به‌ویژه در این سال‌ها، سرعت این تغییرات چنان زیاد شده که انتظار تولد یک محصول جدید در کمتر از یک‌سال و حتی 6ماه، انتظار بعید و عجیبی به‌نظر نمی‌رسد؛ محصولاتی که هم بر فناوری اطلاعات و کاربردهای این عرصه تأثیر گذاشته‌اند و هم آنچنان به سایر حوزه‌های زندگی شخصی و حرفه‌ای کاربران وارد شده‌اند که کارشناسان و تحلیل‌گران بسیاری از حوزه‌ها، حتی جامعه‌شناسان و روانشناسان را به اظهار نظر واداشته‌اند. تبلت‌ها یا همان رایانه‌های لوحی نمونه‌ای از این محصولات تأثیرگذار هستند؛ محصولاتی که دسترسی کاربران (چه کاربران خانگی و چه حرفه‌ای‌ها مانند خبرنگاران) را به فضای مجازی، روزبهروز راحت‌تر می‌کند.
تبلت‌ها چیستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟
آنگونه که از تعریف و توضیحات سایت Wikipedia بر می‌آید، تبلت‌‌کامپیوترها (tablet computers) کامپیوترهایی فاقد صفحه‌کلید و موس هستند و به جای آن، تمام سطح‌شان را صفحه نمایشی پوشانده که با کمک قلم دیجیتال (موسوم به stylus) یا انگشت، نقش صفحه کلید را بازی می‌کنند. در واقع در این دستگاه‌ها، نخستین و مهم‌ترین مسیر و ابزار ورود اطلاعات، صفحه نمایش چند‌لمسی (multi-touch) آنهاست.
اگرچه ظهور اصطلاح تبلت به سال‌های 2000 و 2001 و ارائه نوع جدیدی از محصولات شرکت مایکروسافت در آن سال‌ها برمی‌گردد اما امروزه این عبارت را اغلب برای همه محصولات شبیه آنچه بیان شد، به‌کار می‌برند. در سال 2010، شرکت اپل محصول جدیدی به کاربران دنیای مجازی معرفی کرد که به اعتقاد بسیاری، موضوع تبلت‌ها و کاربردهایشان را رونقی تازه بخشید؛ محصولی به نام آی‌پد (iPad) که واکنش‌های زیادی برانگیخت.علاوه بر صفحه چند‌لمسی، تبلت‌ها امکانات و ویژگی‌های دیگری هم دارند: توانایی تشخیص دست‌خط از مهم‌ترین این ویژگی‌هاست و بسیاری از آنها به شتاب‌سنج یا سرعت‌سنج (accelerometer) هم مجهزند. اتصال به شبکه‌های بی‌سیم (مانند Wi-Fi) یکی دیگر از مشخصات عمومی این تجهیزات است.
این ابزارها اغلب توانایی نمایش (خواندن) کتاب‌های الکترونیکی (eBooks) را دارند و می‌توانند به‌عنوان کتابخوان (Book Reader) هم استفاده شوند.
تبلت‌ها وزن و ابعاد متفاوتی دارند. در خانواده‌ای از تبلت‌ها که آی‌پد هم یکی از آنهاست، اندازه‌ها بین 7 تا 14 اینچ متغیر است، اما وزن آنها معمولاً از700 تا 800گرم بیشتر نیست. با همه این اوصاف، طبیعی است که قیمت این وسایل چندان ارزان نباشد؛ به‌گونه‌ای که انواع جدید آن در قیمت‌هایی بین 400 تا 1000 دلار (و بیشتر) به فروش می‌رسد. البته خبرهایی از تولید انواع ارزان‌قیمت نوعی تبلت در کشور هند با قیمتی در حدود 35دلار منتشر شده است. گویا این موضوع بخشی از سیاست‌های دولت هند برای توسعه دسترسی مردم این کشور به اینترنت است.
موبایل‌های غول‌پیکر!
ویژگی جالب دیگر برخی از انواع این محصولات، قابلیت استفاده از آنها به‌عنوان یک موبایل است. به‌عنوان مثال، آی‌پد اپل در 2نمونه عرضه شده که یکی از آنها قابلیت اتصال به شبکه‌های نسل سوم موبایل (G ر3) را دارد. نکته جالب اینجاست که سیم‌کارت‌های قابل استفاده در آی‌پد، ابعادی کوچک‌تر از انواع معمولی سیم‌کارت دارند که به میکروسیم معروفند؛ این سیم‌کارت‌ها امنیت و ظرفیت بیشتری دارند. از خبرها بر می‌آید که ظهور آی‌پد باعث‌شده برخی اپراتورهای جهانی تلفن همراه درصدد برآیند که خدمات خود را روی این سیم‌کارت‌های جدید نیز عرضه کنند.
ظهور برنامه‌های نو
از ویژگی‌های ظاهری و سخت‌افزاری که بگذریم، آنچه بیش از همه در این محصولات خودنمایی می‌کند و توجه همگان را به‌خود جلب کرده، ویژگی‌های نرم‌افزاری و ارائه انواع برنامه‌های کاربردی است که باعث شده این تجهیزات با سرعتی قابل‌توجه به تجهیزاتی فراگیر و جهانی تبدیل شوند. تبلت‌ها ضمن اینکه جای پای محکمی بین کاربران پیدا کرده‌اند، بازارهای جهانی فروش سایر محصولات این حوزه را هم تحث تأثیر خود قرار داده‌اند. حتی سازمان‌ها و شبکه‌های بزرگ اطلاع‌رسانی را واداشته‌اند که برنامه‌هایی ویژه کاربران این سیستم‌ها طراحی کنند.
اثر آی‌پد!
اگر بخواهیم نمونه‌هایی برای آنچه ذکر شد بیاوریم، ناگفته پیداست که باید از محصول جدید شرکت اپل، یعنی آی‌پد یاد کنیم؛ چه بسا برخی از این تحولات و تأثیرات، خاص این محصول باشد؛ محصولی که در فهرست 50 اختراع برتر سال 2010 قرار گرفته و حتی مقوله‌ای به نام اثر آی‌پد (iPad Effect) را وارد حوزه فضای مجازی کرده است.
نوت‌بوک‌های ناکام!
شاید ملموس‌ترین این اثرات، کاهش جذابیت و فروش محصولات قدیمی‌تر این حوزه، به‌ویژه نوت‌بوک‌ها باشد. آمارهای اعلام‌شده، از کاهش فروش و حتی منفی‌شدن رشد فروش نوت‌بوک‌ها بلافاصله پس از معرفی آی‌پد خبر می‌دهد.
اما به‌نظر می‌آید آنچه در این سیر تحولات باید مورد توجه قرار گیرد، تأثیرات آی‌پد بر دنیای نرم‌افزارها و حوزه خدمات اطلاع‌رسانی در فضای مجازی است. شرکت‌ها و مؤسسات بزرگ جهانی همچون نیویورک‌تایمز که توجه خاصی به استفاده از فضای مجازی برای اطلاع‌رسانی دارند، با ارائه نرم‌افزارهای کاربردی و رایگان ویژه آی‌پد، تلاش می‌کنند با نفوذ در میان کاربران این ابزار، تعداد بازدیدکنندگان صفحات خود را افزایش دهند و به تبع آن، به درآمدهای تبلیغاتی خود بیفزایند.
توسعه نرم‌افزارهای کاربردی
با ظهور پدیده‌هایی همچون آی‌پد، روزبهروز به تعداد برنامه‌ها و نرم‌افزارهای خاص این تجهیزات و استفاده از آنها توسط کاربران افزوده می‌شود. براساس برخی آمارها، طی 3ماه گذشته، کاربران بیش از 5میلیارد بار برنامه‌های خاص آی‌پد را از سایت ویژه آن دانلود کرده‌اند.
از سوی دیگر، بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که آی‌پد به‌تدریج با ورود به فضاهای آموزشی، به یک وسیله کمک‌درسی دانش‌آموزان و دانشجویان تبدیل می‌شود. در همین راستا، برنامه‌های خاص این کاربران نیز طراحی و ارائه شده است.
تبلت‌ها و شبکه‌های خبری
نکته قابل توجه دیگر، واکنش شبکه‌های بزرگ خبری به ظهور آی‌پد است؛ همانطور که بیان شد نیویورک‌تایمز به ارائه نرم‌افزاری کاربردی برای کاربران آی‌پد پرداخته و حتی انتشار روزانه خبرها و مطالب خود را روی این نرم‌افزار شروع کرده است. در این میان، شبکه‌هایی مانند بی‌بی‌سی، وال‌استریت‌ژورنال و رویترز نیز از قافله عقب نمانده‌اند و با ارائه برنامه‌های کاربردی ویژه آی‌پد، تلاش می‌کنند سهمی از موفقیت‌های این پدیده را به‌خود اختصاص دهند.
محتوا، رمز موفقیت
در مجموع به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین تأثیر این پدیده‌های جدید در عرصه فضای مجازی، سهولت دسترسی کاربران به محتوای مجازی است؛ دسترسی همه‌جا و همه‌وقت به هر محتوایی که کاربر بخواهد. البته ناگفته پیداست که تا محتوایی نباشد، این ابزارها هم به وسایلی بی‌روح و بی‌اثر تبدیل می‌شوند.
