محوریت نظام آموزشی معلم است. متأسفانه در چند سال اخیر نقش معلم تا حدی سست شده که براساس برخی سیاست‌ها، ضعیف‌ترین نیروها- به‌ویژه نیروهای شرکتی- وارد نظام آموزشی شده‌اند.
رویکرد آموزش و پرورش موجب شد تا نه تنها آموزش و پرورش «سبک‌بال» نشود بلکه با مشکلات جدیدی روبه‌رو شود و ارج و قرب معلم براساس برخی سیاست‌های نادرست وزارت آموزش و پرورش زیر سؤال برود. در این نوشتار به‌صورت خلاصه و تیتروار به برخی از مشکلات کنونی آموزش و پرورش و معلمان، در آستانه «روز معلم» اشاره شده‌است.
یکی از اساسی‌ترین مشکلات معلمان امروز، رعایت نشدن منزلت آنها و بالطبع جایگاه علم است. کم‌توجهی به منزلت معلم، خاص سال‌های اخیر نیست و در گذشته نیز به چشم می‌خورد. رعایت حرمت اجتماعی و شغلی معلمان و ارج گذاشتن به خدمات آنها از خواسته‌های به‌حق معلمان است.
یک دبیر ادبیات فارسی می‌گوید: بی‌انگیزه شدن برخی از دانش‌آموزان در فراگیری دروس و بی‌احترامی به معلم و کلاس درس از مسائلی است که معلمان را به‌شدت رنج می‌دهد.
رعایت نشدن شأن و جایگاه معلمان نکته‌ای است که مسئولان آموزش و پرورش نیز به‌طور تلویحی آن را تأیید میکنند و به همین دلیل است که وزیر آموزش و پرورش تأکید دارد که باید شأن و جایگاه معلمان ارتقا یابد.
کاهش درجه مدارس
کاهش درجه مدارس به کاهش تعداد معاونان آموزشی مدارس انجامید. کاهش درجه مدارس یکی از نتایج ساماندهی نیروی انسانی است که به دستور وزیر پیشین آموزش و پرورش در مدارس کشور به اجرا درآمد.
بسیاری از مدیران و معلمان مدارس بر این باورند این بند از دستورالعمل باعث بروز مشکلات جدید در مدارس شده‌است.
مدیر یکی از مدارس جنوب غرب تهران در این باره می‌گوید: 80درصد دانش‌آموزان در مدارس با شاخص آماری بین 150 تا 436نفر در مدارس ابتدایی و 326نفر در مدارس متوسطه تحصیل میکنند.
کم شدن تعداد معاونان این مدارس از 3معاون به یک معاون به‌عنوان معاون پرورشی و تحمیل مسئولیت‌های اداری و آموزشی مدرسه به او با هدف حذف ردیف استخدامی منجر به مشکلاتی شده‌است.او بر این نکته تأکید می‌کند که کنترل دانش‌آموزان پسر در مدرسه، نیروی مضاعفی می‌طلبد و کاهش تعداد معاونان راهگشا نیست.
تدریس موظف هفتگی مدیران و معاونان
مدیر یکی از دبیرستان‌های شمال تهران نیز با انتقاد از تدریس مدیران و معاونان که با اجرای طرح ساماندهی نیرو از سال87 اجباری شده می‌گوید: وزیر پیشین آموزش و پرورش که مدعی صرفه‌جویی بود با اجرای بازنشستگی پیش از موعد، این وزارتخانه را با کمبود نیرو روبه‌رو کرد و برای جبران این کمبود مدیران و معاونان را موظف کرد تا هفته‌ای 6ساعت تدریس‌کنند.
تدریس مدیران و معاونان در مدارس، کار اشتباهی است و این کار منجر شد تا ما از کارهای عمرانی و آموزشی قدری غافل باشیم و سال گذشته تحصیلی سال سختی برای مدیران و معاونان مدارس بود.
قفل کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها
کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌های مدارس از مکان‌هایی است که در زمان وزارت علی‌احمدی قفل شد و همچنان قفل آنها بسته مانده‌است. مدیر یکی از دبیرستان‌های پسرانه تهران در این باره اظهار می‌دارد: با آنکه مقام معظم رهبری روی کتاب و کتابخوانی تأکید دارند اما متأسفانه کتابخانه‌های مدارس همچنان قفل است. این هم یکی از کارهای نسنجیده در آموزش و پرورش است.
یکی دیگر از مسائل آموزشی مهم در مدارس «آزمایشگاه» است که در چند سال اخیر، با وجود تأکید مسئولان بر اهمیت آن، مهجور مانده‌است. اکنون در اغلب مدارس فضای آزمایشگاه به کلاس یا... تبدیل شده و وسایل و تجهیزات آزمایشگاه در گوشه‌ای در مدرسه خاک می‌خورد. این در حالی است که کارشناسان می‌گویند یادگیری علوم تجربی مانند فیزیک، شیمی و زیست شناسی، نیازمند آزمایش‌های عملی و آزمایشگاه است. با آزمایش، انگیزه، خلاقیت، نوآوری و پرسشگری در دانش‌آموزان، بیدار و شکوفا می‌شود.
با تعطیلی آزمایشگاه مدارس دولتی، آموزشگاه‌های آزاد تا حدی به آزمایشگاه مجهز شده‌اند و آزمایشگاه ترفندی شده برای تبلیغات آنان و جذب بیشتر دانش‌آموز.
معلم ورزش و دبیر ادبیات نداریم
مدیر دبیرستان... در شرق تهران تأکید می‌کند که ساماندهی نیرو در آموزش و پرورش با وجود تبلیغات فراوان هرگز واقع‌بینانه نبود و این طرح موجب شد تا ما با کمبود معلم ورزش و ادبیات دست و پنجه نرم کنیم.
البته بی‌توجهی به تربیت بدنی دوره ابتدایی بحث دیروز و امروز نیست و این پروسه طی یک دهه و شاید هم بیشتر شکل گرفته است. در دوره راهنمایی و متوسطه هم زنگ ورزش چندان خریدار ندارد و بسته به‌نظر مدیر مدرسه پر می‌شود.
نظرات متفاوت 2وزیر و ابهام در مورد معلمان مازاد
بر خلاف وزیر پیشین آموزش و پرورش که طی 2سال حضور در این دستگاه همواره بر «سبک‌بال‌‌‌سازی» و «چابک شدن» تأکید داشت، وزیر کنونی اعتقاد چندانی به این موضوع ندارد. علی‌احمدی با اجرای طرح ساماندهی نیروی انسانی مشکلاتی را در این وزارتخانه به‌وجود آورد.
یک نوبت کردن مدارس -که منجر به تراکم دانش‌آموزی و افت کیفی شد- و خروج نیروهای مجرب و متخصص با طرح بازنشستگی پیش از موعد، واگذار کردن تدریس تربیت بدنی به معلمان، به‌ویژه به معلمان خانم در مدارس پسرانه، ادغام معاونت‌های آموزش و پرورش عمومی و متوسطه، از جمله اقدامات در آموزش و پرورش بود که تأثیر منفی داشت.
مدیر دبیرستان... در جنوب شرق تهران در این باره می‌گوید: علی‌احمدی مدام از نیروی مازاد سخن می‌گفت و اعلام کرد که فرهنگیان می‌توانند با 25سال سابقه بازنشسته شوند. نتیجه اینکه اکنون نیروی مازاد خانم داریم.
دانش‌آموز محوری و نمره‌مداری
یک کارشناس ارشد ادبیات فارسی در ادامه به 2موضوع مهم اشاره می‌کند: «دانش‌آموز محوری» و «نمره‌مداری»؛ دانش‌آموز محوری روشی است که متولی آن آموزش و پرورش است و نمره مداری مشکلی است که پیامدهای منفی دارد.
او بر این باور است که با رشد قارچ‌گونه مدارس غیردولتی و خصوصی، به بحث نمره‌مداری دامن زده می‌شود. البته با حذف کنکور احتمالا نمره‌مداری در مدارس رونق می‌گیرد چون به هر حال در ورود به دانشگاه مؤثر خواهدبود.
فضاهای آموزشی استاندارد نیستند
استاندارد فضاهای آموزشی بحثی است که در مدارس به ندرت رعایت می‌شود، حتی در مدارس غیردولتی.
یک کارشناس تکنولوژی آموزشی می‌گوید: سرانه فضاهای آموزشی مدارس کم است و از طرفی فضاهای آموزشی کشور ما با توجه به رشد سریع تکنولوژی و تجهیز مدارس سایر کشورها، از حداقل امکانات محروم هستند.
به باور او در مدارس اغلب غیردولتی هم اصول اولیه یک مدرسه رعایت نمی‌شود و فضاهای مسکونی بدون توجه به تعداد دانش‌آموزان و نیازهای جسمی‌شان- برای تخلیه هیجاناتشان- به مدرسه تبدیل می‌شود و نظارتی هم نیست زیرا رویکرد آموزش و پرورش توسعه مدارس غیردولتی است.
دوره‌های ضمن خدمت، هیاهو برای...
از دیگر مشکلات آموزش و پرورش دورهای آموزش ضمن خدمت است که ظاهرا کارایی لازم را ندارند و لزوم بازنگری این دوره‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.
معلم یکی از مدارس راهنمایی تهران در این باره مطرح کرد: ارتقای علمی معلمان یکی از مشکلات آموزش و پرورش است. «مجری امر آموزش» اهمیت چندانی برای این مهم قائل نیست و به برگزاری دوره‌های ضمن خدمت- که برخی از آنها کسالت آور و بی‌محتوا هستند- بسنده می‌کند.
در برخی از دوره‌ها هدف، تکمیل فهرست است؛ درحالی که جمعی از معلمان، در پایان یک روز کاری، خسته از هیاهوی دانش‌آموزان، ساعتی را در کلاس ضمن خدمت گذرانده‌اند.
امکان استفاده از بازنشستگان
در این بین وزیر آموزش و پرورش بر این باور است که معلم هیچگاه بازنشسته نمی‌شود. به گفته مدیر یکی از مدارس تهران به مدارس اجازه داده شده تا درصورت کمبود نیرو از بازنشستگان با تجربه دعوت به کار کنند و در ازای هر ساعت تدریس 4هزار تومان به آنها بپردازند.
ایجاد تغییر در نیروهای ستادی
جایگزینی نیروهای تازه نفس و جوان در ستاد و سازمان‌ها موضوعی است که یکی از مدیران مدارس مطرح کرد. وزیر آموزش و پرورش باید با جایگزین کردن نیروهای باانگیزه، تحول جدی در همه جوانب در این دستگاه به‌وجود آورد. تعدادی از نیروهای ستادی، دیگر کارایی لازم را ندارند.
حکایت همترازی
مسئولان آموزش و پرورش به صراحت می‌گویند همه مطالبات فرهنگیان پرداخت شده و هیچ بدهی به فرهنگیان ندارند. ولی برخی از فرهنگیان فوق لیسانس می‌گویند مطالبات ما از سال73 پرداخت نشده‌است.یک دبیر شیمی با مدرک فوق لیسانس می‌گوید: از سال73 حق همترازی ما پرداخت نشده‌است. سال گذشته به برخی از فوق لیسانس‌ها 2میلیون و 500 هزار تومان پرداخت شد اما به ما یک میلیون و 500 هزار تومان دادند. برای رسیدگی، مدارک و مستندات ارائه کردیم که منطقه... اعلام کرد باید به آموزش و پرورش شهر تهران مراجعه کنیم.
یارانه مسکن و بانک‌های خصوصی
«چند سال است که یارانه مسکن ما را پرداخت نکرده‌اند». یک فرهنگی درشرف بازنشستگی در توضیح این موضوع می‌گوید: مسئولان در پاسخ به اعتراض می‌گویند چون از بانک خصوصی وام مسکن دریافت کرده‌اید، یارانه مسکن به شما تعلق نمی‌گیرد. یارانه تنها به وام‌هایی که بانک‌های دولتی پرداخته‌اند تعلق می‌گیرد.او می‌افزاید براساس بخشنامه مربوطه یارانه مسکن باید به فرهنگیانی که از بانک‌ها وام دریافت کرده‌اند پرداخت شود.
نقل و انتقالات
مسئله نقل و انتقال معلمان رسمی نیز از مسائلی است که طی سال‌ها مورد اعتراض فرهنگیان، به‌ویژه باسابقه‌هاست. این موضوع موجب شده تا معلمان رسمی با داشتن چند سال سابقه تدریس، نتوانند در منطقه مورد نظر خود تدریس کنند.
