بنابراین طبیعی است که آن‌ها مدعی حضور در رتبه‌بندی برترین دانشگاه‌های دنیا باشند. اما هر سال، در رده‌بندی دانشگاه‌های دنیا، خاورمیانه، آسیا یا هر جای دیگری که اعلام می‌شود، خبری از شریف نیست.
مشکل کجاست؟ دکتر علی مقدادی، معاون آموزشی دانشگاه شریف است. کسی که سال‌ها در بهترین دانشگاه‌های خارجی درس خوانده و با توجه به سابقة کاری‌اش حتما خوب می‌داند چرا دانشگاه‌های ایرانی هیچ‌گاه در فهرست رتبه‌بندی جهانی یا همان رنکینگ، قرار نمی‌گیرند.
- آقای دکتر، اصلا توی ایران دانشگاه‌ها درجه‌بندی می‌شوند؟
بحثش بود، ولی تا حالا که نکرده‌اند. البته دانشگاه‌های علوم پزشکی، چند سالی است که از طرف وزارت بهداشت، رتبه‌بندی می‌شوند. ولی در مورد بقیة دانشگاه‌ها چنین خبری نیست.
- رنکینگ وزارت بهداشت که همیشه سرش دعواست.
من البته خیلی ارتباطی با این دانشگاه‌ها ندارم، ولی دلیل این اختلاف‌نظر، مشخص است. درست نیست که وزارتخانه، کار رتبه‌بندی را انجام بدهد. این کار، کار یک سازمان غیردولتی است که در نتیجة کار، ذی‌نفع نباشد. هر تیمی که از طرف خود آموزش عالی این کار را انجام بدهد، صدای بقیه در می‌آید. چیز معتبری هم نخواهد بود.
- چطور می‌شود یک گروه را خارج از محدودة آموزش عالی، مأمور این کار کرد؟
یک شرکتی چیزی باید پیدا شود و مجوز بگیرد. یک انجمن تخصصی مثلا! بعد رنکینگ، یکی از کارهای این شرکت باشد. بر فرض بیایند دانشگاه‌های برتر را در رشته‌های مختلف معلوم کنند. بگویند در مهندسی مکانیک این دانشگاه‌ها، در ریاضی آن دانشگاه‌ها، آن وقت می‌شود بر اساس همین اطلاعات، به صورت کلی دانشگاه‌ها را رتبه‌بندی کرد.
- پس به طور کلی، موافق رتبه‌بندی دانشگاه‌های داخلی هستید.
بله. دسته‌بندی همه جا خوب است. اگر متقاضیان ورود به دانشگاه را مصرف‌کننده فرض کنیم، حق مصرف‌کننده این است که یک جایی به او مشورت بدهند که کیفیت محصول چه جوری است. در ضمن، این کار یک رقابت هم بین دانشگاه‌ها به وجود می‌آورد که دنبال بهترین بودن باشند.
- شاخص‌های مورد نظر برای قرار گرفتن در رنکینگ جهانی، چیزهایی مثل «نسبت استاد به دانشجو»، «میزان انتشارات دانشگاه»، «میزان پژوهش» و این چیزها است. دانشگاهی مثل شریف که همة این‌ها را دارد. چرا هیچ وقت توی این رتبه‌بندی‌هایی که هر سال اعلام می‌شود نیست.
سیاست آموزش عالی ما طوری بوده که توی تمام این شاخص‌ها وارد نشده‌ایم. در آن‌هایی که وارد شدیم، موفق بودیم.
- این حرف شما یعنی چی؟
ببینید، دغدغة آموزش عالی ما در سال‌های گذشته این بوده که فضای مناسب برای پذیرش متقاضی را فراهم کند. با توجه به بالا بودن تعداد متقاضی ورود به دانشگاه، وقت و انرژی و توان کشور برای گسترش فعالیت‌های آموزشی بوده، نه مطرح شدن دانشگاه ها در دنیا.
- با این حساب ما برای حضور در سطح بین‌المللی برنامة خاصی نداریم؟
برنامة منسجمی وجود نداشته که بگوییم مثلا برنامه پنج سالة آموزش عالی این است که دانشگاه‌هایش در رده‌بندی جهانی قرار بگیرند. در واقع بودن در رتبه‌های بالا تا حالا یک هدف نبوده. نیازهای داخلی سرمان را گرم کرده تا حالا.
- تا کی قرار است نگران رفع نیازهای داخلی باشیم؟
بالاخره در یک مقطعی باید برویم به آن سمت. فکر کنم الان وقتش باشد. چون الان به اندازة کافی آموزش عالی در بخش خصوصی و دولتی توسعه پیدا کرده است.
- حالا وزارت علوم یا دولت، برنامة خاصی برای حضور در آن فهرست‌ها دارند؟
به طور شفاهی، یکی دو بار از ما پرسیده‌اند که چه کار کنیم که شما یکی از پانصد دانشگاه برتر باشید. من فکر می‌کنم که ما مشکلی برای حضور در بین پانصد تای اول نداریم. اما چون تا حالا این مسأله هدفمان نبوده، اطلاعات کاملی از دانشگاه را در اختیار مؤسساتی که کار رتبه‌بندی انجام می‌دهند قرار نداده‌ایم.
- آها! یعنی آن‌ها نمی‌‌آیند سراغ ما. ما باید برویم سراغ آن‌ها.
بله. دانشگاه‌ها خودشان با این مؤسسات تماس می‌گیرند و از طریق اینترنت اطلاعاتشان را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند. بعد آن‌ها بازرس می‌فرستند و این اطلاعات را بررسی می‌کنند.
- این که دیگر برنامة از پیش تعیین شده نمی‌خواهد. خب شما هم اطلاعاتتان را می‌فرستادید.
این مسأله توی برنامه‌های کلی نبوده، بنابراین هیچ اداره‌ای توی دانشگاه یا آموزش عالی وجود نداشته که این مسأله را پیگیری کند. دانشگاه‌های خارجی یک بخش مخصوص این کار دارند. در سیستم آن کشورها پیش‌بینی شده که اداره‌ای در دانشگاه باید پیگیر مسائل بین‌المللی باشد.
اینجا از این خبرها نیست. اگر هم کسی کاری کرده از روی علاقه بوده، نه از روی برنامه. شاید خود آموزش عالی هم باید جزو وظایف دانشگاه‌های کشور این مسأله را می‌گنجاند. به هر حال آن‌ها ارگان رسمی کشور هستند.
- فرض کنیم وزارت علوم این کار را نکرد. دانشگاهی مثل شریف چرا تا حالا معطل آن‌ها مانده؟
ببین! هر حرکتی که ما انجام می‌دهیم، یک سری امکانات و یک سری استقلال فکری می‌خواهد. ما نمی‌توانیم خارج از سیاست‌های کلی کشور کاری بکنیم. اول باید وزارت علوم به عنوان یک سیاست این را در حوزة دولت مصوب کند تا فردا کسی پیدا نشود و بگوید تو بیخود این کار را کردی.
- من نفهمیدم. یعنی اگر شما مدارکتان را برای قرار گرفتن در فهرست بهترین‌ها می‌فرستادید، کسی به شما ایراد می‌‌گرفت؟
شاید! اینجا باید برای ارتباط با دانشگاه‌های خارجی از خیلی جاها مجوز بگیری. در صورتی که خیلی از دانشگاه‌های خارجی که در بالای فهرست رنکینگ قرار دارند، همیشه مستقل عمل می‌کنند. آیا وزارت علوم ما حاضر است این امکان را به ما بدهد؟ یعنی خودمان مستقیم عمل کنیم و خودمان هم پاسخگو باشیم؟ نمی‌شود دست را ببندی، بعد بگویی بپر.
شک دارم که هیچ‌کدام از آن پانصد تا دانشگاه اول، این قید و بندهای آکادمیک را داشته باشند.
- اگر دستتان را باز بگذارند، چقدر طول می‌کشد که بروید توی فهرست پانصد دانشگاه برتر دنیا؟
من توی یک جلسه در وزارت علوم صریحا گفتم که اگر این مسأله به عنوان یک هدف تعیین شود، ما ظرف چهار پنج سال به آن می‌رسیم. چون هم پتانسیل علمی ودانشجویی‌اش را داریم و هم فکر خلاق و خوب. قطعا کمتر از خیلی از آن دانشگاه‌های خارجی نیستیم.
