تعداد احزاب ملی و استانی کشور به بیش از ۲۵۰حزب رسیده و حداقل کارکردهای این جمع کثیر تشکیلاتی می‌تواند برانگیختن اعتماد مردم در رأی‌دادن به احزاب باشد. مجلسی‌ها سهم ۵۰درصدی برای این کار درنظر گرفته‌اند و دولتی‌ها پیشنهاد حداقل ۲۰درصد انتخاب حزبی به مجلس داده بودند.
در بخش باقیمانده هم اگرچه معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری پیشنهاد برگزاری انتخابات به همان روش اکثریتی را داده بود، اما نمایندگان مجلس شرط رأی کل یک استان به نامزدها را نیز لحاظ کرده‌اند؛ یعنی یک نماینده باید در سطح استان بالاترین رأی را برای حوزه انتخابیه‌اش به‌دست بیاورد. با لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس‌جمهور درباره نظرات مشترک دولت و مجلس در نحوه برگزاری انتخابات دوم اسفندماه۹۸ گفت‌وگو کردیم.
- معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری بررسی‌هایی درباره نحوه برگزاری انتخابات مجلس داشته است. طرحی که اخیرا نمایندگان مجلس برای برگزاری انتخابات به‌صورت استانی تناسبی به تصویب رسانده‌اند، چقدر وفق نظر دولت است؟
ما چارچوب پیشنهادی تخصصی در این ارتباط داشتیم. باید بررسی دقیق کنیم تا متوجه شویم چقدر چیزی که ارائه‌شده در قالب فرمول‌های دقیقی بوده است که ما دادیم. ما قبلا این فرمول‌ها را ارائه کرده‌ایم و در لایحه دولت نیز پیشنهاد دادیم، ولی اختلاف‌نظر بود. ما معتقد بودیم باید تأمل تخصصی بیشتری روی آن انجام شود؛ الآن متوجه شدیم که مجلس مواد استانی تناسبی را در طرح خودشان آورده‌اند.
- می‌توانیم بگوییم این طرح همان ایده دولت بوده است؟
بله. بخش‌هایی حتما بوده است. ما دنبال این ایده از یک سال‌ونیم تا ۲سال پیش بوده‌ایم و همان ابتدا که بحث انتخابات مطرح شد، این ایده را برای تقویت تحزب مطرح کردیم.
- در این ارتباط با معاونت حقوقی تعامل و همکاری وجود داشت؟
مجلس در این ارتباط به‌طور غیررسمی سؤالات تخصصی از ما کرده بود. ما دیدگاه‌های تخصصی‌مان را به مجلس گفته بودیم. به خانه احزاب نیز دیدگاه‌های تخصصی خودمان را گفته بودیم. ما مدل خودمان را در قالب برگزاری گونه‌ای از انتخابات ترکیبی به‌صورت اکثریتی و تناسبی ارائه داده بودیم؛ اینکه انتخابات در بخشی اکثریتی و در بخشی به‌صورت تناسبی اتفاق بیفتد.
- بنابراین با کلیت طرح نمایندگان موافق هستید؟
بله. مفهوم تناسبی‌بودن در فرمول ترکیبی ما بوده است. ما معتقد بودیم که این فرمول کمک قابل توجهی به حضور احزاب می‌کند و به همین علت نیز ایده خودمان را با خانه احزاب در میان گذاشتیم. ما انتخابات تناسبی را به خانه احزاب پیشنهاد دادیم؛ یعنی فرمول ترکیبی ما این بود که درصدی از نمایندگان به طریق تناسبی انتخاب شوند و این انتخاب می‌تواند در سطح استانی یا منطقه‌ای باشد. چارچوبی نیز برای آن استخراج کردیم. حتی اگر فرض بگیریم اجرای چنین مدلی سخت باشد، می‌شد کل کشور در بخش تناسبی یک حوزه دیده شود، ولی ما در چارچوب استانی یا حداکثر منطقه‌ای بحث کردیم. در بخش اکثریتی هم نظرمان همین بود که انتخابات مجلس به روال ادوار سابق برگزار شود و مردم به افراد رأی بدهند؛ یعنی درصدی از نمایندگان به‌صورت تناسبی و درصدی با مدل اکثریتی به مجلس راه یابند.
- نگرانی بابت اعتراض‌های منطقه‌ای نداشتید؟
ما در بخش تناسبی ملاحظاتی درنظر گرفتیم تا ببینیم آمادگی‌ها در طول زمان چگونه خواهد بود و یکباره تغییر عمده اتفاق نیفتد، بلکه یک تغییر متعادل اتفاق بیفتد. هدف اصلی ما تقویت حضور احزاب بوده است، چون سیستم تناسبی به تقویت احزاب و حضور آنان در مناسبات کشور بسیار کمک می‌کند.
- شما چه نسبتی را در پیشنهادهای خودتان درنظر گرفته بودید؟
طرح نمایندگان مجلس به این صورت است که نامزدهای انتخابات با کسب حداقل ۱۵درصد آرا مجاز به کسب کرسی استانی هستند. اینها با هم فرق می‌کنند. ترتیبی که مجلس می‌گوید همه ظرفیت به‌صورت تناسبی از همان ابتدا اعمال می‌شود ولی درصدهایی که ما گفته بودیم، بسته به میزان آمادگی مجلس در سیستم تناسبی اکثریتی بود که اگر تا ۵۰درصد نمایندگان نیز به‌صورت تناسبی به مجلس بروند، خوب است. پیشنهاد ما این بود که اگر مجلس این آمادگی را در خودش نمی‌بیند، از کف ۲۰درصد شروع کند و مرتب به آن اضافه کند.
- چرا این ایده‌ها را در همان لایحه جامع انتخاباتی دولت قرار ندادید؟
پیشنهاد ما ارسال شد و در داخل کارگروه‌های هیأت دولت نیز بحث شد. اگرچه آثاری بر لایحه گذاشت اما خود فرمول در لایحه نیامد، علتش هم آن بود که توافق در دولت به‌طور کامل حاصل نشد. کارگروه‌ها خیلی هم از این ایده از نظر تخصصی استقبال کردند ولی فکر می‌کردند از نظر آمادگی ذهنی ممکن است این آمادگی کافی در تمام نهادهای مربوطه وجود نداشته باشد.
- با توجه به اینکه قانون اساسی انتخابات مجلس را منوط به رأی مستقیم مردم می‌داند، سپردن نقش به احزاب در انتخابات مغایرتی با قانون اساسی ایجاد نمی‌کند؟
مردم انتخاب می‌کنند. کس دیگری انتخاب نمی‌کند و دومرحله‌ای نیست. در بخش تناسبی وقتی یک حزب می‌خواهد به انتخابات مجلس ورود کند، مثلا یک فهرست ۲۰نفره به‌صورت ۵۰درصد تناسبی و۵۰درصد اکثریتی می‌دهد. براساس مدلی که ما پیشنهاد دادیم اگر قرار باشد مدل تناسبی اکثریتی به‌صورت نصف به نصف (۵۰درصد اکثریتی، ۵۰درصد تناسبی) اجرا شود و فرضا یک استان یا ۲استان ۲۰نماینده داشته باشند، معنی‌اش این است که ۱۰نفر از این نمایندگان باید به‌صورت حزبی انتخاب شوند.
هر حزبی یک فهرست می‌دهد و نفرات اول تا دهم را در سیستم تناسبی مشخص می‌کند. وقتی مردم رأی می‌دهند توجه می‌کنند که نامزدهای مدنظر حزب کیست. درنهایت شمارش می‌کنند و ممکن است یک حزب ۵۰درصد رأی آورده باشد، حزب دیگری ۲۵درصد رأی بیاورد و احزاب دیگری ۱۵ و ۱۰درصد رأی بیاورند. معنی این حرف این است که ۵نفر از حزب اول از سر لیست انتخاب می‌شود و نفرات اول تا پنجم آن به مجلس راه می‌یابند و بقیه به نسبت از احزاب بعدی برگزیده می‌شوند. حتی مدل محاسبه اعداد اعشاری و خرده‌رقم‌ها را نیز در پیشنهادمان ارائه کرده بودیم. در این حالت بین احزاب رقابت شکل می‌گیرد و فرضا حزبی که ۸۰درصد آرا را از آن خود می‌کند، ۸نفر از ۱۰نفر سهم استان را به‌ترتیب از نفر اول تا هشتم به مجلس می‌فرستد.
- چگونه مشخص می‌شود که هر نماینده به کدام حوزه و شهرستانی تعلق دارد؟
ببینید، آن فردی که به روال سابق از حوزه‌های انتخابیه به مجلس راه می‌یابد، به همان روش اکثریتی سابق انتخاب شده است، ولی فردی که در سیستم تناسبی می‌آید، بر مبنای سهم احزاب از رقابت‌ها و فهرست آنها انتخاب می‌شود. مردم به احزاب رأی می‌دهند.
- یعنی فرد نماینده یک استان، ۲استان یا هر منطقه انتخابی جدید محسوب می‌شود؟
بله. از سیستم تناسبی بالا می‌آید و نماینده آن مجموعه شناخته می‌شود. اگر حوزه را استان بگیرند، نماینده آن استان شناخته می‌شود؛ اگر منطقه بگیرند، نماینده آن منطقه حساب می‌شود. تفاوت طرح مجلسی‌ها این است که فعلا حوزه را همان استان درنظر می‌گیرد و ظاهرا می‌خواهد کلا تناسبی عمل کند ولی نمی‌دانیم معیارهای دقیق روش تناسبی را منعکس کرده‌اند یا خیر؟
نظر شما