عوارض جراحی بینی را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: آن دسته از عوارض بینی که در عملکرد بینی خود را نمایان می‌کنند، مانند چسبندگی‌های داخل بینی یا تنگ شدن بیش از اندازه سوراخ‌های بینی که موجب مشکل تنفسی می‌شود.
دیگر، عوارضی که در ظاهر بینی نمود می‌یابد که عمدتا ناشی از برداشتن بیش از اندازه بافت‌های بینی است، مانند کوچک شدن بیش از حد بینی، که نامتناسب با اجزای صورت جلوه می‌کند.
کم نیستند شمار بیمارانی که پس از جراحی بینی دچار مشکلات تنفسی شده‌اند. این موضوع اهمیت توجه به مسائل داخل بینی در حین جراحی بینی را می‌رساند. ابعاد جراحی بینی بسیار فراتر از تغییرات در ظاهر بینی است و توجه چندجانبه جراح بینی به تمام این ابعاد، میزان بروز عوارض تنفسی را به حداقل می‌رساند.اختلال در عملکردهای حیاتی بینی عواقب ناگواری در سلامت و زندگی افراد و جامعه برجای خواهد گذاشت.
تنفس حیاتی‌ترین عملکرد زندگی است که نتیجه آن رسیدن اکسیژن به بافت‌های بدن است. هنگامی که تنفس از مسیر طبیعی خود از راه بینی منحرف شود عوارض آن تمام بافت‌های بدن را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
فردی که تنفس از راه بینی را از دست بدهد نه تنها در زندگی فردی، بلکه در روابط اجتماعی نیز مشکلات زیادی را تجربه خواهد کرد. بی‌حالی، خواب آلودگی، کسالت، بی‌حوصلگی و عصبی بودن ممکن است در اثر اختلال تنفسی بینی پدید آید. محرومیت از تنفس بینی، خشکی مجاری تنفسی و ضعف سیستم دفاعی آن را در پی خواهد داشت.
تنفس مزمن از دهان سبب ایجاد خشکی، زخم و درد در ناحیه حلق می‌گردد و ممکن است منجر به احساس توده‌ای در گلو شود. گاه التهاب بینی همراه، موجب بسته شدن موقت تخلیه سینوس‌های اطراف بینی و نیز درد سینوسی، سردرد یا احساس پری، سنگینی و فشار در ناحیه سر و صورت می‌شود. بسته شدن شیپوراستاش ـ ناشی از گرفتگی بینی ـ می‌تواند سبب احساس گرفتگی یا پری گوش شود.
سوزش چشم یا اشک‌ریزش ممکن است نشان‌دهنده بسته شدن مجرای اشکی در بخش پایینی بینی باشد. ترشحات مزمن بینی یا خشکی حلق ممکن است سبب پدیده تحریکی در حنجره شود که همراه خشونت صدا، سرفه و احساس نیاز مداوم برای صاف کردن گلو است. صدای تودماغی علامتی از گرفتگی راه هوایی بینی‌است. اختلال بویایی، احساس سرماخوردگی طولانی، خرخر و مشکلات تنفسی حین خواب از علائم دیگر اختلال عملکرد بینی است. وجود علائم فوق موجب افت قابل ملاحظه در کیفیت زندگی افراد می‌شود.
عوارض تنفسی ممکن است از مشکلات مختلفی ناشی شود که عبارتند از:
1 - چسبندگی‌های داخل بینی: ایجاد زخم در هر بافتی از بدن موجب برانگیختن واکنش‌هایی در جهت ترمیم زخم می‌شود. در بینی هم واکنش‌های ناشی از برش‌ها و زخم‌های جراحی ممکن است منجر به چسبندگی سطوح مختلف از بافت‌های پوشاننده بینی به هم شده و راه تنفسی را مسدود کند.
اقدامات زیر توسط جراح بینی احتمال این عارضه را به حداقل می‌رساند: حداقل دستکاری‌های داخل بینی در حین جراحی و ایجاد حداقل برش در داخل بینی؛ گذاشتن ورقه‌های سیلیکونی به طور موقت (مدت چند روز تا چند هفته) بین تیغه بینی و بافت‌های کناری بینی و اصلاح همزمان انحراف تیغه بینی
2 - باقی ماندن انحراف تیغه بینی: یکی از معضلات جراحی‌های پلاستیک بینی وجود همزمان انحراف تیغه بینی است. گاهی این انحراف‌ها از دید جراح مخفی مانده و علائم خود را پس از عمل بروز می‌دهند.
پیشگیری از این عارضه با معاینه دقیق تیغه داخل بینی قبل از جراحی و اصلاح آن در حین عمل است. گاهی جهت یافتن انحراف‌های مخفی تیغه بینی لازم است جراح پیش از عمل، به کمک اندوسکوپ به معاینه کامل داخل بینی بپردازد.
3 - بزرگی شاخک های بینی: در بعضی از بیمارانی که دارای انحراف تیغه بینی هستند، در سمت مخالف انحراف، شاخک تحتانی و یا میانی دارای رشد بیش از حد است. بزرگی بیش از حد شاخک‌های بینی موجب تنگ شدن راه هوایی بینی می‌شود.
4 - آلرژی بینی: آلرژی به دلیل جراحی بینی ایجاد نمی‌شود ولی حداقل 20درصد از مردم به نوعی به آلرژی‌های بینی مبتلا هستند. بنابراین حداقل 20 درصد از بیمارانی که تحت جراحی زیبایی قرار می‌گیرند، آلرژی نیز دارند. در جراحی بینی با درمان‌های دارویی و کنترل آلرژی پیش و پس از عمل می‌توان عوارض تنفسی را به حداقل رساند.
5 - تنگی سوراخ‌های بینی: کوچک شدن پره‌ها و یا سوراخ‌های بینی موجب کاهش قطر جریان ورودی هوا می‌شود. اگر طبق قوانین فیزیکی این اصل را در نظر بگیریم که کاهش قطر مجرای عبور هوا به میزان نصف موجب افزایش مقاومت در مقابل عبور هوا نه به میزان دو، چهار یا هشت برابر بلکه به میزان شانزده برابر می‌شود، آن گاه عواقب کوچک شدن سوراخ‌های بینی کاملا قابل درک می‌شود .
در بسیاری از جراحی‌های بینی با حذف مرحله برداشتن پره‌های بینی و اجتناب از برش‌های کناری می‌توان از این عارضه پیشگیری کرد. حائز اهمیت است که بیماران به هیچ وجه به جراح خود برای کوچک کردن پره‌ها و یا سوراخ‌های بینی اصرار نکنند.
6 - تنگی دریچه داخلی بینی: از وخیم‌ترین عوارض تنفسی جراحی‌های بینی است. دریچه داخلی بینی در فاصله کوتاهی پس از سوراخ بینی در داخل بینی قرار دارد. تنگی این دریچه معمولا در اثر برداشتن بیش از حد بافت‌ها و غضروف‌های بینی ایجاد می‌شود. متعاقبا، ضعیف شدن حمایت اسکلتی بینی موجب فروافتادگی غضروف‌های بینی و اشکال شدید در تنفس می‌شود.
برداشته شدن بیش از حد این غضروف‌ها در جراحی منجر به ایجاد چاله‌های عمیق در دو طرف نوک بینی می‌شود. اگر میزان برداشته شدن بافت از این هم بیشتر باشد، موجب افتادگی پره‌های بینی و بسته شدن سوراخ های بینی در هنگام دم می‌شود. در حین جراحی پلاستیک بینی باید دقت زیادی از جانب جراح اعمال شود تا حمایت ایجاد شده توسط این غضروف‌ها تضعیف نشود.
*راینولوژیست- عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
