حالا به مدد پیشرفت علم پزشکی و دسترسی به انواع دارو و واکسن‌ها، این بیماری‌ها هم مهار شده‌اند، اما کابوس بشر همچنان ادامه دارد؛ این بار ایدز هست، هپاتیت هست و سرطان. حالا سرطان می‌کشد آن هم سالی 5/7 میلیون نفر را.
سرطان یکی از بزرگترین چالش‌های بهداشتی دوران معاصر است و بر اساس گزارش‌های موجود عامل دوازده درصد از مرگ و میرهای موجود در جهان را تشکیل می‌دهد که بیش از ٧٠ درصد مرگ و میر ناشی از سرطان در کشورهای دارای درآمد محدود و متوسط به وقوع می‌پیوندد.
در این میان کشور ما در شمار آن دسته از کشورهایی است که کشندگی سرطان نسبت به کشورهای توسعه یافته نمود بیشتری دارد.
دکتر سید محسن موسوی، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت با اعلام این که بر اساس برآورد کشوری، سالانه 70 هزار سرطان با 30 هزار مرگ ناشی از آن در کشور به وقوع می‌پیوندد، می‌گوید: بیش از 20 هزار از موارد سرطان کشور با اقدامات مداخله‌ای قابل پیشگیری است.
وی مراجعه دیر هنگام بیماران را علت اصلی کاهش بقا و کشندگی بیشتر سرطان در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته برمی‌شمارد و اظهار می‌دارد: هم اکنون بیش از 60 درصد بیماران سرطانی کشور در مرحله 2و 3 بیماری به پزشک مراجعه می‌کنند، حال آن که 80 درصد مراجعات در کشورهای توسعه‌یافته در مرحله اول بیماری است.
در همین زمینه، دکتر رضوی فوق تخصص آنکولوژی به همشهری می‌گوید: یکی از بزرگترین مشکلات ما در درمان بیماران سرطانی، ناهمگونی فرهنگی جامعه است. در کشورهای اروپایی همه می‌دانند که در هنگام بروز بیماری‌هایی از این دست باید از طریق پزشک خانواده به متخصص معرفی شوند و بهترین درمان را بگیرند، اما اینجا از بحث امکانات درمانی و توانایی مالی افراد هم که بگذریم، نگاه افراد به درمان و روش درمان به عنوان مثال در شمال تهران با جنوب این شهر و شهرهای دیگر و روستاها کاملاً متفاوت است.
دکتر رضوی ادامه می‌دهد: ما هم به توسل به ائمه اعتقاد داریم، اما مشکل آنجاست که بعضی از بیماران سرطانی با قصد و نیت شفا گرفتن از طریق توسل، درمان را رها می‌کنند و برخی دیگر هم به دلیل برخی باورهای غلط از ادامه درمان سر باز می‌زنند.
وی در توضیح این مطلب می‌گوید: من با بیماران زیادی مواجه شده‌ام که از شیمی درمانی می‌ترسند چون موی مریض می‌ریزد و تنها با همین استدلال آن قدر در مقابل درمان مقاومت کرده‌اند که یا کار از کار گذشته و یا بیماری به مراحل پیشرفته خود رسیده است.
ضعف در سیستم درمانی کشور افزون بر مراجعه دیر هنگام بیماران، تأخیراتی که به هنگام تشخیص و درمان در سیستم بهداشتی و در مراکز درمانی بخش جراحی، رادیولوژی و شیمی درمانی به وقوع می‌پیوندد باعث شده تا بقای سرطان در ایران پایین‌تر از کشورهای توسعه‌یافته باشد.
دکتر موسوی میزان بقای 60 تا 70 درصد موارد سرطان پستان در ایران را 5 ساله عنوان می‌کند و می‌گوید: این شاخص در کشورهای توسعه‌یافته بالای 90 تا 95 درصد است.
هرچند در این میان بسیاری بر این باورند که از نظر تشخیص و درمان سرطان پزشکان ایرانی هیچ مشکلی ندارند و از همتایان خود در کشورهای پیشرفته عقب‌تر نیستند، اما هیچ کس منکر ضعف در سیستم درمانی کشور نیست.
دکتر مقیمی، مسئول کمیته پزشکی انجمن حمایت از بیماران سرطانی استان زنجان در این زمینه می‌گوید: با توجه به این که 70-60 درصد اقدامات درمانی بیماری سرطان در استان زنجان انجام می‌شود، اما نبود واحد مشخص و شناخته شده باعث سردرگمی بیماران شده و آنها را مجبور به دریافت خدمات درمانی در خارج از استان می‌کند و این امر نیز هزینه بسیاری را به این افراد تحمیل می‌کند.
وی نبود رادیوتراپی، وسایل تشخیص - درمانی و نحوه تهیه دارو را از مهمترین مشکلات بیماران سرطانی استان می‌داند و می‌گوید: هنوز در استان در وضعیتی نیستیم که فرد بتواند به راحتی داروی خود را تهیه کند و همچنان هزینه گزاف دارو و شکل و نحوه تهیه آن جزو مشکلات این بیماران به شمار می‌رود و این مشکلی است که در بسیاری از نقاط کشور وجود دارد و چه بسیارند بیماران سرطانی که در نوبت‌های طولانی درمان سیستم دولتی، زمان را از دست می‌دهند.
مشکل گرانی دارو و عدم پوشش بیمه‌ای مناسب مورد دیگری است که دکتر رضوی به آن اشاره می‌کند: شرکت‌های اروپایی و آمریکایی داروساز سال‌ها بر روی ترکیب یک دارو کار و تحقیق می‌کنند و به همین دلیل اغلب داروها در سال‌های اولی که به بازار عرضه می‌شوند قیمت گزافی دارند و داروهای ضد سرطان هم از این قاعده مستثنی نیستند.
این متخصص ادامه می‌دهد: برای درمان سرطان ریه تا چند سال پیش یک بیمار باید ماهانه حدود 5/1 میلیون تومان صرف دارو می‌کرد که بخشی از آن را بیمه تأمین می‌کرد اما در دو سه سال اخیر این رقم در 6 ماه بالغ بر 30 تا 40 میلیون تومان می‌شود که تأمین آن از عهده بیمه‌ها هم خارج است.
به گفته دکتر رضوی 80 تا 90 درصد بیماران مبتلا به سرطان ریه و روده که از سرطان‌های شایع در ایران است، توان خرید داروهای جدید را ندارند و به روش‌های سنتی شیمی درمانی معالجه می‌شوند و این دلیل دیگری است که بیماران سرطانی ما نسبت به بیماران اروپایی و آمریکایی آسیب پذیرترند.
ناگهان چه زود دیر می‌شود
خیلی دیر شده، مرض ریشه دوانده و تیشه به ریشه مریض زده. این عبارت آشنایی است برای بسیاری از کسانی که یک بیمار سرطانی داشته‌اند. سرطان هنوز کلمه وحشتناکی است اما با این همه، متخصصان بر این باورند که در بسیاری موارد، در صورت تشخیص زود هنگام این بیماری، سرطان قابل درمان است.
رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت از اجرای برنامه ملی کنترل پیشگیری سرطان از ابتدای سال 85 خبر می‌دهد و از غربالگری به عنوان یکی از برنامه‌های این اداره در اجرای این طرح نام می‌برد: به زودی طرح و برنامه غربالگری سرطان در دو استان کشور اجرایی می‌شود که پس از موفقیت این طرح به سایر استان‌ها نیز تعمیم داده می‌شود.
وی طرح‌غربالگری سرطان را در سه زمینه سرطان دهانه رحم، پروستات و سینه قابل اجرا برشمرده و تصریح می‌کند: مطالعات دانشگاهی و منطقه‌ای نشان داده که پیشگیری و تشخیص زودهنگام این سه سرطان در کشور به کنترل آن کمک می‌کند. این در حالیست که در سایر سرطان‌ها باید راهکارهای دیگری اتخاذ شود.
دکتر رضوی نیز در زمینه لزوم انجام تست‌های غربالگری به همشهری می‌گوید: پیش از این بر روی انجام تست‌های غربالگری بسیاری از سرطان‌ها مانند ریه در افراد سیگاری، تخمدان، سینه و ... تاکید می‌شد اما حالا ثابت شده که در بعضی موارد مانند ریه تشخیص زودهنگام در عمر نهایی بیمار تأثیر چندانی ندارد، اما قضیه در مورد سرطان رحم فرق می کند و به همین علت به تمام خانم‌ها توصیه می شود پس از ازدواج تست سالانه پاپ اسمیر را که در تمام مراکز بهداشتی به صورت رایگان هم انجام می‌شود، انجام دهند، چون تشخیص زود هنگام سرطان گردنه رحم که دومین نوع سرطان پس از سرطان سینه است که در میان زنان جهان شایع است، در درمان آن نقش بسزایی دارد.
در باره مهمترین سرطان بیشتر بدانید
سرطان پستان مهمترین سرطان در زنان است و بر اساس جدیدترین آمارها از هر 7 مورد یک نفر در طول عمر به این بیماری مبتلا می‌شود که در صورت تشخیص به موقع اکثر آنان درمان خواهند شد.
غربالگری در مورد سرطان سینه به معنای یافتن تومور در افراد به ظاهر سالم است که با معاینات دوره‌ای و ماموگرافی انجام می‌شود. دقت ماموگرافی در تشخیص زودرس سرطان پستان بیشتر از معاینه بالینی است و باعث می‌شود که مرگ و میر افراد در زمینه سرطان پستان 30 درصد کاهش یابد.
متخصصان، شروع ماموگرافی را از سن 40 تا 50 سالگی توصیه می‌کنند که باید سالانه انجام شود. برای افرادی که سابقه ارثی سرطان پستان دارند، شروع ماموگرافی از سن 25 سالگی است.
و اما انجام تست‌های غربالگری سالانه موردی است که با توجه به شیوع سرطان روده بزرگ، به افراد پرخطر، یعنی آنهایی که سابقه ابتلا به سرطان در خانواده دارند و یا سنشان بیشتر از 50 سال است، توصیه می‌شود.
دکتر آخوندی فوق تخصص بیماری‌های دستگاه گوارش، سرطان روده بزرگ را سومین سرطان شایع و سومین علت مرگ در اثر سرطان‌ها ذکر می‌کند: از آنجایی که بیماری سرطان روده بزرگ بیماری شایع و کشنده‌ای است، توصیه می‌شود افراد از طریق روش غربالگری آزمایش خون منفی در مدفوع، از این بیماری پیشگیری کنند.
روش کولونوسکوپی یا دیدن روده بزرگ با آندوسکوپ و روش انما یا عکسبرداری روده بزرگ با ماده حاجب از دیگر شیوه‌های پیشنهادی است.
