تهران شده دودکش! این‌قدر توی این شهر، دود و دم و آلودگی هست که آدم نفس تنگی می‌گیرد.
با این همه ماشینی که توی خیابان هست، البته خیلی هم جای تعجب ندارد که پایتخت 13 میلیونی، این اوضاع و احوال را داشته باشد.
الان چند وقتی می‌شود که آلودگی هوای تهران، دغدغة اصلی خیلی‌ها شده. برای همین هم هر طرف که سرک می‌کشی، ردی از تبلیغ برای مصرف بهینة سوخت و کاهش آلودگی سطح شهر خواهی دید. پای تبلیغ‌ها حتی به تلویزیون هم باز شده.
اما واقعا چند درصد کسانی که مبارزه با آلودگی هوا شغلشان است، خودشان رعایت می‌کنند؟ اصلا چند تا از مسؤولان ریز و درشت هستند که حواسشان به سوخت و سوز ماشین‌هایشان هست؟ در این گزارش رفته‌ایم سراغ کسانی که به نوعی با مسأله آلودگی هوا ارتباط دارند، مسؤول‌اند، برای کاهش‌اش تبلیغ می‌کنند یا این که ارتباط مستقیمی با این مسأله ندارند ولی به هر حال در تهران زندگی می‌کنند و عوارض دود و دمش را چشیده‌اند.
نگو آلودگی هوا، بگو زلزله!
آمار را داشته باشید: «طبق آمار بانک جهانی، دولت ایران در سال 2006 متحمل پرداخت 8 میلیارد دلار خسارت بابت آلودگی هوا شده است. این رقم در سال 2004، 8/7 میلیارد و در سال 2001، 1/7 میلیارد دلار بوده است. طبق برآورد‌های این بانک، خسارت سالانة آلودگی هوا در سال 2016 میلادی به 16 میلیارد دلار می‌رسد.» مخ‌تان سوت کشید؟ اما تنها این نیست که. آمارهای سال گذشتة مدیر طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران نشان می‌دهد روزانه 27 تهرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند.
براساس اعلام مشاور شهردار تهران در امور محیط زیست هم تنها در آبان‌ماه امسال 3600 نفر بر اثر آلودگی هوا در تهران جان باخته‌اند. مخ‌تان سوت کشید؟ اما تنها این نیست که. مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گفته که سال 76 در تهران حدود 700 هزار خودرو تردد می‌کرد که امروز تعداد آن‌ها از سه میلیون و پانصد هزار دستگاه گذشته است؛ این یعنی این که هر دو سال یک بار شمار خودروهای تهران دو برابر شده است.
مخ‌تان سوت کشید؟ اما تنها این نیست که. براساس استانداردهای جهانی باید به ازای هر یکهزار نفر، یک دستگاه اتوبوس وجود داشته باشد. بدین ترتیب برای 12 میلیون جمعیت تهران، 12 هزار دستگاه اتوبوس و 7 خط مترو نیاز است. این در حالی است که هم‌اکنون تنها 4500 دستگاه اتوبوس داریم.
علاوه بر این در سالهای اخیر، سرعت حرکت اتوبوس‌ها از 30 کیلومتر به 20 کیلومتر در ساعت رسیده است که این در حد یک فاجعه است. احتمالا الان دیگر مخ‌تان سوت کشیده است. با این اوصاف شما چه تفاوتی میان زلزلة احتمالی در تهران و وضعیت آلودگی هوا می‌بینید؟
حالا ببینیم دستگاه‌های مسؤول در این زمینه چه کاری برای حل این بحران بزرگ کرده‌اند؟
مهندس بزرگیان مدیرکل محیط زیست استان تهران و دبیر کمیتة هماهنگی و نظارت مواقع اضطراری آلودگی هوای تهران (عنوان را داشته باشید) گفته که تا 18 آذرماه دستگاه‌های اجرایی مهلت داشته‌اند که گزارش خود را در زمینة اقدامات انجام شده در کاهش آلودگی هوا ارائه کنند. اما بسیاری از این دستگاه‌ها تاکنون این گزارش را ارائه نکرده‌اند. برخی هم گزارش عملکرد سالهای قبل خود را ارائه داده‌اند.
30 درصد آلودگی هوای تهران مربوط به 540 هزار صنعت در تهران است که متأسفانه فقط 5 تا 7 درصد از آن‌ها مورد پایش قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که 70 تا 80 درصد این صنایع در استان تهران مجوز سازمان محیط زیست را ندارند.
روزانه یکهزار و 200 تا یکهزار و 400 دستگاه خودرو به تهران افزوده می‌شود، ولی هیچ خودروی فرسوده‌ای از رده خارج نمی‌شود. طرح جایگزینی خودروهای فرسوده همچنان در اغماست. این در حالی است که بیشترین سهم آلودگی هوای تهران متعلق به خودروهاست. این را هم در نظر داشته باشید که از 3میلیون خودروی تهران، 5/1 میلیون دستگاه مستعمل و فرسوده است.
دستگاه‌های ناظر نمی‌دانند باید از چه کسی در زمینة آلودگی هوای تهران پاسخ بخواهند!
و...
این‌ها خبرهای ریز و درشتی است که در یک هفتة گذشته بر زبان مسؤولان مختلف جاری شده است. مهم نیست که کدام دستگاه یا مسؤول مقصر چنین وضعیتی قلمداد شود، مهم این است که وضعیت آلودگی هوای تهران تغییری که نکرده هیچ، بدتر هم شده است. با این اوضاع باید از این پس به جای دعای باران، برای وزش باد دست به دعا برداریم.
آلودگی چه بر سر ما می‌آورد
خشکی چشم و التهاب پلک : آلودگی و خشکی هوا در زمستان از جمله عواملی است که بیماری‌های چشمی مثل خشکی چشم و التهاب پلک را شدت می‌دهند .
اختلالات گفتاری: حداکثر زمان آواسازی که یک شاخص برای صحبت کردن است در زمانی کودکی است ، در بین دانش‌آموزان تهرانی حد مناسبی نداشته و تحت تأثیر عواملی همچون کوتاهی قد، افزایش وزن، کم تحرکی و آلودگی هوا با افت شدیدی همراه است.
سرطان ریه: آلودگی هوا موجب تحریک مجاری هوایی و تشدید آسم می شود. ریه‌ها آسیب پذیرترین جای بدن انسان در مقابل آلودگی هواست تا آن‌جا که آلودگی با گاز رادون ( ناشی از سوخت موتورهای دیزلی و صنایع سنگین ) می‌تواند موجب سرطان ریه شود. انواع عفونت‌های تنفسی هم از دیگر عوارض آلودگی بر روی شش‌هاست.
زایمان پیش از موعد: دانشمندان استرالیایی در گزارشی اعلام کردند زنان بارداری که حتی در معرض مقادیر اندکی از آلودگی هوا قرار می‌گیرند، با خطر وضع حمل زودرس و پیش از موعد مواجه هستند . نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا(به ویژه در سه ماهه اول بارداری) احتمال زایمان پیش از موعد را تا 15 درصد افزایش می‌دهد .
علاوه بر این، واقعیت‌های موجود نشان می‌دهد که به علت آلودگی هوا، میزان مرده‌زایی درتهران از میانگین کشوری بالاتر است، این را سید مؤید علویان معاون سلامت وزارت بهداشت گفته است.
پوکی استخوان: سرب موجود درهوا می‌تواند دراستخوان‌ها به‌خصوص استخوان‌های در حال رشد رسوب کرده و پوکی استخوان را افزایش دهد.
تهران؛ شهر نمونه!
پیش‌دانشگاهی بودم، حوالی سالهای78-79. هنوز چشمم به جمال مبارک «تهران» روشن نشده بود . معلم کلاس جغرافی‌مان آدم کچلی بود که فوق‌لیسانس جغرافی‌اش را با گرایش برنامه‌ریزی شهری در پایتخت گذرانده بود و به اوضاع پایتخت کاملا اشراف داشت.
برای همین هم در هر مبحثی از جغرافیا مثالی از شهر تهران در چنته داشت . وقتی می‌خواست از معضلات شهرهایی که در شیب نامناسب ساخته شده‌اند مثالی بیاورد ، فاضلاب شهر تهران را مثال می‌زد که: «شیب زیاد شهر تهران باعث می‌شود فاضلاب خانواده‌های شمال شهری از زمین خانه‌های جنوب شهر بزند بیرون.» یا اگر از گسل و زلزله و این‌جور چیزها حرفی به میان می‌آمد، باز نقل مجلس، تهران و گسل‌های فراوانش بود و خطری که همیشه بیخ گوش ماست.
جریان کند باد و ساخت‌وساز ارتفاعات هم از مثال‌های دم‌دستی معلم جغرافیای ما بود برای لعن و نفرین کردن خان قاجار که چرا همچین جایی را برای پایتختی سرزمین کهن آریایی انتخاب کرده بود. به اعتقاد او برای تشریح تمام مشکلات شهری موجود در دنیا، تهران به تنهایی جور همه را می‌کشید و البته از دیگر مثال‌های همیشگی‌اش هم «آلودگی هوای تهران»، شاید به همین خاطر بود که وقتی چشمم برای اولین بار به جمال مبارک تهران افتاد، اصلا سورپرایز نشدم، اصلا .
تازگی‌ها برای کاری از یکی از دوستان خواسته بودم تیترها و خبرهای اصلی روزنامه کیهان در چند ماه آخر رژیم پهلوی را برایم فهرست کند. وقتی داشتم این فهرست بلند بالا را می‌خواندم، در جایی چشمم به تیتری افتاد که هنوز هم باورم نمی‌شود مال بیست و هشت نه سال پیش باشد. تیتر کذایی این بود: «تهران ظرفیت این تعداد ماشین را ندارد.»
حالا این را چه کسی گفته بود؟ جواد شهرستانی شهردار وقت تهران در یک بازدید هوایی با هلی‌کوپتر از شهر تهران به این نتیجة بسیار مهم رسیده بود. حالا بیست و هشت نه سال گذشته و هنوز هم تهران ظرفیت این تعداد ماشین را ندارد.
شما فکر می‌کنید مقصر چه کسی است؟ مسؤولان این دو سه دهة اخیر؟ شاید، تا حدودی، اما دایرة مقصرها از این هم بیشتر و وسیع‌تر است. هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم. سال گذشته که چند روزی آلودگی هوای تهران از مرزهای فاجعه هم گذشته بود، دولت دو سه روزی را تعطیل عمومی اعلام کرد. باورتان نمی‌شود آن روزهایی که همه باید می‌نشستند خانه‌هایشان و ماشین مبارک‌شان را می‌گذاشتند توی گاراژ، مشتری‌های مغازه‌ها و مراکز خرید تهران چند برابر شده بود.
آقایان محترم در این تعطیلی یکهویی، حسابی از خجالت خانم‌های محترم درآمده بودند. مستحضرید که؟ خانه از پای‌بست ویران است.
29دی ماه روز هوای پاک بود. خدا به اعضای جدید شورای شهر و شهردار تهران صبر بدهد.
