همین مسئله نیز سبب شده که دولت در تصمیم‌گیری برای این کالای مهم تاکنون به نتیجه نرسد.هر چند دولت مصمم بود یارانه شیر را تا پایان سال 89 هدفمند کرده و به عبارتی پرداخت آن به کارخانه‌ها را حذف کند اما بیم از کاهش مصرف آن، عملیاتی شدن این تصمیم را به تعویق انداخت.
ابتدای فروردین بود که زمزمه‌هایی از حذف یارانه شیر و واریز آن به حساب مردم شنیده شد. هنوز این خبر رسانه‌ای نشده بود که پاکت‌های ارزان قیمت شیر به جای 350تومان با قیمت جدید یعنی 550 تومان به مردم عرضه شد.دولت که خطر افت خرید شیر را در کمین می‌دید اعلام کرد یارانه این محصول تا پایان فروردین برقرار است و قرار شد پس از فروردین درباره چگونگی پرداخت این یارانه در ستاد هدفمند کردن یارانه‌ها تصمیم‌گیری شود و به این ترتیب در آخرین تصمیم‌گیری نیز مقرر شد شیر یارانه‌ای تا پایان اردیبهشت با قیمت 350 تومان عرضه شده و یارانه این کالا به‌تدریج در طول 5سال حذف شود.
واریز نقدی مردود است
دولت 4روش را برای پرداخت یارانه شیر برگزید و در جلسات کارشناسی به بحث گذاشت اما از بین روش‌های مطروحه پرداخت یارانه به‌صورت نقدی به مردم جزو کم‌طرفدارترین روش‌ها و به عبارتی طرحی حذف شده است.
احتمال آنکه خانوارها، یارانه واریزشده شیر را صرف هزینه‌های دیگر خود کرده و این مبلغ را به خرید شیر اختصاص ندهند دلیل اصلی عدم‌پذیرش این روش از سوی کارشناسان بود.تأثیر شیر در سلامت مردم آنچنان مشهود است که در تمام کشورهای توسعه یافته نیز به این محصول یارانه تعلق می‌گیرد. کارشناسان صنایع غذایی همواره شیر را عامل مهمی برای پیشگیری از بیماری‌ها می‌دانند. مصرف یک لیوان شیر، یک لیوان ماست و به اندازه یک قوطی کبریت پنیر در روز می‌تواند از هزینه‌های گزاف درمانی جلوگیری کند.
طبق آخرین بررسی‌ها هر فرد ایرانی به‌طور میانگین 2دندان پوسیده دارد. با در نظر گرفتن متوسط قیمت، به‌طور تقریبی سالانه 15 میلیارد دلار برای درست کردن دندان در کشور هزینه می‌شود.
هزینه‌های بالای درمان بیماری پوکی استخوان نیز در ردیف مبالغی است که به واسطه کم‌مصرف کردن شیر بر جیب مردم در بلندمدت سنگینی خواهد کرد.
هدفمندترین یارانه از آن شیر بود
طی سال‌های گذشته دولت سعی کرده برای مصرف شیر به میزان مورد نیاز بدن فرهنگسازی کند ولی پیوسته ارزان بودن بخشی از شیر تولیدی کشور که به نام شیر‌یارانه‌ای عرضه می‌شود توانسته در بالا رفتن مصرف سهم داشته باشد.
حسین چمنی، مشاور مدیرعامل صنایع شیر ایران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: یارانه شیر در سال‌های گذشته هدفمندترین یارانه پرداخت‌شده در کشور بوده است.
او اضافه می‌کند: به‌دلیل ایجاد فرصت‌های شغلی مولد در پروسه تولید شیر یعنی از مرحله تولید علوفه تا توزیع محصول نهایی، پرداخت یارانه شیر تأثیر مثبتی بر اقتصاد ملی داشته است. همچنین در این سال‌ها افزایش مصرف سرانه شیر، ارتقای شاخص سلامت را نیز به‌دنبال داشته است.
چمنی با بیان اینکه درمان بیماری‌های ناشی از کمبود مصرف شیر بسیار گران است توضیح می‌دهد: مصرف شیر هرچه بیشتر رشد یابد کاهش هر چه بیشتر هزینه‌های درمان و دارو را همراه خواهد داشت، لذا هر نوع سیاستگذاری که به توسعه تولید و مصرف آن کمک کند، شاخص‌های کلان اقتصادی را رشد می‌دهد.هم‌اکنون هر ایرانی در سال، 90 کیلوگرم شیر مصرف می‌کند در حالی که در جهان به‌طور متوسط 190کیلوگرم و در کشورهای اروپایی 300 تا 450 کیلوگرم در سال مصرف می‌شود.
در این شرایط افزایش قیمت بسته‌های نایلونی شیر می‌تواند زحماتی را که در این سال‌ها برای رشد مصرف کشیده شد از بین برده و باعث افت مصرف شود و به‌دنبال آن تبعات سنگینی به لحاظ جسمی و مالی برای خانوارها فراهم آورد.در نظر گرفتن این نکات است که دولت تصمیم دارد یارانه شیر را به حساب سرپرستان خانوار واریز نکند تا جای این کالا در سبد غذایی خانواده خالی نشود.
اگرچه هنوز هیچ سناریویی برای پرداخت یارانه شیر در نظر گرفته نشده ولی گزینه‌هایی که به اجرا نزدیک‌تر بوده از هم‌اکنون قابل تشخیص است.درصورت حذف روش پرداخت نقدی 3شیوه دیگر باقی خواهد ماند که عبارتند از: پرداخت یارانه به تولیدکننده، ادامه روش فعلی و پرداخت به تولیدکننده و مصرف‌کننده به‌صورت تلفیقی.
تولیدکننده اولویت اول
از میان 3روش، آنچه برای اجرا محتمل‌تر است پرداخت یارانه به تولیدکننده خواهد بود. هفته گذشته نیز در مجلس، وزرای کشاورزی، بازرگانی و صنایع پیشنهاد داده‌اند 30 درصد از یارانه‌های نقدی به تولیدکننده پرداخت شود.
هرچند این پیشنهاد هنوز به تصویب نرسیده است اما براساس شنیده‌ها نسبت به سایر گزینه‌ها ارجحیت دارد. در کنار شاخص سلامتی، شاخص‌های اقتصادی مانند حفظ تولید و اشتغال موجود در کشور از عمده‌ترین دلایلی است که یارانه را به سمت تولیدکنندگان سوق می‌دهد.
با وجود 900 هزار رأس گاو هلشتاین در کشور 8میلیون تن شیر خام تولید می‌شود که ما را از واردات بی‌نیاز کرده و از خروج رقم قابل توجهی ارز که هر سال برای واردات شیرخشک از کشور خارج می‌شد جلوگیری می‌کند. از میزان شیر خام تولید شده هر سال یک میلیون و 800 هزار تن شیر یارانه‌ای فرآوری و در بازار عرضه می‌شود. با حذف یارانه ممکن است این مقدار از شیر خام تولید شده، بدون خریدار روی دست دامدار بماند.
افزایش شیر مدارس
مشاور مدیرعامل صنایع شیر ایران سناریوهای مطرح شده را دارای معایب و محاسنی می‌داند و اظهار می‌کند: برخی از سناریوها نیز در جلسات مطرح‌شده که در رسانه‌ها به آن پرداخته نشده است که از جمله آنها می‌توان به طرح افزایش شیر مدارس، پرداخت یارانه صادراتی و روش‌های تلفیقی اشاره کرد.وی روش‌های تلفیقی را چندان مناسب نمی‌داند و خاطرنشان می‌کند: روش پرداخت هر چه ساده‌تر باشد بازده نیز مطلوب‌تر خواهد بود.
چمنی در توضیح یارانه صادراتی نیز می‌گوید: آن حجم از شیری که پیش از این در قالب شیر یارانه‌ای از تولیدکنندگان خریداری می‌شد می‌توان با تخصیص دادن یارانه صادراتی فرآوری و صادر کرد تا بدین ترتیب نگرانی بابت عدم‌خرید شیر خام از دامدار وجود نداشته باشد.او با اشاره به اینکه ادامه روند فعلی پرداخت، مورد نظر صنایع نیست متذکر می‌شود: باید در طرح هم منافع مصرف‌کننده و هم تولیدکننده توامان دیده شود.در حال حاضر ادامه روند فعلی پرداخت به‌دلیل پاره‌ای از مشکلات ایجاد شده و روش تلفیقی به‌علت پیچیده کردن کار، موافقان زیادی ندارد ولی همچنان در حال بررسی است.
چمنی تأکید می‌کند: طرح پرداخت یارانه به شیر سابقه 100 ساله دارد و هم‌اکنون در کشورهایی که عضو wto هستند نیز این مکانیسم اجرا می‌شود.
او ضمن بیان اینکه ایران از نظر مصرف سرانه در جایگاه مناسبی قرار ندارد ادامه می‌دهد: دولت باید با صرف هزینه‌هایی برای مصرف بیشتر شیر فرهنگسازی کند.
نفت به یاری شیر بیاید
در سال‌های 88 و 89 به‌ترتیب مبالغ 2200 و 2800 میلیارد ریال جهت توزیع یک میلیون و 800 هزار تن شیر خانوار در کشور هزینه شده است و یارانه تعلق گرفته است. صرف بخشی از درآمد نفت برای استفاده بیشتر از شیر در درازمدت به کاهش هزینه‌های درمانی در کشور منجر می‌شود. از این‌رو مشاور مدیرعامل صنایع شیر ایران تأکید می‌کند که نفت به کمک مصرف شیر بیاید.
جواد وکیل گیلانی، مدیرعامل مرکز همکاری‌های امور دام (مهاد) نیز در این رابطه می‌گوید: درصورتی که یارانه به‌صورت نقدی به مردم پرداخت شود، این پول صرف خرید شیر نخواهد شد.او پیشنهاد می‌دهد که یارانه به تولیدکنندگان اعطا شود تا هم از خسران دامداران جلوگیری شود و هم مصرف‌کننده از شیر ارزان بی‌بهره نماند.
