اما به دلیل این‌که تنها به فکر گسترش قلمرو بود و چندان وقتی برای تثبیت حاکمیت خود بر فتوحاتش نمی‌گذاشت، خیلی زود با مرگش بسیاری از این مناطق از اختیارش خارج شد.
اما یکی از پسران او به نام شاهرخ برخلاف پدر، بیشتر از آن‌که به فکر گسترش قلمرو خود باشد، به فکر آبادسازی ملک خود بود. شاهرخ هنرپرور و ادب‌دوست بود و به علم و هنر بسیار علاقه داشت و شورش‌های جدایی‌طلبانه را خاموش کرد. او پایتخت خود را از سمرقند به شهر هرات منتقل کرد و آن شهر را به مرکز هنرمندان و دانشمندان تبدیل کرد. سبک هنری یا مکتب هرات تحت حمایت او و پسرش بایسنقر شکل گرفت. علاوه بر خود شاهرخ، اطرافیان او هم انسان‌های خوش‌ذوق و فعالی بودند.
یکی از مهم‌ترین آنها امیرجلال‌الدین چخماق بود که شاهرخ او را به عنوان حاکم یزد انتخاب کرد. امیرجلال‌الدین چخماق به دلیل نزدیکی‌ای که به شاهرخ داشت سعی می‌کرد سیاست‌هایش همسو با او باشد و این خود سبب شد که شهر یزدهم همانند هرات یکی از پرشکوه‌ترین دوران خود را بگذراند.برای آگاهی از خدمات و همچنین بناهای ساخته‌شده در زمان امیرچخماق، سراغ «محمدمهدی امیرچخماقی» متولی موقوفات خاندان امیرچخماق در یزد، رفتیم و با وی به گفت‌وگو نشستیم. امیرچخماقی دبیر بازنشسته آموزش و پرورش یزد و از نوادگان امیرچخماق است. وی همچنین متولی موقوفات امیرچخماق و ستی فاطمه است و عقیده دارد که نام خاندانش به‌درستی امیرچخماق خوانده شود، در حالی که همواره به اشتباه امیرچقماق یاد می‌شود.
- چه شد که تصمیم به ساخت این مجموعه گرفته شد؟
مجموعه امیرچخماق شامل مسجد، گرمابه، آب‌انبار، کاروان‌سرا، خانقاه، تکیه و چاه آب سرد است. این مجموعه در بیرون حصار شهر یزد واقع بوده و به این منظور بنا شده بود که کاروان‌هایی که دیروقت از راه می‌رسند و به علت بسته بودن دروازه‌های شهر اجباراً در بیرون حصار یزد اتراق می‌کنند بتوانند نیازهای بهداشتی، شرعی و غذایی خود را برطرف کنند. از طرفی، برای اداره و حفظ بناهای این مجموعه و مخارج نگهداری و فعال نگاه داشتن آنها موقوفات دیگری منظور کردند که درآمد این موقوفات صرف سر پا نگه داشتن این مجموعه می‌شود.
- درباره بناهای این مجموعه توضیح دهید. کارکرد هر بنا چه بود و چه شد که ساخته شدند؟
در گذشته نیازمندی‌های یک محله در چند مورد حیاتی گنجانده می‌شد. سیستم آب‌رسانی مثل قنات و چاه و آب‌انبار، مجموعه‌های خدماتی مثل بازار و حمام و در نهایت، مسجد به عنوان عبادتگاه. این ساختار را در اکثر محله‌های قدیمی در شهرهای ایران مثل محله علیقلی آقای اصفهان و یا محله سلطان امیراحمد کاشان می‌توان مشاهده کرد. مجموعه امیرچخماق هم از همین ساختار استفاده می‌کند و در اجرای آن جزو بهترین موارد محسوب می‌شود. شگفت‌انگیزترین آب‌انبار با ۵ بادگیر و معماری جذابش، و ترکیب تکیه و سردر بازار یزد را به نماد این شهر تاریخی و کهن بدل کرده است.
- دیگر خدمات خاندان امیرچخماق در کشور به چه شکل بوده است؟
خاندان امیرچخماقی دارای سابقه حداقل ششصدساله بوده و در بسیاری از شهرهای ایران سکونت دارند. قطعا بین آنها افراد شاخصی که منشأ خدمات شایانی بودند وجود داشتند که اطلاعات دقیقی در این زمینه در اختیار این‌جانب نیست.
نظر شما