حتی اگر شکستگی در استخوان‌های اندام‌ها رخ ندهد، پس از گذشت سالیان، علائمی‌چون درد کمر و خمیدگی قامت ایجاد می‌شود که ناشی از شکستگی یا بهتر است بگوییم خردشدگی استخوان مهره‌های کمری است.
پوکی استخوان در واقع خالی‌شدن استخوان از مواد سازنده آن است. در این بیماری گاهی فرد در تمام استخوان‌های خود احساس درد و سوزش می‌کند و گاهی حتی فرد متوجه شکستن استخوان هم نمی‌شود؛ چنان که گاهی فشارهای کوچک مثل خم‌شدن یا بلندکردن یک وسیله سنگین یا حتی سرفه می‌تواند موجب شکستگی استخوان شود.
طبق پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، این بیماری در سرتاسر دنیا در حال افزایش است؛ این درحالی است که تا 20سال پیش نادیده گرفته می‌شد که به علت نداشتن راهی برای اندازه‌گیری دانسیته استخوان و درمان بیماری بود.
آمارها می‌گویند در ایران در طول یک سال، شاهد ازدست‌دادن 36هزار و761سال از عمر کل جامعه به علت این بیماری هستیم.
پوکی استخوان در کشور ما
اطلاعات در مورد شیوع پوکی استخوان در مناطق مختلف دنیا هنوز محدود است؛ به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه، آمار دقیقی وجود ندارد. شیوع این بیماری از کشوری به کشور دیگر یا حتی در مناطق مختلف داخل یک کشور متفاوت است و بستگی به نژاد، وضعیت تغذیه، فعالیت بدنی، سبک زندگی، بیماری‌ها و مصرف داروها و سابقه ابتلا در خانواده به این بیماری و مصرف دخانیات دارد.
با این حال، بعضی مطالعات در سطح محدود انجام شده است که می‌تواند تا حدودی وضعیت کشور ما را در مقایسه با کشورهای دیگر روشن کند. مطابق آمار موجود، متوسط تراکم استخوان افراد سالم کشور ما در مقایسه با افراد ژاپنی حدود 9/3دهم‌درصد بالاتر و 6/4دهم از آمریکا کمتر است. این درحالی است که آمارها در کشور آمریکا نشان می‌دهد حدود 55 درصد آمریکایی‌ها به‌خصوص زنان، در معرض خطر شکستگی و پوکی استخوان هستند و حدود 8 میلیون زن و 2میلیون مرد در آمریکا پوکی استخوان دارند.
مطالعه‌ای که چندی پیش توسط وزارت بهداشت انجام شده نشان می‌دهد 47درصد زنان و 44درصد مردان بالای 50 سال در ایران دچار کمبود تراکم استخوان هستند و 6/4 افراد 20 تا 70 سال در ایران به پوکی استخوان در ستون فقرات مبتلا هستند.
همچنین از هر 4 زن ایرانی بالای 50 سال، یک نفر به پوکی استخوان مبتلاست. این در حالی است که آمارهای جهانی، فاصله معنی‌داری با آمار کشور ما دارد. در سرتاسر دنیا از هر 3 زن، یک زن و از هر 5 مرد یک مرد بالای 50 سال دچار پوکی استخوان هستند.
مطالعه دیگری در ایران نشان داده است نیمی‌از زنان بالای 45سال و 90درصد زنان بالای 75سال در ایران به پوکی استخوان مبتلا هستند.
تفاوت زنان و مردان
میزان پوکی استخوان در زنان، 4برابر مردان ذکر شده است و شکستگی ناشی از آن در زنان، تقریبا دو برابر مردان شایع است. البته از 75سالگی به بعد، پوکی استخوان در زنان و مردان به یک اندازه شایع است ولی این بیماری، اغلب بیماری زنان شناخته می‌شود.
زنانی که زودتر دچار عادت ماهانه و دیرتر یائسه شوند، احتمال بروز بیماری در آنها کمتر است. تحقیق منتشرشده در نشریه سازمان بهداشت جهانی می‌گوید حدود 40درصد زنان و 10درصد مردان در طول زندگی خود با خطر ابتلا به این بیماری مواجهند.
آمار شکستگی استخوان‌ها
مهمترین عارضه پوکی استخوان، شکستگی است. بیشترین شکستگی در این بیماری، در ناحیه مفصل ران در محل اتصال به لگن و در ستون فقرات که معمولا وزن بدن را تحمل می‌کنند رخ می‌دهد. شکستگی در ناحیه مچ دست نیز شایع است. در ناحیه لگن در اثر زمین‌خوردگی شکستگی ایجاد می‌شود که سبب ناتوانی شدید و حتی مرگ پس از جراحی می‌شود.
آمارها در ایران می‌گویند50 درصد افراد مبتلا به پوکی استخوان، شکستگی ران داشته‌اند که پس از این اتفاق،20درصد از نظر زندگی وابسته به دیگران شدند و 20درصد دیگر زندگی‌شان به خطر افتاد. طبق این آمار، در یک سال، 5هزار شکستگی در استخوان ران در زنان و 500مورد شکستگی در ستون فقرات و 2هزار شکستگی در ناحیه مچ اتفاق می‌افتد.
این درحالی است که مطابق آمار سال2003 در آمریکا هرساله حدود 5/1میلیون زن یعنی 4 نفر از هر 10زن دچار شکستگی استخوان شده و حدود 20درصد در سال فوت می‌کنند. در آمریکا، موارد شکستگی ناشی از پوکی استخوان از بیماری‌هایی مثل سرطان و بیماری قلبی در افراد بالای 65سال شایع‌تر است. در آمریکای شمالی، اروپا، اقیانوسیه، استرالیا و نیوزیلند عمدتا شکستگی در مفصل ران شایع است.
آینده پوکی استخوان
براساس تغییرات سال‌های اخیر در میزان این بیماری در نقاط مختلف دنیا پیش‌بینی می‌شود این بیماری در60سال آینده در بعضی مناطق که این بیماری شیوع کمتری داشته رو به افزایش خواهد بود و برعکس؛ مثلا امروزه آمریکای شمالی و اروپا نیمی‌از موارد شکستگی مفصل ران را در افراد مسن شامل می‌شوند ولی با اقدامات پیشگیرانه‌ای که در حال حاضر روی دختران جوان متمرکز شده است، تا سال2050 این میزان به یک‌چهارم خواهد رسید. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود در آسیا و آمریکای لاتین، شیوع پوکی استخوان همچنان رو به افزایش باشد.
مصرف بالای جوش شیرین در ایران
کلسیم و ویتامین D دو ماده مغذی لازم برای استحکام استخوان‌ها هستند و جوش شیرین مصرف شده در نان‌ها، یک عامل کمبود کلسیم و زمینه‌ساز پوکی استخوان است. مطابق اظهارات دکتر صفوی - مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت - جوش شیرین در نان، عامل اصلی کمبود کلسیم در ایران است و 58 میلیون نفر در کشور از کمبود کلسیم رنج می‌برند. بیشترین مصرف جوش شیرین، اول در تهران و سپس در گیلان، مازندران، قم و مرکزی است.
این در حالی است که نان یکی از مهمترین منابع تغذیه مردم کشورمان است؛ به طوری که 43 تا 58 درصد انرژی و 56 درصد پروتئین مورد نیاز افراد جامعه را تامین می‌کند. از طرفی مصرف مواد لبنی در کشور ما بسیار محدود است؛ بنابراین نیاز به آموزش اصلاح عادات غذایی در زمینه مصرف لبنیات در خانواده‌ها از طریق متخصصین و پزشکان احساس می‌شود.
این اصلاح عادات غذایی باید از دوران کودکی شروع شود و طرح توزیع شیر رایگان در مدارس نیز بر همین اساس است. آمار نشان می‌دهد 70 تا 80 درصد افراد جامعه ما از کمبود شدید یا خفیف ویتامین D رنج می‌برند. همچنین تمام زنان پس از سن یائسگی لازم است با نظر پزشک، مکمل کلسیم و ویتامین D مصرف کنند.
نکته قابل توجه برای دختران جوان این است که بیشترین رشد استخوان در سنین بین 11 تا 17سالگی است و تا 30سالگی بر دانسیته استخوان‌های بدن افزوده می‌شود؛ بنابراین در سنین جوانی باید برای پوکی استخوان فکری کرد و نباید فراموش کرد الگوهای مدرن امروزی برای زیبایی اندام مانند مانکن‌ها و نیز پیروی از شیوه‌های جدید لاغری، می‌تواند به استخوان‌های دختران آسیب بزند و زمینه‌ای برای خطر پوکی استخوان در سال‌های بعد باشد.
