مجمع صادرکنندگان گاز (GCF) با 11 عضو اصلی و 3عضو ناظر پنجشنبه در دوحه تشکیل می‌شود تا سازمانی که به پیشنهاد ایران شکل گرفته در دبیرخانه اهدایی قطری‌ها مستقر شود. این مجمع 67 درصد ذخایر گاز جهان، 6/41 درصد تولید گاز، 26 درصد مصرف گاز، 6/63 درصد صادرات گاز طبیعی و 8/58 درصد صادرات LNG جهان را در اختیار دارد. با محمدعلی خطیبی، نماینده ایران در هیات عامل اوپک و نماینده ایران در کمیته اجرایی صادرکنندگان گاز، پیرامون این اجلاس و آخرین تحولات بازار جهانی گاز گفت‌وگو کرده‌ایم.
- اجلاس وزرای عضو مجمع صادرکنندگان گاز (GCF) پنجشنبه این هفته در دوحه برگزار می‌شود. دستور کار وزرا چه خواهد بود؟
اجلاس وزرای عضو مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GCF) با حضور 11 کشور عضو و 3 کشور ناظر برگزار می‌شود. این اجلاس براساس اساسنامه باید حداقل سالی یک بار برگزار شود که جلسه پیشین آن در الجزایر برگزار شد. اجلاس قطر در حقیقت دومین اجلاس وزرا در سال 2010 است که مصادف با افتتاح محل دائمی دبیرخانه در دوحه است که توسط دولت قطر احداث شده است.
- غیراز افتتاح دبیرخانه دائمی، دستور کار اجلاس چه خواهد بود؟
دبیرکل GCF و رئیس کمیته اجرایی به‌طور جداگانه تحولات مرتبط با بازار گاز و مجمع صادرکنندگان را طی گزارشی مطرح می‌کنند. مسائل بودجه‌ای و اداری- مالی هم مطرح می‌شود.
- حق عضویت هر کشور در مجمع صادرکنندگان گاز چقدر است؟
برای سال 2010 حق عضویت هر کشور حدود 500 هزار دلار بود. دبیرخانه براساس چشم‌انداز سال 2011، بودجه را افزایش داده است که باید در کمیته اجرایی تصویب و به اجلاس وزرا ارائه شود.
- آقای خطیبی در اجلاس وزرای اوپک معمولاً تحولات بازار نفت بررسی می‌شود و براساس افزایش یا کاهش قیمت‌‌ها، درباره سهمیه تولیدی هر کشور تصمیم‌گیری می‌شود، آیا این مسئله اساساً درباره گاز امکان وقوع دارد؟
در جلسه GCF هم تحولات بازار گاز مورد بررسی قرار می‌گیرد و وزرا درباره گزارش‌ها نظرات خود را اعلام می‌کنند.
- این گزارش‌ها نتایجی هم برای کشورهای عضو دارد؟
این گزارش‌ها هر کدام برای یک هدفی است، مثلاً وقتی درباره استراتژی بلندمدت مجمع یا برنامه کاری 5 ساله گزارش می‌دهند اگر مورد قبول وزرا باشد به‌عنوان استراتژی بلندمدت و میان‌مدت تایید می‌شود. چون مجمع نوپاست باید ابتدا زیرساخت‌های خود را تقویت کند.
- آیا امکان دارد اعضا به‌طور هماهنگ بخواهند عرضه گاز را کاهش دهند تا قیمت گاز افزایش یابد؟
وزرا در بیانیه ماه مارس الجزایر رئوس کلی فعالیت مجمع را مشخص کردند. به‌نظرم مهم‌ترین نکته هم این بود که مجمع تلاش می‌کند قیمت گاز را به قیمت‌های نفت برساند.
- در بیانیه الجزایر اینکه چطور قیمت گاز به قیمت نفت برسد هم مشخص شده است؟
این نیاز به کار کارشناسی دارد. باید ببینیم مجمع چطور می‌تواند تاثیرگذاری‌اش را در بازار گاز آغاز کند تا به آن هدف برسد. اینها مقدمات کار است. اوپک هم وقتی تشکیل شد بیشتر از 10 سال طول کشید تا توانست در بازار نفت تاثیرگذار باشد. موضوع دیگری که هم در کمیته اجرایی و هم اجلاس وزرا بحث خواهد شد برگزاری اجلاس سران است. این موضوع هم در بیانیه الجزایر برای سال 2011 قید شده است.
- آیا ایران داوطلب میزبانی اجلاس سران مجمع صادرکنندگان گاز خواهد بود؟
چند کشور برای اجلاس سران داوطلب خواهند بود. ما هم تمایل داریم که اجلاس سران را در ایران برگزار کنیم. منتهی این باید در بالاترین سطح، یعنی توسط وزیر نفت رسماً مطرح شود و مورد تصویب وزرا قرار گیرد.
- حالا که ایران تمایل دارد میزبانی اجلاس سران را برعهده گیرد به‌نظر شما نباید کشورهای دیگر هم با آن موافقت کنند؟
ما تلاشمان را خواهیم کرد؛ همان طور که برای گرفتن دبیرخانه و دبیرکلی تا آخرین مرحله تلاش کردیم، اما به هر حال نظر دیگران هم مهم است. همان طور که می‌دانید تصمیمات اجلاس وزارتی با اجماع اتخاذ می‌شود، دیگران هم کاندیدا هستند، بنابراین از همین ابتدا ما نمی‌توانیم بگوییم که درخواستی داریم، دیگران هم باید با آن موافقت کنند.
- به هر حال مابقی اعضا باید علامتی به ایران بدهند.
ما که نمی‌توانیم از طرف دیگران صحبت کنیم. تلاشمان را خواهیم کرد اما نهایتاً باید تمایل سایر اعضا را هم درنظر گرفت.
- فکر می‌کنم اگر نتوانیم موافقت اعضا را برای برگزاری اجلاس سران در ایران جلب کنیم باید آن‌را یک عدم‌موفقیت تلقی کنیم چرا که ایران مبدع مجمع صادرکنندگان گاز است.
من واقعاً موفقیت مجمع را در این مسئله نمی‌بینم، موفقیت را در تاثیرگذاری مجمع در بازار گاز در زمانی کوتاه‌تر از تاثیرگذاری اوپک در بازار نفت می‌بینم و اینکه بتواند بازار گاز را مدیریت کند و منافع کشورهای عضو را حداکثری کند. حالا ممکن است جلسه یک بار اینجا و یک بار جای دیگر برگزار شود اما آنچه مهم است منافع کشورهای صادرکننده گاز است.
- اگر شما می‌گویید برگزاری جلسه سران را نمی‌توان به‌عنوان منافع حضور در مجمع صادرکنندگان گاز درنظر گرفت چرا باید داوطلب آن باشیم؟!
بنده می‌گویم این آن چیزی نبوده که ما برایش تلاش کرده‌ایم. ما همه تلاشمان را انجام می‌دهیم، اما دیگران هم نظراتی دارند و ما باید در تعامل با هم حرکت کنیم.
- این بستگی به قدرت و ظرفیت دیپلماسی هر کشور دارد. از این مسئله که بگذریم مایلم کمی درباره بیانیه الجزایر و تصمیم اجلاس وزرا برای همگونی قیمت نفت و گاز صحبت کنیم. عده‌ای معتقدند این نظریه امیر قطر بوده و در واقعیت امکان تحقق ندارد.
از این مسئله که می‌فرمایید این نظریه را امیر قطر مطرح کرده باشد اطلاعی ندارم، اما آنچه مسلم است نظریه همه کشورها در بیانیه الجزایر قید شده است.
- عده‌ای از کارشناسان معتقدند گاز امکان رقابت قیمتی با نفت ندارد چرا که اولاً گاز نمی‌تواند نقش کلیدی در بخش حمل‌ونقل داشته باشد ثانیاً بازار گاز منطقه‌ای است و نمی‌تواند قیمت‌های واحد داشته باشد. نظر شما چیست؟
قبول دارم که نفت و گاز مزیت‌هایی نسبت به هم دارند. مثلاً میزان آلایندگی گاز از نفت کمتر است و سهولت مصرفش هم بیشتر از نفت است. فکر می‌کنم اگر بنا باشد جمع‌بندی کنیم باید این واقعیت را هم ببینیم که کشورهای اروپایی در حال کم کردن مصرف نفت و ازدیاد مصرف گاز هستند بنابراین فکر می‌کنم اگر مقبولیت گاز بیشتر از نفت نباشد کمتر از آن هم نیست.
- به این زودی‌ها گاز نمی‌تواند جای نفت را در بخش حمل‌ونقل بگیرد.
جاهایی هم هست که نفت در رقابت با گاز مغلوب است. در بیانیه الجزایر تاکید شده است که قیمت گاز رابطه منطقی با نفت داشته باشد و تقریباً معادل آن شود.
- به‌نظر شما بهترین قیمت هر مترمکعب گاز چقدر است؟
بستگی به مبدا ارسال و مقصد مصرف دارد.
- واقعا نمی‌توان درباره گاز مانند نفت بحث کرد.
نفت هم همین طور است؛ قیمت نفتی که به بازار اروپا می‌دهیم با نفتی که به آفریقا یا آسیا می‌دهیم فرق دارد.
- درست است اما بالاخره نفت یک قیمت شاخص دارد. حالا اجازه دهید سؤالم را اینطور مطرح کنم: به‌نظر شما بهترین قیمت هر متر مکعب گاز در بازار ژاپن که بزرگ‌ترین بازار آسیاست اگر از منطقه خاورمیانه ارسال شود، چقدر باید باشد؟
رقم‌های فروش گاز در ژاپن ماه به ماه و فصل به فصل فرق می‌کند. ژاپن با چند کشور قرارداد بسته است، هر کدام هم یک قیمت دارند؛ ضمن اینکه همین الان قیمت گاز در اروپا و آمریکا هم متفاوت است.
- دقیقاً به همین دلیل است که می‌گویند نمی‌توان قیمت گاز را معادل نفت تعریف کرد، چون گاز در اروپا یک قیمت دارد و در آمریکا نصف آن قیمت است.
نکته‌ای که شما می‌گویید الان درست است. بازارهای گاز قیمت‌های متفاوتی دارند اما آنچه مدنظر است این است که باید نظمی بر بازارها به‌وجود آید. الان بی‌نظمی وجود دارد. مثلا در LNG الان قراردادی داریم که کشوری 30 درصد از کشور همسایه‌اش گران‌تر می‌فروشد.
- شخصاً فکر می‌کنید قیمت ایده‌آل هر مترمکعب گاز از مبدأ ایران به اروپا چقدر باید باشد؟
من نظر شخصی‌ام را عرض می‌کنم نه نظر رسمی. با توجه به رشد مصرف گاز در جهان و مقبولیت و مزایای آن فکر می‌کنم در آینده قیمت گاز باید در حدود قیمت نفت باشد.
- آینده یعنی چند وقت دیگر؟
الان در بازار گاز مازاد مصرف وجود دارد. در چند سال آتی با توجه به مقبولیت گاز این مازاد از بین می‌رود.
- در حال حاضر چقدر گاز مازاد در بازار داریم؟
مقدار دقیقش را نمی‌دانم، اما متأسفانه الان در بازار گاز رقابت منفی بین تولیدکنندگان وجود دارد. فکر می‌کنم بین 5 تا 10 سال آینده مازاد گاز در بازارها از بین خواهد رفت.
- یعنی شما فکر می‌کنید در یک پروسه 10ساله، قیمت هر مترمکعب گاز از ایران به مقصد اروپا می‌تواند به 90- 80 دلار برسد؟
بستگی به قیمت آن موقع نفت دارد. بنده فکر می‌کنم اگر مازاد عرضه گاز و رقابت منفی بین تولیدکنندگان از بین برود هیچ دلیلی وجود ندارد که قیمت گاز کمتر از قیمت نفت باشد؛ حتی می‌تواند قیمتی بیشتر از نفت داشته باشد.
