به گزارش ایسنا، عباسعلی دامنگیر با اشاره به افزایش قابل توجه جمعیت گورخر ایرانی در پارک ملی توران شاهرود، افزود: رشد بیش از ۱۱.۵ درصدی جمعیت این گونه جانوری در معرض انقراض آن هم در خشكسالی‌های اخیر بسیار قابل توجه است.
وی گفت: با توجه به اهمیت گونه گورخر ایرانی به عنوان تنها بازمانده علفخوران تک‌سم و از گونه‌های شاخص استان سمنان، آيین سرشماری گورخر ایرانی در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران شاهرود همه ساله بر اساس برنامه زمان‌بندی مشخص و با مشارکت تمام واحدهای تابعه با حضور نیروهای اجرایی، با چندین اکیپ دو و سه‌نفره به‌وسیله موتورسیکلت و ماشین به انجام می‌رسد.
به گفته بهرام علی ظاهری، معاون محیط زیست استان سمنان، در حال حاضر بیشترین جمعیت گورخر ایرانی در مجموعه مورد حفاظت توران شاهرود قرار دارد.
او گفته، این حیوان در گذشته در ایران زیستگاه وسیع‌تری داشته و حتی در پارک ملّی کویر نیز دیده می‌شد، امّا اینک زیستگاه آن در ایران به منطقۀ توران شاهرود و منطقۀ بهرام گور در نیریز منحصر شده و تحت حمایت شدید است؛ سه گونه یوزپلنگ آسیایی، گربه پالاس، گربه شنی به همراه گورخر ایرانی چهار گونه پستاندار در خطر انقراض استان سمنان هستند.
گور ایرانی شباهت زیادی به الاغ دارد؛ لیکن جثّه‌اش بزرگ‌تر، گوش‌هایش بلند، باریک و نوک تیز، جمجمه‌اش کشیده، گردنش کلفت و دمش بلند است و در انتهای آن یک دسته موی سیاه رنگ به صورت منگوله روییده است. یال سیاه رنگی روی گردن و پشت و لکۀ گرد و سیاهی در قسمت دست‌های این جانور دیده می‌شود. رنگ بدن آن زرد مایل به نارنجی است.
یکی از گونه‌های حیات وحش منطقۀ خورتوران که به آفریقای ایران مشهور است و در اینجا به معرفی آن پرداخته می‌شود گورخر ایرانی است؛ گورخر ایرانی (Persian Wild Ass) نوعی گورخر آسیایی (Equus Hemionus onager) و جانوری از خانوادۀ اسب سانان (Equidae) و بومی بیابان‌های ایران، سوریه، هند و تبّت است. گورخر ایرانی در فهرست سرخ (IUCN) در وضعیت بحرانی یا شدیداً در معرض خطر انقراض (CRC1) سازما‌ن‌های بین‌المللی قرار دارد.
در گذشته‌ای نه چندان دور گله‌های بزرگ گور در بیشتر مناطق کویری و نیمه کویری ایران مشاهده می‌شد. جمعیّت این گونه حیات وحش در اوایل انقلاب در حدود ۴۵۰ رأس ذکر شده که این تعداد روز به روز سیر نزولی داشته و امروز به کمتر از 200 رأس می‌رسد. این روند نزولی در اثر چرای بی‌رویه دام، شکار غیرمجاز و عوامل طبیعی مانند خشکسالی و افزایش جمعیّت انسانی در خوارتوران بوجود آمده و نسل آن را در خطر انقراض قرار داده است. دغدغه‌ای که نباید آنها به سرنوشت شیر و ببر ایرانی (مازندران) دچار شوند.
- برخی گورخر ایرانی با گور اسب آفریقایی اشتباه می‌گیرند
برخی گورخر ایرانی را با جانوری که در فیلم‌های راز بقا با خطوط راه راه سیاه و سفید نشان داده می‌شود اشتباه می‌گیرند. آن جانوران «گور اسب» نام دارند و فقط در آفریقا زندگی می‌کنند. گورخر منطقۀ خوراتوران شاهرود بدنی یک دست قهوه‌ای روشن یا نخودی رنگ دارد. حیوانی بسیار قوی و گریزپا که می‌تواند با سرعت برابر 60 تا 70 کیلومتر در ساعت بدود.
گورخر در هنگام روز فعّال است و بیشتر صبح زود و موقع عصر مشاهده می‌شود. گورها به صورت اجتماعی زندگی کرده و حسّ بینایی، بویایی و شنوایی بسیار قوی دارند. این حیوان وابستگی زیادی به آب دارد. گور ایرانی از گیاهانی مانند تاغ و درمنه تغذیه می‌کند. جفت‌گیری گورها در اواخر خرداد صورت گرفته و نوزاد یک سال بعد به دنیا می‌آید. گور ماده هر دو سال یک بار بچه می‌زاید و طول عمر این گونه جانوری در حدود 40 سال است.
- گورها می‌توانند همه چیز را رنگی ببینند
گورها می‌توانند همه چیز را رنگی ببینند. گورخر ها طعمه‌های بسیار مناسبی برای گوشت خوارانند و اگر جمعیتشان کم شود، نسل گوشتخواران نیز منقرض خواهد شد. در فصل جفت‌گیری، دعوای سختی بین نرها برای انتخاب جفت صورت گرفته و هر گور نر تلاش می‌کند بهترین را برای خود انتخاب کند. این جدال‌ها که غالباً با لگد زدن بوده، سبب می‌شود اغلب نرها قسمت انتهایی دم خود را در اثر گاز گرفتن رقیب از دست دهند.
گورها به خوبی برای زندگی در بیابان سازگار شده‌اند این حیوانات زیبا با پاهایشان گیاهان بیابانی را از وسط باز کرده و قسمت‌های میانی گیاه که نرم‌تر است و هنوز خشک نشده را با دندان‌های آسیای بسیار پهن و تاج دارشان، می‌خورند. از آنجا که غذای گورها ارزش غذایی کمی دارد، آنها مجبورند 60 تا 80 درصد اوقات شبانه‌روز را به چرا مشغول باشند.
گورخر ایرانی در طول تاریخ یکی از مظاهر بارز شکار ایرانیان بوده و از دیرباز، تصوّر این حیوان وحشی در شعر و ادب فارسی نمایان است. شاعران بسیاری در توصیف شکارگاه‌های ایران همواره به این حیوان اشاره کرده‌اند. این گونه از جنبه‌های متفاوتی مانند ساق، سم، سرین و سرعت مورد توجّه شاعران قرار گرفته و ترکیباتی نظیر"گورسرین" ، "گورساق" و "گورسم" در اشعار فارسی، نشان‌دهنده این موضوع است.
در شاهنامه داستان‌هایی دربارۀ شکار گور به دست بهرام ساسانی (مشهور به بهرام گور) نقل شده و بعدها این موضوع مورد اشاره شاعرانی همچون حکیم عمر خیّام قرار گرفته است.
- برای دیدار از زیستگاه و خود گورخر ایرانی چه باید کرد؟
در حال حاضر برای دیدن زیستگاه آنها باید به شاهرود رفت و از آنجا به سمت محیط بانی دلبر واقع در بخش بیارجمند مسافتی در حدود 160 کیلومتر را طی کرد.
در حال حاضر تعداد 4 رأس در داخل فنس توسط محیط بانان سختکوش پارک ملّی توران محافظت و نگه‌داری می‌شوند و دیدن آنها آسان است، اما برای تماشای خود گورخرها بهتر است با مراجعه به یکی از آژانس‌های گردشگری که در زمینه تورهای ماجراجویانه و حیات وحش فعالیّت دارند اقدام کرد. بدیهی است که دفاتر مربوطه پس از هماهنگی های لازم با محیط زیست و مدیریت پارک ملّی توران و اخذ مجوز مقدمات تور را فراهم می‌کنند.
ناگفته نماند رفتن به این تورها اصول و قواعد خاص خود را دارد که باید قبل از عزیمت مطالعه و آموزش‌های لازم فرا گرفته شود تا نتایج مطلوب و مورد نظر حاصل شود. همچنین در تورهای حیات وحش حضور یک راهنمای حرفه‌ای، با تجربه و آشنا به منطقه و رفتارشناسی حیوانات ضروریست.
دیدن آسمان با شکوه و پرستارۀ کویر خوارتوران شاهرود که با همه آسمان‌هایی که تاکنون دیده‌اید تفاوت دارد تجربه دیگری از طبیعت‌گردی برای شما رقم خواهد زد. تفرّج در منطقه نمونۀ گردشگری رضاآباد، شترسواری در بلندترین رمل‌های ماسه‌ای ایران، دیدار از روستاهای هدف گردشگری قلعه بالا و زمان آباد، کوه پیغمبر، قصر پلنگ (معدن مس مخروبه)، روستای محصور در ماسه بادی درب آهنگ و نیز حیات وحش نادر یوز ایرانی (آسیایی) و زاغ بور هرگز از خاطرتان محو نخواهد شد.
نظر شما