شبکه پنج (یا همان شبکه تهران) اخبار استانی را پخش می کند. وقتی خانم گوینده خبر، جمله زیر را می خواند لبخند از لبانش دور نمی شود:
« … دیشب در این بخش خبری، چند خبر «حاشیه ای» به نقل از سایت ها منتشر شد که پس از تحقیق معلوم شد صحت نداشته اند. بنابراین از بینندگان محترم پوزش می خواهیم!»
خبر را دوباره مرور می کنم. 28 کلمه بیشتر نیست. می خواهد به سادگی برای ما روشن کند که اشتباهی ظاهرا کوچک اتفاق افتاده که باید به خاطر آن از بییندگان پوزش خواست. اتفاق به ظاهر ساده این است که صدا و سیما، چند خبر حاشیه ای را در یک بخش خبری به نقل از سایت ها منتشر کرده و بعد از تحقیق فهمیده است که خبرها دروغ بوده و لذا متواضعانه و صمیمانه از بییندگان عزیز عذرخواهی می کند!
بیایید با هم خوب در باره این رویداد رسانه ای اندیشه کنیم: اخباری صرفا به دلیل این که در یک سایت (نامشخص) آمده بدون تحقیق در باره صحت و سقم آنها پخش می شوند، بعد از انتشار این خبرها راجع به صحت و سقم آنها تحقیق می شود! و اتفاقا کاشف به عمل می آید که همه این خبرها از اساس دروغ بوده اند.
کسانی که معمولا در این ساعت اخبار استان تهران را از شبکه پنج تماشا می کنند معمولا حدود بیست مطلب خبری متعدد و متنوع را می بینند ولی هیچ گاه نخواهند دانست از میان بیست خبری که دیشب دیده اند کدام آنها دروغ و کدام شان راست بوده اند.
در میان حدود بیست خبر پخش شده در شب گذشته، اخباری با مضامین مختلف پخش شده اند که بعضی از آن ها حتی ماهیت افشاگرانه در باره تعدادی از شخصیت ها و مدیران شناخته شده و معروف جامعه داشته اند.
بیاییم فرض کنیم خبرهای کذب مورد اشاره، همان اخبار افشاگرانه بوده اند. جذابیت این نوع اخبار باعث شده به سرعت نقل بیان مردم شده، شاخ و برگ هایی به آن بیافزایند و حدس و گمان هایی را راجع به آن ها در ذهن پرورش دهند. خوب دقت کنیم، ما به واقع هنوز نمی دانیم که آیا اخبار غیر موثق پخش شده در شب قبل، مربوط به کدام مطالب بوده اند و توضیح کوتاه گوینده خبر هم مشگل گشای ما نبوده است.
پس با این حساب تعدادی محکوم در دادگاه رسانه داریم که احتمالا حکم برائت آن ها صادر شده اما قرار نیست کسی از حکم برائت مطلع شود! با این فرض که اخبار دروغ مورد اشاره همان افشاگری های شب قبل بوده اند، با توجه به گفتار گوینده خبر، به یک نتیجه دیگر هم می رسیم: «قرار نیست از این محکومان مبرا از گناه، به خاطر تهمت ها و دروغ های منتسب عذر خواهی شود، گفتار گوینده خبر، فقط پوزش از بییندگان خبر است و نه محکومان بیگناه!
نتیجه منطقی دیگر: بازی اشکنک داره، سر شکستنک داره! در بازی خبرپراکنی طبیعی است که اخبار دروغ هم منتشر شوند، در این صورت نباید سخت گرفت و احساس کرد که اتفاق بزرگی افتاده است. اصلا موضوع به قدری کوچک است و پیش پا افتاده که با یک عذرخواهی ساده می توان سر و ته آن هم آورد. لازم نیست خاطر خودتان را به خاطر قربانیان خبر تلخ کنید.
در هنگامه وقوع انفجار، مشاهده تلفات طبیعی است، چه فرق می کند که این انفجار از بمب ناشی شده باشد یا از نشر اطلاعات! اصلا حالا که مردم عادت کرده اند شب و روز خبرهای سرشار از خشونت و مرگ را بشنوند، چه اهمیتی دارد خاطرشان را به خاطر آبرو و حیثیت چند نفر مکدر کنند.
قربانیان خبرهای ما نمرده اند که! فقط کمی تا قسمتی بی آبرو شده اند! یک استنتاج دیگر: ما در جهان تضادها و تعارضات به سر می بریم. پس می توان در یک شبکه از اخلاق گفت و در شبکه ای دیگر، فارغ از وسواس اخلاقی، فقط دل نگران ارزش ها و جذابیت های خبر بود. پیش بینی: فردا اخبار افشاگرانه دوباره روی سایت ها می آیند. اما این بار به نقل از شبکه پنج سیما!
و کسی نخواهد دانست که در شامگاه یازده تیر این خبرها ناشیانه تکذیب شده بود. این بار دیگر کسی به اخبار این سایت ها از زاویه شایعه نگاه نمی کند. شایعه تنها تا زمانی شایعه است که از رسانه رسمی منتشر نشده باشد. می توان حدس زد که این بار در ابتدای خبرهای مذکور آمده باشد: «منبع - صدا و سیما، اخبار شبانگاهی شبکه پنج، شنبه دهم تیرماه هشتاد و پنج.»
