داستان سوپـورآباد

محله‌هایی که انگار به نام ساکنان نخست خود سند خورده‌اند و اگرچه دیگر خبری از آن همسایگان باصفای قدیمی نیست ولی نامی که ارمغان سکونت آنها در دل زمین‌های بایر و خاکی حاشیه تهران بود هنوز هم ورد زبان اهالی است. در این گزارش سراغ اهالی محله‌های حافظیه و شورا رفتیم و از نام «سوپورآباد» که در گذشته به بخشی از زمین‌های میان این دو محله اطلاق می‌شد و هنوز هم از زبان برخی ساکنان شنیده می‌شود رمزگشایی کردیم.

در محدوده محله‌های شورا و حافظیه فعلی، روزهایی که زمین‌های وثوق‌الدوله از غرب و زمین‌های مهندس چایچی از شرق قطعه‌بندی شده و در اختیار ساکنان جدید قرار می‌گرفت محله‌ای جمع و جور و دور از مناطق مسکونی اطراف ساخته شد. محله سوپور‌آباد که اکنون تنها نامی از آن در خاطر موسفیدکرده‌های محله باقی مانده، با رشد و توسعه محله‌های اطراف و در دل آنها شکل گرفت.

در سال‌های میانی دهه 40 و در زمان فرماندهی سپهبد گیلانشاه بود که ساخت‌وسازها در خیابان 30 متری نیروی هوایی فعلی آغاز شد. زمین‌هایی که پیش از آن در اختیار یکی از تجار و رجال سیاسی دوران قاجار و پهلوی بود. «محمدعلی ریاحی» از ساکنان قدیمی محله حافظیه می‌گوید:

«بسیاری از املاک شرق تهران از زمین‌های وثوق‌الدوله نخست وزیر دوران قاجار، رجل سیاسی دوران پهلوی و از ملاکان بزرگ تهران بود. وثوق که زمین‌هایش را در شرق تهران پس از قطعه‌بندی به ساکنان جدید محله می‌فروخت، سپهبد گیلانشاه که آن زمان فرمانده نیروی هوایی ارتش بود برخی زمین‌های اطراف خیابان نیروی هوایی را تا نزدیکی‌های فلکه لوزی خرید و قسطی در اختیار کارمندان نیروی هوایی قرار داد.»

به گفته اهالی قدیمی محله حافظیه ساخت‌وسازها در این دوران تا اطراف فلکه لوزی ادامه پیدا کرد و زمین‌های بایری که کمی بعد به سوپور‌آباد مشهور شد و اکنون در محدوده بوستان اوستا قرار دارد خط پایان این‌ آبادانی بود. سوپور‌آباد از ضلع غرب و شمال نیز به زمین‌های مهندس چایچی محدود می‌شد؛ یکی دیگر از تاجران معروف دوران پهلوی که مالک بخش اعظمی از زمین‌های اطراف میدان چایچی بود.

«سید ابوالفضل موسوی» یکی از ساکنان محله شورا می‌گوید: «زمین‌های مهندس چایچی از حوالی میدان چایچی تا خیابان مهرآور و محل کنونی مسجد امام جعفرصادق(ع) در محله حافظیه امتداد داشت که به تدریج پس از قطعه‌بندی به اهالی محله فروخته شد. اما در انتهای این املاک زمین‌های بایری وجود داشت که خارج از محدوده شهری محسوب می‌شد و به تدریج با ورود ساکنان جدید به آن محدوده به سوپورآباد مشهور شد.»

• محله‌ای به نام رفتگران زحمتکش

قطعه زمین‌های بایری که از یک سو به میدان لوزی یا همان فلکه مهر سابق می‌رسید و از سوی دیگر به املاک مهندس چایچی محدود می‌شد میان ساکنان اولیه محله‌های حافظیه و شورا که آن را احاطه کرده بودند به سوپور‌آباد مشهور شد؛ نامی که هنوز در گوشه و کنار این محله‌ها از زبان ساکنان قدیمی محله به گوش می‌رسد. در پرس‌وجو برای آگاهی از علت این نامگذاری با «تقی عطایی» یکی از ساکنان قدیمی خیابان شهید باستانی همکلام می‌شویم.

او می‌گوید: «وقتی بیشتر زمین‌های محدوده نیروی هوایی در اختیار کارکنان نیروی هوایی ارتش قرار گرفت و از سوی دیگر مهندس چایچی نیز زمین‌هایش را فروخت زمین بایر میان این دو محدوده خالی ماند. آن‌طور که شنیده‌ایم این زمین‌های بایر که آن روزها خارج از محدوده شهری محسوب می‌شد توسط شهرداری وقت در اختیار رفتگران زحمتکش شهرداری قرار گرفت و این قشر نخستین ساکنانی بودند که در آن زمین‌های بایر شروع به ساختن خانه در قطعه زمین‌های کوچک کردند.

این زمین‌ها که بیشتر محل بازی کودکان بود و اهالی به آن زمین خاکی می‌گفتند به دلیل سکونت جمع زیادی از کارگران شهرداری به سوپورآباد مشهور شد.» اگرچه دیگر خبری از ساکنان اولیه محله سوپورآباد نیست و آن خانه‌های کوچک و خاطره‌انگیز نیز جای خود را به آپارتمان‌ها داده‌اند هنوز هم برخی اهالی قدیمی محدوده انتهای خیابان شواخ، اطراف بوستان اوستا تا نزدیکی چهارراه بصیر را با نام قدیمی‌اش یعنی سوپورآباد می‌شناسند.