این حرف‌ها را محمد هادی موذن جامی؛ مشاور عالی شهردار تهران، که دارای مدرک دکترای مدیریت استراتژیک است در گفت و گویی که به بهانه برگزاری نخستین دوره مسابقات چاپ مصحف شریف انجام شد، زده است. وی با شوقی وصف ناشدنی از قرآن و اقدامات شهرداری تهران در زمینه چاپ و ترویج فعالیت‌های قرآنی برای ما صحبت کرد.
- لطفا بفرمایید چه فعالیت‌های قرآنی در شهرداری تهران در حال انجام است؟
شهرداری تهران چندین کار راجع به مسائل قرآنی انجام می‌دهد. کارهای مستقیم و حمایت‌هایی که به صورت غیرمستقیم انجام می‌گیرد. کارهای مستقیم شهرداری راجع به قرآن در فرهنگسرای قرآن انجام می‌شود. کارهای حمایتی هم کمک‌های مالی است که از طریق ماده 16 و 17 (مربوط به کمک‌های بلاعوض) به گروه‌های قرآنی پرداخته می‌شود.
البته کارهایی هم در سیستم خود شهرداری توسط مرکز فعالیت‌های دینی صورت می‌گیرد. کارهایی هم به صورت مشارکتی با سایر نهادها و ارگان‌ها انجام می‌شود. همایش بانوان قرآن پژوه، مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویی، کمک به گروه‌های مختلف مثل بنیاد پژوهش‌های قرآنی و طرح تهران سرای قرآن از جمله این فعالیت‌هاست.
شهرداری تهران در زمینه چاپ قرآن نیز فعالیت دارد از جمله چاپ 60 هزار نسخه قرآن و نهج البلاغه برای پرسنل خود که در بین آنها توزیع کرده است. ما در شهرداری در کنار اهداء قرآن، مسابقات قرآن هم برپا کردیم و به این شکل خانواده‌ها را تشویق کردیم این کتاب الهی را مطالعه کنند. به جز مواردی که به آنها اشاره کردم شهرداری، مجری طرحهایی مثل طرح بصیرت و مسابقات مختلف قرآنی هم هست.
- تهران شهر «اخلاق و قرآن» نام گرفته، به نظر شما این عنوان با چه انگیزه‌ای انتخاب شده است؟
متاسفانه آدم‌ها در شهرهای بزرگ راحت‌تر دچار مشکل کمبود اخلاق می‌شوند. آدم‌ها در این بناها و سازه‌ها گم می‌شوند. ما برای تلطیف روحیه خشن سازه‌ها، سعی کردیم آنها را به معنویت قرآن مجهز کنیم. ما می‌خواهیم تهران هم بلدیه طیبه باشد و هم شهری که رب غفور به آن کمک کند.
تصور ما این است که اگر بخواهیم تهران از همه لحاظ شهری قرآنی- اسلامی شود، آدم‌های آن باید اخلاق قرآنی داشته باشند. به یکدیگر زور نگویند، با وجود تصادم¬های زندگی شهری رعایت اخلاق قرآنی به نفع همه ماست. به همین خاطر ما معتقدیم قرآن باید مبنای همه فعالیت‌ها قرار گیرد، ما اگر امروز شهری می‌سازیم، پارکی احداث می‌کنیم، سالن تئاتر برپا می‌کنیم، خیابان‌ها را آسفالت می‌کنیم یا ایستگاه نشاط و مراکز کوثر راه می‌اندازیم، باید بر اساس فرهنگ قرآنی عمل باشد.
- شهرداری تهران در زمینه چاپ و توزیع قرآن در بین محلات و خانواده‌ها چه فعالیتی داشته است؟
فرهنگسرای قرآن در حقیقت مرکز این فعالیت‌هاست. البته در سطح معاونت اجتماعی و محلات نیز فعالیت‌های قرآنی گسترده‌ای داریم. مثلاً طرح «قرآن بخوانید، جایزه بگیرید» را برای کودکان و طرحهایی مانند «بصیرت» را نیز برای سایر اعضای خانواده‌ها اجرا کرده‌ایم.
در این طرح، شرکت‌کنندگان در برنامه در حال حاضر به جزء 21 قرآن رسیده‌اند. ما با برنامه‌های قرآنی بزرگ هم همکاری‌هایی داشته‌ایم. مثلاً با برنامه قرآنی 1441 تا 1444 از نظر مالی و کارشناسی همکاری کرده‌ایم. (خود من جزء کارشناسان تلویزیونی این برنامه بوده‌ام.)
شهرداری تهران در حال حاضر 75 سرای محله تاسیس کرده که در همه آنها بخشی به نام سرای قرآن با محوریت فعالیت‌های قرآنی وجود دارد. علاوه بر این، 90 سرای محله هم در دست ساخت است که در آینده نزدیک به سراهای قبلی اضافه می‌شود. به جز اینها 120 دارالقرآن هم زیر نظر شهرداری فعالیت می‌کنند.
- ظاهر قرآن باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
آدم وقتی عاشق است باید عشقش را به معشوق نشان دهد. گاه ما خودمان را برای معشوق می‌آراییم و گاه معشوق را می‌آراییم. عشق ما به قرآن از این نوع است. عشق به قرآن، محرک زیبا آراستن آن است. لطایف زیادی با خط قابل انجام است.
در اسلام تصویرگری نداشته‌ایم به همین خاطر هنر به سمت خط رفته است. این هنر حس درونی بشر و ارتباطش را با مفاهیم و کلمات نشان می‌دهد. خط، بروز مکنونات قلب انسان است. بعضی خطوط قرآنی واقعاً زیبا هستند. مانند خط ریحان که کار آقای سالکی است. این خط واقعاً خطی فاخر است. کلمات قرآن را باید با خطوط زیبا نوشت.
- به نظر شما آیا پرداختن به ظاهر قرآن (از لحاظ صحافی، خط و چاپ) در این حد توجه را از پرداختن به مفاهیم قرآنی دور نمی‌کند یا به عکس سبب توجه بیشتر به این مفاهیم و رواج بیشتر فرهنگ قرآنی در جامعه می‌شود؟
انسان، عاشق زیبایی است و پرداختن به زیبایی را دوست دارد. اما پرداختن به این موضوع در حد افراط شاید توجه ما را از اصل منحرف کند. قرآنهای بسیار زیبایی هستند که در گوشه‌ای گرد و خاک می‌خورند و یا فقط برای خنچه عقد یا گذاشتن روی طاقچه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به نظر من قرآن را باید به شکلی طراحی کنیم که خوانده شود. البته قرآنهای زیبا و نفیس موزه‌ای هم کاربرد خاص خودشان را دارند، اما نمی‌توان آن را برای مطالعه روزمره استفاده کرد. قرآنهای خیلی خیلی فاخر به کتابخانه می‌روند. من فکر می‌کنم برای اقناع حسهای هنری باید قرآنهای خاصی وجود داشته باشد و برای استفاده روزمره هم قرآنهای ساده و خوش‌خوانی داشته باشیم. باید سطوح کار را بفهمیم. در معماری، طراحی و ساخت بنا بسته به کاربردهای آن متفاوت است. در نوشتن هم این موضوع صدق می‌کند.
- آیا ضرورتی برای انتشار قرآن با سبک‌ها و قیمت‌های مختلف برای گروه‌های سنی خاص وجود دارد؟
بله، اتفاقاً ما کاری در زمینه چاپ قرآن به صورت سی جزئی انجام داده‌ایم. قطع‌های مختلفی هم از این کتاب آسمانی در بازار موجود است. مثلاً اخیراً قطع پالتویی قرآن منتشر شده است. کاری که تا به حال انجام نشده بود. قرآن پالتویی مناسب حمل کردن است. حتی در انتخاب جنس کاغذ مورد استفاده در چاپ قرآن هم باید دقت زیادی شود. کاغذهای معمولی با گذشت زمان و استفاده مکرر فرم و حالت اولیه‌شان را از دست می‌دهند. اما کاغذی به نام بایبل که برای چاپ انجیل هم به کار می‌رود کاغذ مناسبی برای چاپ قرآن است. این کاغذ برای کتاب‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به صورت روزمره خوانده می‌شوند.
ما باید مطابق سلیقه‌های افراد مختلف قرآن را با قطع‌های مختلف منتشر کنیم. اما ما نمی توانیم همه نیازهای قرآنی جامعه را با یک سیاست‌گذاری واحد تأمین کنیم. باید با توجه به نیازهای روز جامعه و پیشرفت‌ها، سیاست‌های جدیدی تدوین شود. موبایل قرآنی یکی از این موارد است که شاید پیشترها کسی فکر داشتنش را نمی‌کرد. حتی می‌توان با چاپ یا صحافی خاص، گروه‌های سنی مختلفی را جذب مطالعه قرآن کرد. مثلاً قبلاً جلدهای ساده قرآن مرسوم بود اما اگر اشتباه نکنم آقای سالکی جلدهای جدیدی را استفاده کردند که بسیار هم زیبا از کار درآمدند.
معتقدم قرآن را روی صفحات ضد آب هم چاپ کنیم شاید کسی دوست داشته باشد قرآن را در جایی مطالعه کند که آب است و نخواهد قرآن خیس شود. قرآن، ادعیه و زیارت به خط بریل هم بسیار کم تولید شده و من حس می‌کنم پرداختن به آن ضرورت دارد. من خودم آماده‌ام در زمینه تولید قرآن یا ادعیه کمک کنم. طبق برخی آمارها، ما در ایران 3 میلیون نفر نابینا داریم. شهرداری از چاپ قرآن به خط بریل حمایت خواهد کرد.
- هدیه قرآن، سنتی است که در کشورهای عربی بیشتر مورد توجه است. شهرداری تهران هم در این زمینه اقداماتی داشته است. برای گسترش این فرهنگ چه پیشنهاداتی دارید؟
معتقدم ما باید یک NGO ایجاد کنیم که به این کار سامانی ببخشد. مثلاً من پول ندارم 10 هزار قرآن هدیه کنم اما می‌توانم هزار جلد قرآن اهداء کنم. می‌توانم این کار را از طریق این NGO انجام دهم. در صورت تاسیس چنین تشکلی، هر فردی می‌تواند با اختصاص دادن بخشی از درآمدش به این کار در ترویج قرآن‌خوانی مشارکت کند.
- آیا در شهرداری تهران برنامه خاصی برای تاسیس یا حمایت از چنین تشکلی وجود دارد؟
ما از چنین حرکتی حمایت می‌کنیم. اما همه کارها که برعهده شهرداری نیست. من آرزو می‌کنم این کار انجام شود.
- شهرداری تهران یکی از حامیان مالی مسابقات چاپ مصحف شریف است، رویکرد شهرداری از حمایت این مسابقات چیست؟
اگر قرار باشد فعالیت‌های قرآنی در محلات شهر تهران صورت گیرد شهرداری با آنها همکاری می‌کند و در سطح کشور نیز حامی مالی برنامه‌هایی که جنبه‌های ملی یا بین‌الملی دارند بوده‌ایم،مانند همین مسابقات چاپ مصحف شریف.
برای ما اصل موضوع چاپ مهم است. ما قرآنهای کهنه را تعویض می‌کنیم، قرآن چاپ و توزیع می‌کنیم، یا به مساجد برای خرید قرآن کمک مالی می‌کنیم. این یک جنبه از کار ماست. جنبه دیگر این است که قرآن تنها کتاب آسمانی بدون تحریف است و ما عاشق قرآن هستیم. قرآن یک وجهه ملکوتی هم دارد که روز قیامت شفیع ما خواهد شد. این روح قرآن است ولی گاه انسان از دیدن جسم قرآن با خطی زیبا مست مست می‌شود.
- پیشنهاد می‌کنید چه بخشهایی به مسابقات چاپ مصحف شریف افزوده شود؟
من فکر می‌کنم در زمینه تجلید قرآن کریم باید کارهایی صورت گیرد. جلد خیلی مهم است. من کمتر قرآنی با جلد زیبا دیده‌ام. در انتخاب نوع و حتی کاغذ مورد استفاده در چاپ قرآن هم باید توجه خاصی صورت گیرد. رنگ کاغذ نباید چشم را خسته کند. نوع و اندازه خطوط هم بسیار مهم است. فونت و اعراب حروف هم باید به نحوی انتخاب شود که به آسان‌خوانی کمک کند.
- چه توصیه‌ای برای ارتقای فرهنگ قرآنی در خانواده‌های ایرانی دارید؟
اخیرا خبری را درباره جوانترین حافظ قرآن در جهان خواندم. این حافظ خردسال قرآن، پسری 3 ساله از اهالی الجزایر است. مادر این پسربچه گفته بود که من در زمان بارداری هر روز قرآن می‌خواندم و این کار را بعد از تولد فرزندم ادامه دادم و از 2 سالگی متوجه شدم او قرآن را زمزمه می‌کند و از 3 سالگی آن را حفظ شده است. این یک معجزه قرآنی است.
به نظرم ما می‌توانیم به جای اینکه هر روز وقتمان را با انواع فیلم‌ها و موسیقی‌ها تلف کنیم، بخشی از وقتمان را به تلاوت قرآن یا گوش کردن به تلاوت آن اختصاص دهیم. الحمدلله امروزه شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی قرآنی داریم که به افراد اجازه می‌دهد بدون صرف هیچ هزینه‌ای از برنامه‌های قرآنی استفاده کنیم.
