میترا یزدچی: ماه قرآن، ماه میهمانی خدا، ماه خوبی‌ها، ماه شب‌های قدر، ماه دعا و نیایش از راه رسید و ایرانیان نیز همچون دیگر مسلمانان جهان با انجام برنامه‌های ویژه مذهبی به میهمانی این ماه رفته‌اند.

رمضان

ثبت آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در فهرست میراث معنوی کشور نشان از اهمیت این فرهنگ در میان ایرانیان دارد ‌ که هر کدام به نوعی و با توجه به خاستگاه اعتقادی و آیینی خود این روزها را گرامی می‌دارند.

رمضان، ماه آشتی کنان ترکمن‌ها

ترکمن‌های ایران به لحاظ کثرت آداب و رسوم در زندگی روزمره، دارای فرهنگی بسیار غنی هستند. این مردم به‌دلیل داشتن پیشینه فرهنگی بسیار قدیمی، تقریبا برای هر مناسبتی، مراسم خاصی دارند که یکی از این مناسبت‌ها، ماه مبارک رمضان است. فرارسیدن این ماه سبب خوشحالی هر ترکمنی می‌شود.

آنها در این ماه از مرد و زن و پیر و جوان با شور و شعفی بسیار، غیر از به جای آوردن فرایض، در تمامی مراسمی که ویژه این ماه برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند.

ترکمن‌ها حداقل یک هفته قبل از حلول ماه مبارک رمضان مقدمات ورود به این ماه پرفیض و برکت را فراهم می‌سازند. زنان بیشتر از روزهای معمول به نظافت خانه و حیاط منزل می‌پردازند و مردان نیز خواربار و ملزومات مورد نیاز این ماه را خریداری می‌کنند.

در بسیاری از مناطق ترکمن نشین، رسم است که زنان و دختران ترکمن آخرین جمعه قبل از حلول ماه رمضان، به شکل دسته جمعی، مسجد محل خود را نظافت کنند.

برخی از خانواده‌ها نیز سجاده‌هایی از جنس قالیچه و نمد را که به آن نماز لیق می‌گویند، به مسجد محل خود اهدا می‌کنند.رویت هلال ماه رمضان نیز در میان ترکمن‌ها با هیجان خاصی همراه است.

آنان عقیده دارند هرکس زودتر از بقیه هلال ماه را ببیند، ثواب بیشتری می‌برد و حتی باعث افزایش بینایی می‌شود به همین دلیل پیر و جوان سعی می‌کنند برای دیدن هلال ماه که علامت حلول ماه مبارک است، به بالای ارتفاعات و پشت‌بام‌ها بروند تا زودتر از دیگران ماه را ببینند.

عصر شب‌های آخر ماه شعبان، نگاه اغلب مردم ترکمن به سمت مغرب آسمان است تا شاید هلال ماه را رویت کنند و فردی که هلال ماه را ببیند سوره شریفه بقره را قرائت و با خوشحالی و با صدای بلند به دیگران اعلام می‌کند که ماه را رویت کرده است.

یکی دیگر از سنت‌های حسنه ترکمن‌ها پیش از آغاز ماه مبارک رمضان برگزاری مراسم آشتی کنان است؛ به این ترتیب که ریش سفیدان هر محله که به آنها یاش اولی می‌گویند بنا به ابتکار خود، افرادی را که با هم کدورت دارند، بدون اطلاع از همدیگر برای صرف چای به خانه دعوت می‌کنند و آنها را با هم آشتی می‌دهند. در طول ماه مبارک رمضان، مساجد ترکمن‌ها پر از ازدحام است و حال وهوای خاصی دارد.

آخرین جمعه ماه شعبان ‌در شیراز 

شیرازی‌ها، آخرین جمعه ماه شعبان را کلوخ اندازان گویند؛ در این روز رسم است که مردم دسته دسته به گردشگاه‌های اطراف شهر می‌روند و آن روز را با خوشی به شام می‌رسانند چون باور دارند که ماه مبارک رمضان، ماه عبادت است و در این ماه فقط باید عبادت کرد. از چند روز مانده به رمضان، بعضی از خانواده‌ها نذر دارند و افطاری می‌دهند و بیشتر میهمانی‌ها به شکل افطاری برگزار می‌شود.

همچنین رسم است که پس از افطار، مردم به دید و بازدید می‌روند و گاهی تا وقت سحر دور هم می‌نشینند، صحبت می‌کنند و شب چره‌ای شامل تنقلاتی مانند رنگینک، زولبیا و بامیه می‌خورند.

خانواده‌هایی که دختری را شوهر داده باشند، در نخستین ماه رمضان پس از عروسی، خود را موظف می‌دانند تا افطاری کاملی به نام روز والون تهیه کنند و همراه با گل برای عروس بفرستند.

در استان فارس چند روز قبل از ماه مبارک رمضان زنان خانه‌دار به فکر تهیه خواربار، ترشیجات، ادویه جات، عرقیات و چاشنی‌های گوناگون می‌افتند.

پیرمردان صغادآباده فارس درباره معنی «کلوخ اندازان» می‌گویند: در قدیم هنگام غروب روز کلوخ اندازان تمام مردم از کوچک تا بزرگ کلوخی در دست می‌گرفتند و روبه قبله می‌ایستادند و می‌گفتند: خدایا گناهان و کارهای بد گذشته را شکستیم و خود را برای عبادت و روزه ماه رمضان آماده کردیم؛ آنگاه کلوخ را محکم به زمین می‌زدند تا خرد شود و عقیده داشتند با شکستن کلوخ، تمام اعمال بد آنها شکسته و نابود می‌شود.

با دیدن هلال ماه نو و شروع مهمانی خدا، حال و هوای شهر دگرگون می‌شود و مردم بعد از دیدن هلال ٣ صلوات می‌فرستند و می‌گویند: الهی که ماه شریف و مبارک و با برکتی برای همه عزیزان و غریبان نو شده باشد.

بر سفره افطاری مردم جهرم فارس می‌توان نان روغنی، نان فتیرخانگی و نان بازاری را مشاهده کرد. خرما، پنیر، یکی دو نوع مربا و حلوا هم از دیگر خوراکی‌های هنگام افطار آنهاست.

جهرمی‌ها شب دهم ماه، عدس پلو می‌خورند و روز هفدهم را با کله پاچه و شب نوزدهم را با نان خشک و گل‌آبشن افطار می‌کنند. در اصطهبانات برخی شب‌ها خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند، یک نفر که در نی زنی تبحر دارد، در نی می‌دمد و فردخوش صدایی هم ابیاتی از فایز می‌خواند.

صاحبخانه هم با گرمی از مهمان‌ها پذیرایی می‌کند که این مجلس تا سحر ادامه می‌یابد و هر شب در خانه یکی از آشنایان برپا می‌شود. سحری که مردم شیراز تهیه می‌کنند اغلب از انواع پلوها و خورشت‌هاست که بعد از خوردن آن به نماز و نیایش می‌پردازند.

برای افطار در شیراز مردم از غذاهای خاصی که فقط مخصوص این ماه است، استفاده می‌کنند که ترحلوا و زولبیا و بامیه محلی و رنگینک جز آنهاست و بعد از افطار به دیدن یکدیگر می‌روند و این دیدوبازدید را ماه رمضانی، می‌گویند. شیرازی‌ها شب‌های قدر را بسیار محترم می‌شمارند.

استان مرکزی و بیدار شدن در سحرها با طبل ‌

متداول‌ترین سنت که در شهرها و روستاهای استان مرکزی با گذشت زمان هنوز دستخوش تغییر نشده، تهیه نان مخصوص «فتیر» است.

هنوز هم بسیاری از کدبانوهای شهری و روستایی در تنورها یا فرهای خانگی، اقدام به طبخ این نان شیرینی سنتی برای سفره افطار می‌کنند. گوش فیل، شیرینی مرسوم مردم استان در ماه رمضان است که از هفته قبل از حلول ماه در قنادی‌ها دیده می‌شود.

بسیاری از مردم استان «آش رشته» غذای اصلی هر روزه سفره افطارشان است و کل جوش و شله زرد نیز دسر نیروبخش در کنارش به شمار می‌آید.

هنوز هم مردم شهر و روستاهای خنداب، هنگام سحر با صدای چوبی که نوجوان قنوت گوی مسجد بر تشت می‌کوبد و صدای مناجات پیرترین اذان گو که فرازهایی از دعای خواجه عبدا...انصاری را با بانگ بلند در کوی و برزن می‌خواند با ندای «برخیزید سحر از راه رسید» از خواب برمی خیزند. پیرمرد در جلو و نوجوان در پشت سر از کوچه‌های شهر یا روستا یک به یک می‌گذرند و تا روشن شدن چراغ خانه بر سر در هر خانه می‌ایستند.

اما در شهر و روستاهای خمین نیز برخی مراسم بدون تغییر مانده است و جوانان از ٣ روز مانده به این ماه مبارک در بلندترین ارتفاع شهر یا روستای خود در انتظار حلول ماه، شب ‌زنده داری می‌کنند و پس از رویت ماه با ندای‌الله اکبر، خبر از حلول ماه مبارک رمضان می‌دهند و پس از آنکه رویت ماه از سوی معتمدان و روحانیان تایید شد، فصل عبادت آغاز می‌شود. آنگاه مراسم سحرخوانی بر پشت‌بام‌ها با کوبیدن بر پشت تشتی وارونه و مناجات شروع می‌شود.

براساس رسم، بسیاری از روستاهای شهرستان خمین هر شب نوجوانی بر بام محله خود بر تشت می‌کوبد و هر چه زمان به پایان سحر و طلوع خورشید نزدیک می‌شود زمان کوبش چوب بر تشت نزدیک‌تر می‌شود تا روزه‌داران بدانند باید از خوردن امساک کنند و برای ایستادن به نماز آماده شوند و همان نوجوان سپس بر بام خانه اذان می‌دهد.

‌ کلیدزنی کرمانی‌ها در شب‌های قدر

مردم کرمان نیز در ماه مبارک رمضان آداب و رسوم ویژه‌ای را دنبال می‌کنند و در تزکیه نفس و انجام عبادات و فرایض مقدس این ماه مقید هستند.

مردم کرمان سعی می‌کنند هرگونه جشن و مراسمی را که تدارک دیده‌اند قبل از حلول ماه مبارک رمضان در ماه شعبان برگزار کنند.

در قدیم، اوایل ماه مبارک رمضان در بین خانم‌ها به‌ویژه زنان سالخورده رسم بود به خاطر خواصی که در قهوه وجود دارد، پس از حل کردن آن در آب، آن را به پیشانی خود می‌مالیدند.

در کرمان بزرگ‌ترها با دادن سرروزه‌ای به دختران و پسران که نوعی هدیه و کادوی مناسب بود، بچه‌هایی را که به سن تکلیف می‌رسیدند، به انجام فریضه روزه داری ترغیب می‌کردند. یکی دیگر از رسوم ماه رمضان در برخی مناطق استان کرمان خواندن ا...رمضونی پسران و کلیدزنی دختران در شب‌های قدر است.

دوخت کیسه برکت در همدان

قدمت سنت‌های ویژه ماه‌مبارک رمضان در همدان به تاریخ اسلام برمی گردد و با وجود گذشت سالیان متمادی، بسیاری از این سنت‌ها همچنان پابرجاست.

یکی از سنت‌های قدیمی این ماه در همدان، مراسم کیسه برکت در روز ٢٧رمضان است؛ در این روز، زنان روزه دار هنگام رفتن به مسجد و اقامه نمازظهر به همراه خود پارچه و نخ و سوزن می‌برند و در بین دو نماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله‌ها به کار دوختن یک یا چند کیسه برکت مشغول می‌شوند.

به اعتقادمردم همدان هر فردی که داخل این کیسه پول بریزد، خداوند به وی مال و دارایی زیاد می‌بخشد. از دیگر آداب مخصوص این ماه در همدان، آیین توزیع آجیل مشکل گشا به هنگام افطار به قصد نیت و طلب حاجت است. یکی دیگر از رسوم مردم همدان در ماه مبارک رمضان جمع‌آوری خرده‌های نان سفره افطاری است.

 جشن ختم قرآن در خاش

در ماه رمضان مسجدهای شهرستان خاش استان سیستان و بلوچستان حال و هوای دیگری دارد و بر تعداد شرکت‌کنندگان در آیین‌های مذهبی افزوده می‌شود.

مردم شهرستان خاش از دیرباز رمضان را ماه دوستی، وحدت، محبت و احترام به بزرگان می‌دانند و آن‌را عزیز و گرامی می‌دارند.خواندن 20 رکعت نماز تراویح در طول ماه مبارک رمضان یکی از سنت‌هایی است که مردم مسلمان اهل سنت خاش آن‌را به‌شکل گسترده‌ای در مسجدها انجام می‌دهند و جشن ختم قرآن کریم می‌گیرند.

روزه‌داران هر شب در 500 مسجد خاش پس از افطار، نماز 20 رکعتی تراویح را اقامه می‌کنند و تا پاسی از شب به خواندن قرآن مشغول می‌شوند.

همچنین در ماه‌های شعبان و رمضان در حوزه‌های علمیه و مسجدهای این شهرستان قرآن کریم تفسیر می‌شود.قرآن‌خوانی و دادن صدقه فطر، صله ارحام و اطعام خویشان و نزدیکان از دیگر اعمالی هستند که مردم در ماه مبارک رمضان به آنها پایبندند.مردم روزه را با خرما و یا آب باز می‌کنند و سفره‌های آنها در وقت افطار با حلوای خرما، نان، شربت و آب تزیین می‌شود.

نذر برای آزادی زندانیان در مازندارن

بسیاری ازمردم مازندران برای برآورده شدن آرزوها و ارتباط معنوی با خدا3 روز مانده به ماه مبارک رمضان را روزه می‌گیرند. در مازندران افرادی که حاجتی داشته باشند برای برآورده شدن آن نذر ختم انعام می‌کنند و برای این کار از کسانی که در قرائت قرآن تبحر دارند دعوت می‌کنند و به هنگام خواندن قرآن مقداری نمک، چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگی می‌گذارند و در مجلس قرار می‌دهند.

پس از خواندن سوره انعام، افراد روزه خود را با غذاهایی که در سینی قرار دارد باز می‌کنند و نان‌های باقی‌مانده را به‌عنوان تبرک در سفره نان قرار می‌دهند تا برکت پیدا کند و در ادامه صاحب مجلس سفره افطار را پهن می‌کند.

قدیم در مازندران رسم بود افرادی که فرزند پسر می‌خواستند نذر می‌کردند که در طول ماه مبارک رمضان مردم را برای خوردن سحری بیدار کنند، به این صورت که یک پیت حلبی خالی به گردن خود می‌آویختند و با چوب به آن ضربه می‌زدند تا مردم برای سحری بیدار شوند که البته این رسم‌ها هم‌اکنون از بین رفته است.

نذر حلوا از دیگر نذورات مردم این منطقه است که در شب 15 ماه مبارک رمضان همزمان با میلاد امام حسن مجتبی(ع) زنان به‌عنوان نذر ، قند، چای، خرما و زغال به مسجد می‌برند که این کار تا پایان ماه مبارک رمضان ادامه دارد.

همچنین در کنار این مواد حلوا، آش، زولبیا و بامیه سنتی، فرنی، آبگوشت و باقلای پخته با پلو به میان روزه‌داران می‌برند. در ساری در زمان افطاری هر کسی که نذر داشت مجمعه‌ای از تمام نذورات خود را به‌عنوان افطاری درست می‌کرد و به زندان شهر می‌برد.

کسانی که در مازندران برای نخستین بار به سن تکلیف می‌رسند و روزه می‌گیرند تا زمانی که از جانب بزرگ‌ترها به‌عنوان روزه‌سری هدیه‌ای نگیرند، افطار نمی‌کنند.

معمولاً این هدایا شامل چادر نماز و طلاجات برای دختران، پول و انواع نقره‌جات قدیمی برای پسران است. مازندرانی‌ها بر این اعتقادند که سحر را نمی‌خوابند زیرا نماز نافله شب می‌خوانند و به‌ویژه مناجات حضرت امیر در مسجد امیر را به نام مولا یا مولا زمزمه می‌کنند. 

کد خبر 88728
منبع: همشهری آنلاین

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار آسیب اجتماعی

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز