نظرسنجی تلفنی از مردم تهران درباره خانه تکانی

مدیر طرح: فریده درفشی
همکاران: سیامک کفایی، مصطفی کوچکی، زهرا ادریس‌آبادی، سمیه گایکانی، میترا زاغی

پیشگفتار

تقریبا از یک ماه مانده به شروع سال جدید، در و دیوار شهر نزدیک شدن بزرگترین جشن باستانی ایران را نوید می‌دهد.

"پیشینه نوروز و آئین‌هایش به قرن 12 پیش از میلاد می‌رسد؛‌ یعنی زمانی که جمشید، پادشاه اسطوره‌ای ایران، جشن آغاز بهار را نوروز نامید و از آن زمان، حدود بیست و پنج قرن است." که ایرانیان آغاز سال جدید را جشن می‌گیرند "زرتشتیان اعتقاد داشتند که به هنگام نوروز، فرشتگان حامی هر خانواده به خانه آنها می‌آیند، بنابراین سعی می‌کردند آن را کاملاً‌ تمیز کنند تا نهایت احترام را نسبت به آنها به جا بیاورند. "

انگیزه دیگر برای انجام خانه‌تکانی در روزهای پایانی سال، این بود که چون نوروز، روز نو است، پس باید در این روز همه چیز نو و جدید باشد، البته نو در زندگی ایرانیان مفهوم اسراف و بی‌ارزش بودن اشیای قدیمی را نداشت و ندارد، بلکه هر چیز پاک و تمیزی نو تلقی می‌شود و هر وسیله ناپاک و بی‌کاربردی، کهنه. به هر حال، در آخرین ماه سال، همه ، با نظافت و دور ریختن وسایل کهنه و ترمیم و تعمیر خانه، زندگی را نو می‌کنند تا سبک بال و آسوده خاطر به پیشواز نوروز بروند.

در زمان حال نیز از پشت بام برخی خانه ها فرش های شسته شدۀ آویزانی را شاهدیم که نوید پاکی و بشارت پاکیزگی می دهند ، پنجره‌هایی که دیگر پرده‌پوش نیستند و یا دست‌هایی که غبار و آلودگی را از روی شیشه‌ها می‌زدایند، همه و همه بوی عید را تا عمق جان فرو می‌برند. دارا یا ندار، پایین شهر یا بالای شهر، به هر حال پیش از فرا رسیدن نوروز، خانه‌ها باید تکانده شود و در بیشتر خانه‌ها، خود اعضای خانواده کار نظافت را بر عهده می‌گیرند.

خانه تکانی نقش بسزایی نیز در روح و روان آدمی دارد."دکتر سیدابوالقاسم مهری‌نژاد، روانشناس،‌ معتقد است: نظافت و نظم دادن به وسایل بویژه تغییر رنگ‌ها و ایجاد تنوع در دکورخانه، تأثیر مثبتی بر روحیه انسان‌ها دارد و زندگی را از یکنواختی خارج می‌کند: تنوع و تمیزی محیط اطراف در پیشگیری از خمودگی و افسردگی نیز بسیار تأثیرگذار است. بنابراین یک خانه تکانی ساده، سلامت روان فرد را تا حد زیادی تأمین می‌‌کند.

این استاد دانشگاه توجه به یک نکته را در این میان ضروری می‌داند: اگر این نو کردن و تنوع بخشیدن، مستلزم آن باشد که فرد مشکل مالی پیدا کند یا زیر بار قرض برود و در نتیجه دچار استرس شود، می‌تواند پیامد عکس داشته باشد، مثلاً فرد پرخاشگر شود، و یا سازگاری‌اش با اطرافیان کاهش یابد. پس انجام خانه تکانی باید متناسب با توان اقتصادی خانواده باشد."

مأموران شهرداری نیز طبق معمول هر سال مضاف بر پاکیزه ساختن معابر و درختکاری وغیره مشغولِ رنگ آمیزی جداول و زدودن بر چسب های تبلیغاتی از درب های  منازل ، مغازه ها و دیوارها و غبار روبی سطح شهرند از کیوسک تلفنهای همگانی  گرفته تا الی آخر ، که همگی نقش بسزایی  در زیبا سازی چهرۀ شهرمان دارد.و نوعی خانه تکانی برای شهرمان است.

"آیا براستی ما با مشاهدۀ هجوم اینهمه پاکیزگی و غبار روبی ،چندی نیز به یاد زدودن غبار و زنگار از دل خود هستیم؟ که  این هم باز بستگی به عیار دلها دارد. بستگی به اینکه چقدر برای  عیار دل خویش ارج می نهیم و اینکه آیا به خزانی که پشت سر نهادیم اندیشیده ایم یا خیر؟ و آیا باور کردیم هر انسانی خزانی دارد؟

 اگر به برگ ریزان خزان های هر ساله بیاندیشیم، به یاد می آوریم که خزانی در راه داریم و می بایست قدر بهارها را بدانیم. کدورت از دلها بشوییم که فرصت برای در کنار عزیزان بودن بسیار محدود و ناچیز است و از یاد نبریم ما برای تکامل معنویّت درون، نیاز به خانه تکانی دل از طریق استغفار و با هم بودن از طریق آشتی داریم. " پس بیائید پیش از تکاندن خانه های آجری و سیمانی و سنگی به تکاندن خانۀ دلهای مان  بپردازیم ، به مصداق :

یا مقلب القلوب و الابصار
یا مدبر اللیل والنهار
یا محول الحول والاحوال
حول حالنا الا احسن الحال.

کلیات تحقیق

در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به میزان شناخت مردم تهران از چرایی و انجام  خانه تکانی در این شهر دست یافت.

این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1177 نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.

اهداف  تحقیق

هدف کلی این تحقیق دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ هایی است که پاسخگویان  در مورد  خانه تکانی بیان کرده‌اند.

روش نظرسنجی

در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است. نتایج نظرسنجی های گذشته این مرکز نشان می دهد که رعایت نسبت جنسی در فرآیند اجرای نظر سنجی های تلفنی بسیار مشکل و گاه (بخصوص با توجه به محدودیت زمانی) غیرممکن است.

از این رو در گزارش نتایج نظرسنجی ها ارتباط بین متغیرهای مستقل از قبیل جنس و سن و تحصیلات با متغیر وابسته مهم سنجیده و از کا اسکوار (chi-square) برای محاسبه سطح معنی داری آن استفاده می شود. نتایج قابل اعتماد (در سطح معناداری 95 درصد به بالا) گزارش خواهد شد.

 جامعه نمونه

در این تحقیق نمونه آماری شامل  1177 نفر از مردم تهران است لازم به ذکر است که از این تعداد 28درصد   مرد و 72 درصد زن هستند.

زمان اجرای نظرسنجی

این نظرسنجی از تاریخ 4  تا 7 اسفند ماه 1386 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

پرسشنامه نظرسنجی

1.  جنس       
2. سن          
3. تحصیلات
4. چرا مردم شب عید خونه تکونی می کنند؟
5. شما هم هر سال اینکار را انجام می دهید؟
6. معمولاچند روز قبل از عید خانه تکانی می کنید؟
7. مسئولیت خانه تکانی شما با کیست؟
8. از چه کسی کمک می گیرید ؟
9. شما در خونه تکونی فقط نظافت می کنید یا وسایل جدیدی تهیه می کنید؟
10. به جز داخل منزل بیرون منزل (نمای ساختمان –کوچه )نظافت می کنید؟
11. اگر خیر چرا؟
12. . اگر یک سال خونه تکونی نکنید چه احساسی دارید؟
13. در مورد کمک به خانه تکانی چه پیشنهادی برای شهرداری دارید ؟
14. چقدر به این مسئله اعتقاد دارید که "اول باید دل ها رو خونه تکونی کنیم بعد منزل را"؟

چکیده:

 طرح نظرسنجی حاضر، ‌به منظور دست یافتن به میزان اطلاع و علت مردم تهران از خانه تکانی شب عید به اجرا درآمده است. یافته های این طرح به قرار زیر است:

- 72 درصد از پاسخگویان زن و28 درصد مرد هستند.
-15 درصد پاسخگویان در گروه سنی 25 -21  سال قرار دارند.
- 39 درصد از پاسخگویان دارای مدرک تحصیلی دیپلم هستند.
- 46 درصد از پاسخگویان علت خانه تکانی را نظافت اعلام کردند.
- 86 درصد از پاسخگویان هر سال خانه تکانی می کنند.
- 39 درصد از پاسخگویان نیمه اول اسفند ماه شروع به خانه تکانی می کنند.
 - 81 درصد از پاسخگویان مسئولیت خانه تکانی را با مادر خانواده می دانند.
- 33 درصد از پاسخگویان اظهار داشتند همه اعضای خانواده در خانه تکانی کمک می کنند.
- خانه تکانی از نظر 54 درصد از پاسخگویان  فقط در نظافت و از نظر 27 درصد در خرید وسایل جدید همراه با نظافت معنا می شود.
- 67 درصد از پاسخگویان به هنگام خانه تکانی بیرون منزل مانند کوچه و نمای ساختمان را هم نظافت می کنند.
- 46 درصد از  پاسخگویانی که بیرون منزل را نظافت نمی کنند علت آن را چنین عنوان کردند: "این کار وظیفه ما نیست".
-46 درصد از پاسخگویان عنوان کردند اگر یک سال خانه تکانی نکنند ناراحت می شوند.
 - پیشنهاد 67 درصد از پاسخگویان برای شهرداری جهت کمک به خانه تکانی، "زیباسازی شهر" است. به عبارت دیگر به اعتقاد این گروه از پاسخگویان، اگر شهرداری در فصل خانه تکانی ها به امر "زیباسازی شهر" اقدام کند، نقش خود را اجرا کرده است. 
-59 درصد از پاسخگویان به میزان خیلی زیاد با این که خانه تکانی دلها مقدم بر خانه تکانی صوری است، موافق هستند.

جنس پاسخگویان 

بر اساس جدول شماره 1، از میان 1177 نفر پاسخگو72 درصد زن و 28 درصد مرد  هستند.

جدول شماره  1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس

نمودار شماره 1-  توزیع پاسخگویان بر اساس جنس

سن پاسخگویان

جدول شماره 2، نشان دهنده توزیع جامعه آماری این تحقیق است. همان طور که مشاهده می شود بزرگترین گروه سنی در 1177 نفر پاسخگوی این تحقیق را گروه سنی21 تا 25 سال و 36 تا 40 سال (15 درصد) و کوچک ترین گروه سنی را افراد 46 تا 50 سال (6 درصد) تشکیل می دهند.

       جدول شماره 2- توزیع پاسخگویان بر اساس سن

نمودار شماره 2- توزیع پاسخگویان بر اساس سن

سطح تحصیلات پاسخگویان

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3،  از میان 1177 نفر  پاسخگو 39 درصد دیپلم و 5 درصد دبیرستانی هستند.

جدول شماره 3- توزیع پاسخگویان بر اساس تحصیلات

نمودار شماره 3-  توزیع پاسخگویان بر اساس تحصیلات

 چرا پاسخگویان خانه تکانی می کنند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره4، از میان 1177 نفر پاسخگو، 46 درصد نظافت ، 29 درصد رسم، 19 درصد تحویل سال و6 درصد علت خانه تکانی را عادت می دانند. 

جدول شماره 4- توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه چرا مردم شب عید خانه تکانی می کنند

نمودار شماره 4- پاسخگویان چرا خانه تکانی می کنند

 دلایل خانه تکانی از نظر پاسخگویان به تفکیک جنس

بررسی آماری نشان می دهد که بین جنس پاسخگویان و نظر آنها درباره دلیل خانه تکانی رابطه وجود دارد. این بدان معناست که اگر نسبت زن ها و مردهایی که در این نظرسنجی به آنها مراجعه شده است، همانند نسبت جنسی جامعه بزرگ (51 درصد مرد و 49 درصد زن) بود نتایج فرق می کرد. تفاوت نظر گروه های جنسی دراین خصوص در جدول زیر نشان داده شده است:

جدول شماره 1-4 دلیل خانه تکانی مردم در شب عید به تفکیک زن و مرد

همان طور که جدول بالا نشان می دهد 33.3 درصد از پاسخگویان مرد دلیل خانه تکانی شب عید را رسم و رسوم می دانند و 76.1 درصد از از پاسخگویان زن دلیل خانه تکانی شب عید را نظافت می دانند.

آیا پاسخگویان هر سال خانه تکانی می کنند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، 86 درصد  از پاسخگویان هرسال خانه تکانی می کنند و 14 درصد هر سال خانه تکانی نمی کنند.

جدول شماره 5- توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه آیا هر سال خانه تکانی می کنند

نمودار شماره 5- آیا پاسخگویان هرسال خانه تکانی می کنند

انجام خانه تکانی هر ساله به تفکیک جنس

بررسی آماری نشان می دهد که بین جنس پاسخگویان و نظر آنها درباره انجام خانه تکانی رابطه وجود دارد. این بدان معناست که اگر نسبت زن ها و مردهایی که در این نظرسنجی به آنها مراجعه شده است، همانند نسبت جنسی جامعه بزرگ (51 درصد مرد و 49 درصد زن) بود نتایج فرق می کرد. تفاوت نظر گروه های جنسی دراین خصوص در جدول زیر نشان داده شده است:

جدول شماره 2-5 انجام خانه تکانی هر ساله به تفکیک زن و مرد

بر طبق جدول بالا 77.1 درصد از پاسخگویان زن و 89.7 درصد از پاسخگویان مرد خانه تکانی شب عید را انجام می‌دهند.

پاسخگویان چند روز قبل از عید شروع به خانه تکانی می کنند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 6، از میان پاسخگویان، 39 درصد نیمه اول اسفند و 34 درصد نیمه دوم اسفند ماه شروع به خانه تکانی  می کنند.

جدول شماره 6- توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه چند روز قیل از عید شروع به خانه تکانی می کنند

نمودار شماره 6- پاسخگویان چند روز قبل از عید شروع به خانه تکانی می‌کنند

مسئولیت خانه تکانی پاسخگویان با چه کسی است؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7، از میان پاسخگویان، 81 درصد مادر خانواده، 11 درصد همه اعضای خانواده و 8 درصد پدر خانواده را مسئول خانه تکانی می دانند.

جدول شماره 7– توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه مسئولیت خانه تکانی با چه کسی است

نمودار شماره 7- مسئولیت خانه تکانی پاسخگویان با چه کسی است
 

مسئولیت خانه تکانی هر ساله به تفکیک جنس:

بررسی آماری نشان می دهد که بین جنس پاسخگویان و نظر آنها درباره مسئولیت خانه تکانی رابطه وجود دارد.

این بدان معناست که اگر نسبت زن ها و مردهایی که در این نظرسنجی به آنها مراجعه شده است، همانند نسبت جنسی جامعه بزرگ (51 درصد مرد و 49 درصد زن) بود نتایج فرق می کرد. تفاوت نظر گروه های جنسی دراین خصوص در جدول زیر نشان داده شده است:

جدول شماره 3-7 مسئولیت خانه تکانی به تفکیک زن و مرد

بر طبق جدول بالا 83.6 درصد از پاسخگویان مرد و 72.7 درصد از پاسخگویان زن مسئول خانه تکانی شب عید را مادر خانواده می‌دانند.

پاسخگویان در خانه تکانی از چه کسی کمک می گیرند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8، از میان پاسخگویان، 33 درصد همه اعضای خانواده و 19 درصد در خانه تکانی از همسرشان کمک می گیرند.

جدول شماره 8 – توزیع  پاسخگویان بر اساس اینکه در خانه تکانی از چه کسی کمک می گیرند

نمودار شماره 8- پاسخگویان از چه کسی کمک می گیرند
 

کمک در خانه تکانی به تفکیک جنس

بررسی آماری نشان می دهد که بین جنس پاسخگویان و نظر آنها درباره کمک در خانه تکانی رابطه وجود دارد. این بدان معناست که اگر نسبت زن ها و مردهایی که در این نظرسنجی به آنها مراجعه شده است، همانند نسبت جنسی جامعه بزرگ (51 درصد مرد و 49 درصد زن) بود نتایج فرق می کرد. تفاوت نظر گروه های جنسی دراین خصوص در جدول زیر نشان داده شده است:

جدول شماره 4- 8 کمک در خانه تکانی به تفکیک زن و مرد
 

بر طبق جدول بالا 42.2 درصد از پاسخگویان مرد و 29.8درصد از پاسخگویان زن اظهار نمودند که همه خانواده در خانه تکانی کمک می کنند.

پاسخگویان فقط نظافت می کنند یا وسایل جدیدی هم می خرند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 9، 54 درصد از پاسخگویان در خانه تکانی فقط نظافت می کنند.

جدول شماره 9 – توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه فقط نظافت می کنند یا وسایل جدیدی هم می خرند

نمودار شماره 9- پاسخگویان فقط نظافت می کنند یا وسایل جدیدی هم می خرند

آیا پاسخگویان بیرون منزل را هم نظافت می کنند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 10، از میان پاسخگویان،67 درصد بیرون منزل را هم نظافت می کنند.

جدول شماره 10 – توزیع پاسخگویان بر اساس نظافت بیرون منزل

نمودار شماره 10- آیا پاسخگویان بیرون منزل را هم نظافت می کنند؟
 

پاسخگویان چرا بیرون منزل را نظافت نمی کنند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 11، 46 درصد وظیفه خود نمی دانند،46 درصد آپارتمان نشینی، و 8 درصد مستاجر بودن را علت نظافت نکردن بیرون منزل می دانند.

جدول شماره 11- توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه چرا بیرون منزل را تظافت نمی کنند

نمودار شماره 11 پاسخگویان چرا بیرون منزل را نظافت نمی کنند
 

پاسخگویان اگر یک سال خانه تکانی نکنند چه احساسی دارند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 12، از میان پاسخگویان، 46 درصد ناراحتی، 33 درصد احساس نو بودن و سال نو را ندارند، 17 درصد هیچ احساسی ندارند و 4 درصد اگر خانه تکانی نکننداحساس شرم و خجالت می کنند.

جدول شماره 12- توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه اگر یک سال خانه تکانی نکنند چه احساسی دارند؟

نمودار شماره12- احساس پاسخگویان در مورد خانه تکانی نکردن

احساس پاسخگویان در صورت عدم انجام خانه تکانی به تفکیک جنس

بررسی آماری نشان می دهد که بین جنس پاسخگویان و نظر آنها درباره احساس آنان در صورت عدم انجام خانه تکانی رابطه وجود دارد. این بدان معناست که اگر نسبت زن ها و مردهایی که در این نظرسنجی به آنها مراجعه شده است، همانند نسبت جنسی جامعه بزرگ (51 درصد مرد و 49 درصد زن) بود نتایج فرق می کرد. تفاوت نظر گروه های جنسی دراین خصوص در جدول زیر نشان داده شده است:

جدول شماره 5-12 احساس پاسخگویان در صورت عدم انجام خانه تکانی به تفکیک زن و مرد

بر طبق جدول بالا 38.7 درصد از پاسخگویان مرد و 48.2 درصد از پاسخگویان زن از انجام ندادن خانه تکانی در شب عید احساس ناراحتی می کنند.

پاسخگویان چه پیشنهادی برای شهرداری جهت کمک به خانه تکانی دارند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 13، 67 درصد از پاسخگویان زیباسازی شهر، 17 درصد ساماندهی کارگران، 9 درصد فرهنگ سازی و 7 درصد هیچ کار را پیشنهاد به شهرداری جهت کمک به خانه تکانی عنوان کردند.

جدول شماره 13- توزیع پیشنهاد پاسخگویان برای شهرداری جهت کمک به خانه تکانی

نمودار شماره 13- پیشنهاد پاسخگویان برای شهرداری جهت کمک به خانه تکانی

 

میزان اعتقاد پاسخگویان به خانه تکانی دل ها قبل از خانه تکانی منزل چقدر است؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 14، میزان اعتقاد پاسخگویان به خانه تکانی دلها قبل از خانه تکانی منزل، 59 درصد خیلی زیاد، 29 درصد زیاد، 7 درصد تا حدی، 3 درصد خیلی کم و 2 درصد کم بوده است.

جدول شماره 14- توزیع پاسخگویان بر اساس میزان اعتقاد آنها به خانه تکانی دلها

نمودار شماره 14- میزان اعتقاد پاسخگویان به خانه تکانی دلها