنامه‌هایی برای حفاظت از جنگل‌های جهان بویژه جنگل‌های ایران در دستور کار خود دارد؟
فائو به‌عنوان یک آژانس تخصصی در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کند که یکی از آنها جنگل است. رویکرد فائو در زمینه جنگل، پایدار کردن اکوسیستم جنگل‌ها و مدیریت منابع جنگلی به منظور حفاظت از این عرصه‌هاست. در حال حاضر، فائو در ایران پروژه جدیدی را در همکاری با سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری شروع کرده که مایلم در اینجا به اختصار به آن اشاره کنم. این پروژه که عملیات اجرایی آن اوایل آذرماه در کرمان شروع شد در دو منطقه کرمان و خراسان‌جنوبی در دست اجراست. این پروژه که بیشتر روی حفاظت جنگل و خاک متمرکز‌شده بهبود معیشت جوامع محلی را در پی دارد و باعث حفاظت بهتر از خاک و رویشگاه‌های جنگلی منطقه می‌شود. فائو در این پروژه با بیش از 2میلیون دلار مشارکت دارد و سهم دولت ایران 7میلیون دلار است. علاوه براین، فائو یک متخصص نپالی را به‌عنوان مشاور فنی ارشد این پروژه استخدام کرده تا به مردم محلی و دست‌اندرکاران این پروژه کمک کند. در این پروژه که 5سال به طول می‌انجامد علاوه بر مسائل فنی نکات اقتصادی، اجتماعی و به‌خصوص مشارکت جوامع محلی مورد توجه فائو است مشارکت جوامع محلی در این پروژه سبب بهبود معیشت این جوامع می‌شود. همچنین آبان ماه گذشته به‌عنوان نماینده فائو در همایش بین‌المللی آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی که در گرگان برگزار شد شرکت کردم و در حال حاضر رابطه و همکاری بسیار نزدیکی میان فائو و سازمان جنگل‌ها و مراتع در زمینه حفاظت از جنگل و امور مرتبط با آن وجود دارد.
- مهم‌ترین چالش‌ها و عوامل تهدید‌کننده رویشگاه‌های جنگلی کدامند؟
چالش‌هایی که جنگل‌ها را تهدید می‌کنند در سراسر جهان شبیه هم هستند. یکی از این چالش‌ها تضادی است که میان منافع افراد و کشورها وجود دارد. این تضاد باعث استفاده نادرست افراد از جنگل می‌شود. در این زمینه به چند عامل تهدید‌کننده جنگل می‌توان اشاره کرد که عبارتند از: تغییر کاربری جنگل‌ها که طی آن، افراد جنگل‌ها را می‌سوزانند تا اراضی تهی شده از درخت را تبدیل به اراضی کشاورزی کنند. چرای بیش از حد دام در عرصه‌های جنگلی عامل دیگری است که جنگل‌ها را تهدید می‌کند. شکار هم عامل دیگری است که از یک‌سو، حیات وحش و از سوی دیگر به نوعی جنگل را تهدید می‌کند. گردشگری نادرست هم به جنگل آسیب می‌رساند. در این میان، قطع درختان یکی از مهم‌ترین عواملی است که در سراسر جهان جنگل‌ها را با خطر جدی مواجه کرده است. براین اساس، شایسته است سیاستگذاران و دولتمردان با راهکارهایی مانع از قطع درخت شوند. دولتمردان و سیاستگذاران اگر به مردم می‌گویند نباید درخت قطع کنند باید جایگزین آن را در اختیار مردم بگذارند. در واقع سیاستگذاران با فراهم ساختن منابع جایگزین می‌توانند مانع قطع درختان جنگل شوند و جنگل‌ها را حفظ کنند.
- دستاوردهای فائو در بخش جنگل در جهان و ایران را بیان کنید؟
یکی از اهداف فائو توسعه مدیریت جنگل و اکوسیستم‌ها در سطح جهان است. فائو در کشورهای مختلف بویژه در آسیا و آفریقا به بسیاری از اهداف خود دست‌یافته است. برای مثال، پروژه‌ای که پیش از این به آن اشاره شد نمونه خوبی در این زمینه است. فائو تلاش می‌کند مدیریت منابع جنگلی پایدار شود و مردم برای تطبیق خود با جنگل و حفاظت از آن تشویق بشوند تا از تهدیداتی که جنگل را به مخاطره می‌اندازد جلوگیری کنند. یکی از دستاوردهای فائو، اطلاع‌رسانی است که به‌عنوان یک منبع اطلاعاتی کامل در دسترس همه کشورها قرار دارد و همه کشورها می‌توانند در زمینه مدیریت و حفاظت از جنگل به آن مراجعه کنند. فائو به مردم آموزش می‌دهد که چگونه از جنگل به‌عنوان یک صنعت بهره‌مند شوند و از این طریق امرار معاش کنند بی‌آنکه به جنگل آسیبی برسانند. افزون براین، فائو آموزش‌های تخصصی مرتبط با حفاظت و مدیریت جنگل را برای کارشناسان کشورها فراهم ساخته است. فائو تلاش می‌کند نمایندگان همه کشورها را در کنفرانس‌های متعدد گرد هم آورد تا از این طریق بر دانش و آگاهی آنها در زمینه جنگل، اکوسیستم‌ها و شرایط اقلیمی افزوده شود؛ خوشبختانه در این راستا فائو بسیار موفق بوده است. فائو بر مدیریت جنگل پایدار تأکید می‌کند با این رویکرد که نسل‌های آینده هم از جنگل‌ها بهره‌مند شوند و در این زمینه اهداف بلندمدتی را دنبال می‌کند تا از این طریق جنگل‌ها حفاظت و مدیریت شوند.
- جناب دکتر مونا از اینکه وقتی برای مصاحبه گذاشتید تشکر می‌کنم.
من هم متشکرم و امیدوارم این همکاری ادامه داشته باشد.
