برخی که به تهران بیشتر علاقه‌مند هستند ممکن است نقشه عبدالغفارخان نجم‌الدوله را هم جلو چشمشان گذاشته باشند و اسامی اماکن و محله‌ها را مرور کرده باشند. اسامی قدیمی مثل حمام نواب، گذر سرپولک، بازار سید اسماعیل و... هنوز به همین نام بین مردم شناخته می‌شود. اما جوان‌تر‌ها اسامی گذرگاه‌ها و معابر و محله‌های قدیمی را در کتاب‌ها و گزارش‌ها و مقاله خوانده‌اند و اگر در خیابان‌های تهران تنها و بی‌راهنما قدم بزنند کمتر ممکن است بدانند نام قدیمی یک گذرگاه چه بوده.
استادان تهران‌شناسی هم کماکان با تغییر نام معابر و گذرگاه‌ها به دلیل قطع ارتباط نسل جدید با هویت تهران مخالفند. به همین دلیل شهرداری منطقه12 طرحی را به مرحله اجرا درآورده و قرار است تابلو معابر قدیمی تهران که در محدوده دارالخلافه ناصری واقع شده، در گذرگاه‌ها نصب شود. در نشست «روز تهران» که در انجمن آثار مفاخر فرهنگی برگزار شد با حضور «زهرا نژادبهرام» عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران و جمعی از مدیران شهری از پلاک‌های تاریخی تهران قدیم و نقشه مینیاتوری گردشگردی منطقه11 رونمایی شد.
جمعیت تهران در عصر ناصری زیاد شد و دیگر این شهر نمی‌توانست همان قلعه قدیمی باقی بماند و از همان آغاز سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بسیاری از باغ‌های حصار طهماسبی جای خود را به خانه‌های جدید دادند و همان‌طور که اعتماد‌السلطنه در خاطرات خود آورده است تهران رو به گسترش رفت: «از سمت دروازه شمیران هزار و 800ذرع و از 3جانب دیگر از هر طرف هزار ذرع وسعت یافت. کفایت این امر به مستوفی الممالک و میرزا عیسی وزیر دارالخلافه موکول شد.»
بعد از آن تهران وسعت یافته به دارالخلافه ناصری نامیده شد. از محدوده دارالخلافه ناصری آنچه اکنون باقی است 4کیلومتر در منطقه11 و بقیه در منطقه12 است. در جدیدترین طرح شهرداری منطقه12 قرار است پلاک‌های تاریخی و گذرگاه‌های قدیمی در محدوده حصار ناصری با تابلوهای یکسان و یک شکل مشخص شود و به همان نامی باشد که از زمان ناصری معروف بود.
«محمدعلی سعادتی» شهردار منطقه12 می‌گوید: «خاطرات جمعی تهرانی‌ها در کوچه‌ها و گذرگاه‌ها قابل بازآوری است. یادآوری تاریخ شفاهی در محدوده تاریخی تهران با نام همین کوچه‌ها پیوند خورده. سعی ما این است که در کنار تکمیل پروژه‌های نیمه تمام، برنامه‌هایی را در اولویت اجرایی بگذاریم که بتواند تاریخ تهران را معرفی کند.
موضوع تاریخ شفاهی و بازآوری و یادآوری ظرفیت‌های فرهنگی و هنری تهران در دستور کار ماست. به همین دلیل تعدادی از اسامی معابری را که سبقه تاریخی دارند با نصب پلاک در آن محل معرفی می‌کنیم. امیدواریم با اجرای این طرح حس همدلی شهروندان با تاریخ تهران بیش از پیش شود. بسیاری از این محله‌ها و کوچه‌ها خاطراتی دارند که در اسم قدیمی معبر نهفته و قابل بازآفرینی است.»
- نمادهایی برگرفته از معماری قاجار
نام و تاریخچه معابری از جمله سرپولک، کوچه کربلایی‌ها، حمام نواب، مخبرالدوله، خیابان 15خرداد، جبه خانه، باب‌همایون، علاءالدوله، خانه ارامنه، مقبره شیخ هادی و دیگر معابر در محدوده دارالخلافه ناصری قرار است روی تابلوهایی نوشته و در محل نصب شود. با این کار شهروندی که در تهران قدم می‌زند کوتاه و مختصر با تاریخ 230ساله پایتختی تهران آشنا می‌شود. «حسن قادر» استاد دانشگاه، مرمتگر و گرافیست که طراحی این تابلو را برعهده داشت در توضیح رنگ‌ها و نمادهای به کار رفته در تابلوهای تاریخی تهران می‌گوید: «تابلوها سر معابر مورد نظر و گذرگاه‌ها به اندازه یک یکم نصب می‌شود.
همه یک شکل هستند به این دلیل که حصار دوره ناصری را با این تابلو می‌خواهیم معرفی کنیم. ضلع شمالی حصار ناصری در خیابان انقلاب است. این تابلوها در میدان فردوسی و خیابان لاله‌زار و تمامی مبادی ورودی به محدوده دارالخلافه ناصری نصب می‌شود.» او در پاسخ به این سؤال که این تابلوهای یک شکل از چه المان‌هایی تشکیل شده است می‌گوید: «عناصری که در این تابلو به کار رفته، پلان دارالخلافه در کنار نام گذرگاه است.
عناصری گرافیکی طوری است که مخاطب را به توجه وادار می‌کند. در کنار مربعی که لبه کج دارد تاریخچه‌ای از معبر یا گذرگاه که تکه‌ای از حصار ناصری است معرفی می‌شود. محدوده حصار ناصری هم از نقشه عبدالغفارخان نجم‌الدوله برگرفته شده. المان دیگر آرک نیم‌دایره سمبل معماری زمان قاجار است. بخش سوم المان نقش و نقوش گیاهی برگرفته از عناصر و موتیف‌های کاشیکاری دوره قاجار و رنگ‌ها هم زرد، سرمه‌ای و سبز است که بن مایه رنگ‌های به کار رفته در کاشیکاری دوره قاجار است.» این تابلوها قرار است به رهگذران و گردشگران قلب تهران اطلاعاتی مختصر و مفید بدهد و آنها را برای دانستن تاریخ تهران کنجکاو و علاقه‌مند کند.
- مسیرهای گردشگری در قلب تهران
گردشگری در تهران در مناطق مرکزی معنای بیشتری پیدا می‌کند. «نصرالله‌آبادیان» شهردار منطقه11 این منطقه را دارای 34عنصر ارزشمند تاریخی فرهنگی می‌داند و می‌گوید: «معرفی بناها و میراث فرهنگی منطقه به‌عنوان نقاط گردشگری اولویت ماست. به همین دلیل نقشه مینیاتوری گردشگری منطقه تهیه شد.» در این نقشه ضمن مشخص شدن مسیر، نمادهایی از مکان‌های گردشگری نشان داده شده است و به اصطلاح هیچ اطلاعات دیگری روی نقشه نیست. به همین دلیل به آن نقشه مینیاتوری می‌گویند. «اشکان بیات» مدیر بافت تاریخی منطقه11 می‌گوید:
«3مسیر گردشگری روی نقشه نشان داده شده. در طول این 3مسیر، اماکن دیدنی و گردشگری هم مشخص شده است؛ مسیر نخست از میدان حسن‌آباد تا دانشگاه جنگ. مسیر دوم از میدان حسن‌آباد که با گذر از خیابان‌های امام خمینی(ره) و شیخ هادی و رازی و انقلاب و حافظ به معرفی اماکن گردشگری این مسیر می‌پردازد. مسیر سوم هم خیابان ولی‌عصر(عج) از میدان راه‌آهن تا بوستان دانشجو را دربرمی‌گیرد.» به گفته شهردار منطقه امسال بازدید از خانه تیمورتاش و موزه جنگ در دانشگاه جنگ برای شهروندان برقرار شده و علاقه‌مندان می‌توانند روزهای دوشنبه و جمعه برای بازدید به این خانه قدیمی و موزه دیدنی بروند.
چارسو چوبی، بازارچه نایب آقا، میدان تاریخی حسن‌آباد، موزه ثبت احوال، خانه محمد درگاهی، مقبره شیخ هادی، تالار وحدت، کوچه لولاگر، خانه ارامنه، موزه مقدم، موزه قرآن، هنرستان موسیقی، خانه پروفسور عدل، خانه امیر بهادر، مسجد منشور، میدان حر، اداره پست، کلیسای شرق آشور، مسجد توتونچی، بوستان رازی، میدان راه‌آهن، مسجد مشیر‌السلطنه، خانه انیس‌الدوله، خانه مینایی، مسجد فخریه و تئاتر شهر از جمله اماکن گردشگری منطقه11 است که مسیر پیاده‌روی و کوچه‌گردی آن روی نقشه مشخص شده است.
- صدای تهران باشید
در مراسم رونمایی از گذرگاه‌های تهران و نقشه مینیاتوری گردشگری منطقه11نژادبهرام، عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر، تهران را نیازمند همدلی می‌خواند و می‌گوید: «تهران را می‌توان از زاویه همدلی و دوستی نگاه کرد. ظرفیت بزرگی که توانست قومیت‌های مختلف را کنار هم جمع کند و فرصتی برای زندگی مشترک، طرح مشترک و آینده‌ای مشترک پدید آورد. تهران با پیشینه 7هزار ساله سکونت و 230ساله پایتختی بستری برای تعامل است.
در تهران هیچ‌کس غریب نیست. هیچ‌کس دور نیست. مدیریت یکپارچه و جامع شهری می‌تواند راهکار پیدا کند و این میسر نیست مگر با کمک شهروندان که تهران با وسعت دل‌های آنها بزرگ شده است. شهروندان باید صدای تهران باشند. صدایی که فقط مختص 14مهر و روز تهران نیست.»
نظر شما