درحقیقت، جهانشهرها، مراکز ثقل رویدادهای جهانی و شکل بخشیدن به روابط و مناسبات سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی و اجتماعی در دهکده جهانی به‌شمار میروند. در آینده، نبض تحولات جهانی در جهانشهرها خواهد تپید. از وقتی که اصطلاح جهانشهر مطرح شد، گروه‌هایی سعی بر تعریف این واژه و تعیین جایگاه آن کردند. از دل تحقیق‌های بسیاری که در این زمینه صورت گرفته‌است، معیارهایی برای تعیین یک جهانشهر و رده‌بندی این جهانشهرها تعریف شده‌اند. شاید تمام این معیار‌ها و شاخص‌ها مورد قبول تمام نهادها و سازمان‌های مربوط به این امر نباشند اما به‌طور کل، می‌توان این شاخص‌ها را در 5گروه اصلی دسته‌بندی کرد.
اولین شاخص تعیین جهانشهرها، اقتصادی است که شامل زیرمجموعه‌هایی مانند مؤسسات بین‌المللی مالی، شرکت‌های حقوقی، شرکت‌های چند منظوره تجاری و تالار بورس که بر اقتصاد جهانی تأثیرگذار باشد، ظرفیت‌های مالی قابل توجه و هزینه زندگی یا دارایی شخصی مانند تعداد میلیاردرها، می‌شود.
در این قسمت، توکیو می‌تواند مثال خوبی باشد. این شهر در رده‌بندی تولید ناخالص داخلی، GDP، در مکان اول قرار دارد. با توجه به مطالعات انجام شده توسط شرکت پرایس واتر هاوس کوپرز، منطقه شهری توکیو برابر با 1/479 تریلیون دلار تولید ناخالص داشته‌است که در رأس منطقه‌های شهری جهان قرار دارد. تولید ناخالص داخلی در برگیرنده ارزش مجموع کالاها و خدماتی است که طی یک دوران معین، معمولا یک‌سال، در یک کشور تولید می‌شود.
این شهر به همراه نیویورک و لندن، یکی از 3 مرکز فرماندهی امور مالی جهان است. در سال۲۰۰۸ میلادی از 500شرکت برتر جهان، ۴۷شرکت در توکیو واقع بودند که تقریبا 2برابر تعداد شرکت‌ها در شهر بعدی یعنی پاریس است. توکیو از نظر سرمایه، دومین مقام را در بورس‌های اوراق بهادار جهان داراست و از نظر حجم معاملات سهام، مقام پنجم را در جهان از آن خود کرده‌است.
معیارهای سیاسی، دومین شاخص است. در این بخش، معیاری مانند حضور فعال و مثمرثمر در رویدادهای بین‌المللی و جهانی وجود دارد که در این مورد، مسکو، رم، پکن، لندن، توکیو، واشنگتن، برلین، پاریس و کانبرا (استرالیا) از مراکز مهم اتحادیه‌ها و ملل پرنفوذ به شمار میروند.
از جمله معیارهای دیگر، داشتن مقری برای سازمان‌های بین‌المللی مانند بانک جهانی یا ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی)، گونه‌های جمعیتی متفاوت براساس شاخص‌های متفاوت مانند جمعیت، محل سکونت، پویایی و شهر‌نشینی، جوامع مهاجر و کیفیت استانداردهای زندگی است.
در مورد کیفیت‌های استاندارد زندگی در شهرها، رده‌بندی‌های مختلفی وجود دارد. اما شهرهای ونکوور، وین، سیدنی و اوکلند (نیوزیلند) در 2فهرست معتبر نشریه بین‌المللی اکونومیست و مؤسسه مشاوره‌منابع انسانی مرکر، جزو 10شهر برتر جهان هستند.
در بخش شاخص‌های فرهنگی، مواردی چون رویدادهای فرهنگی پویا مانند فستیوال فیلم تورنتو، مراکز فرهنگی معروف مانند موزه لوور فرانسه، کارناوال‌های سالانه، رسانه‌های مؤثر با دستاوردهای بین‌المللی، اجتماع ورزشی قوی شامل تسهیلات اصلی تمام ورزش‌ها، توانایی میزبانی بازی‌های مهم بین‌المللی مانند بازی‌های المپیک و جام‌‌جهانی، داشتن پایگاه‌های مذهبی مهم مانند مکه و رم، میراث‌جهانی با اهمیت تاریخی و فرهنگی دارای اهمیت هستند.
در شاخص‌های فرهنگی، به آموزش و مراکز آموزشی هم توجه شده و معیارهایی مانند مراکز آموزشی مانند دانشگاه‌ها، حضور دانشجویان خارجی، امکانات و تسهیلات تحقیق مدنظر هستند. طی تحقیقی در سال2002، بین کشورهای استرالیا، کانادا، بریتانیا و آمریکا، شهرهای نیویورک، لندن، لس‌آنجلس، ملبورن و سیدنی به‌ترتیب 5شهر برتر از لحاظ تعداد دانشجویان خارجی بوده‌اند.
صنعت توریسم هم در شاخص فرهنگی، جایگاه خودش را دارد. طبق آمار سازمان جهانی توریسم که وابسته به سازمان ملل است، فرانسه، آمریکا، چین، اسپانیا، ایتالیا، بریتانیا، ترکیه، آلمان، مالزی و مکزیک، 10کشوری بوده‌اند که در سال2010، بیشترین توریست را در سراسر جهان داشته‌اند. در این بین، پاریس، لندن، نیویورک و آنتالیا به‌ترتیب با داشتن 15/1، 14/6، 9/7 و 9/2 میلیون گردشگر بین‌المللی، جزو شهرهای برتر در این صنعت هستند.
آخرین معیار، شاخص‌های زیربنایی است. در این قسمت، مواردی چون سیستم حملونقل پیشرفته، فرودگاه‌های بین‌المللی با داشتن خطوط عمده بین‌المللی، تردد زیاد مسافران داخلی و بین‌المللی مانند فرودگاه‌های لندن مدنظر است. شهرهایی مانند هنگ‌کنگ، توکیو و لندن بابت گوناگونی وسایل نقلیه شهری و وسعت آن از جمله شهرهای پیشرو در سیستم حملونقل شهری هستند.
اما ساختار ارتباطی پیشرفته مانند فیبرهای نوری، شبکه‌های وای‌فای، سرویس‌های تلفن‌همراه و خطوط پرسرعت ارتباطی از جمله معیارهای دیگر در بخش شاخص‌های زیربنایی هستند. سئول، شهری است که از لحاظ پوشش دسترسی به اینترنت، بهترین وضعیت را در دنیا دارد. آنها در تازه‌ترین تصمیم خود، قصد دارند که با صرف مبلغ ۴۴میلیون دلار تا سال2015، اینترنت وای‌فای را به صورت رایگان در تمام اماکن عمومی این شهر در دسترس مردم قرار دهند.
امکانات سلامتی مانند بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های پزشکی، برج‌های معروف و مهم، سرویس‌های پست و تلفن شهری، کتابخانه‌ها، ایستگاه‌های پلیس و تراکم ترافیک از دیگر زیرمجموعه‌های این شاخص به‌شمار میروند.
محققان جهانشهرها
مؤسسات و مراکز مختلفی در مورد جهانی شدن و جهانشهرها مطالعه کرده و طبق معیار مورد قبول‌شان، آنها را طبقه‌بندی می‌کنند. نخستین‌بار در سال1998، 3محقق در دانشگاه لافبرو بریتانیا سعی بر تعریف، دسته‌بندی و رده‌بندی جهانشهرها کردند. آنها شبکه تحقیق جهانی‌شدن و جهانشهرها را پایه‌گذاری کردند.
این شبکه، جهانشهرها را در 3گروه اصلی، آلفا، بتا و گاما طبقه‌بندی می‌کند و هر چهار‌سال یک‌بار طبقه‌بندی خود را به‌روز می‌کند. در جدیدترین طبقه‌بندی، لندن و نیویورک، 2شهری هستند که در بالاترین رده، جهانشهرها قرار دارند.
در حقیقت این دو شهر دارای امکانات کامل هستند و بالاترین استاندارد کیفیت زندگی را دارند. شهرهایی مانند هنگ‌کنگ، پاریس، سنگاپور، توکیو، سیدنی و میلان پشت‌سر این دو شهر، زیرمجموعه دیگری از گروه آلفا قرار دارند.
از سوی دیگر، مجله آمریکایی معروف«فارین پالیسی» باهمکاری یک شرکت مشاوره مدیریت و شورای امور جهانی شهر شیکاگو، هم جهانشهرها را طبق معیارهای خود، دسته‌بندی می‌کنند. این رده‌بندی، براساس 25معیار تحت 5محور اصلی انجام می‌شود. فعالیت‌های تجاری، چگونگی عملکرد شهر در اتحاد مردم مختلف با توانایی‌های متفاوت، تبادل اطلاعات، تجربه‌های فرهنگی و تعامل سیاسی، محورهای اصلی این رده‌بندی هستند. در جدیدترین رده‌بندی این گروه، در سال2010، نیوریورک، لندن، توکیو، پارس، هنگ کنگ، شیکاگو، لس‌آنجلس، سنگاپور، سیدنی و سئول به‌ترتیب 10جهانشهر برتر هستند.
شاید بتوان، جهانشهر را معادل سوپر‌استار در سینما و ورزش دانست و در این بین، تمام شهرهای دنیا سعی دارند، سوپر‌استار شوند و روی فرش قرمز راه بروند. تهران هم در سند چشم‌انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی در قالب یک جهانشهر دیده شده‌است. در این سند، تهران، جهانشهری فرهنگی، دانش‌بنیان با هویت اصیل ایرانی و اسلامی، زیبا، مقاوم، مرفه و معیار در دنیای اسلام است.
محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، طی یادداشتی، چشم‌انداز تهران را اینگونه توصیف کرده‌بود: «جهانشهر تهران در سال۱۴۰۴ به لحاظ کیفیت بالای خدمات، زیرساخت‌ها و مدیریت کارآمد شهری، معیار ایجاد مدیریت جهانشهرها در دنیای اسلام خواهد بود».
او در ادامه این یادداشت، نوشته بود: « از این شعار آرمانی مزیتهایی که تهران می‌تواند به‌عنوان یک جهانشهر فرهنگی، دانش‌بنیان، مرفه و معیار در دنیای اسلام داشته باشد، چنین مشخص می‌شود: اول، تبدیل شدن به یک جهانشهر فرهنگی و دوم، تبدیل شدن به یک جهانشهر دانش‌بنیان. این دو ویژگی می‌تواند تهران را در سطح بین‌المللی و به‌خصوص در سطح منطقه آسیای جنوبی و از همه مهمتر به‌عنوان یک جهانشهر معیار در دنیای اسلام مطرح کند».
