شنبه ۲۲ دی ۱۳۸۶ - ۱۹:۱۲
۰ نفر

برخی مورخان و رجالیون شیعی، همچون کشّی این گزارش شیخ طوسی را که در رجال طوس آمده است و مخنف را حاضر در عرصه جمل به‌شمار می‌آورد، صحیح نمی‌شمارند و بر این باورند که این خود ابو مخنف (= یحیی بن لوط) و لوط بن یحیی (= پدر ابومخنف) بوده‌اند که در این معرکه در جمع یاران امام حاضر بوده‌اند.

البته شیخ طوسی نیز که این گزارش را نمی‌پذیرد و مخنف را حاضر در این رویداد به‌شمار می‌آورد، خود مرتکب اشتباه بزرگ‌تری می‌‌شود و یحیی بن سعید را که در روایت کشی بر حضور او در جمل تأکید شده است، جزء یاران امام علی به‌شمار می‌آورد. در هر صورت، امری که زمینه‌ساز می‌‌شود تا با دیده تردید به هر 2 گزارش، یعنی روایت کشی و طوسی بنگریم، مطلبی است که نجاشی با قید تأکید آن‌را روایت کرده است (رجال النجاشی، ص 329). او حضور (لوط بن یحیی (= ابومخنف) و یحیی بن سعید؛ پدر ابومخنف) در معرکه جمل را به دیده تردید می‌نگرد و بر این باور است که خود مخنف در این رویداد حاضر بوده است. او سپس ابومخنف را ازجمله یاران امام صادق(ع) به‌شمار می‌آورد. این مسئله را نیز اضافه می‌کند که سال وفات ابومخنف، 157 هجری است؛ یعنی ابومخنف 9 سال پس از امام صادق نیز زنده بوده است.

باتوجه به این روایت، اگر سال وفات امام صادق(ع) را بنا بر روایت کلینی در کافی سال 148 هجری بدانیم، همان سالی که نجاشی از آن یاد کرده یعنی سال 157 هجری، سال صحیح وفات ابومخنف خواهد بود. بنا بر این روایت نجاشی مقبول‌تر خواهد بود، چراکه پذیرش روایت‌کشّی مبنی بر حضور ابومخنف در جمل این لازمه را نیز درپی خواهد داشت که ابومخنف عمری تقریبا 148 سال داشته است! زیرا فاصله  میان جمل در سال 36 هجری تا 157 هجری یعنی سال وفات ابومخنف، تقریبا 121 سال خواهد بود و اگر ابومخنف در جمل دوران کودکی و نوجوانی را سپری می‌کرده است، بنابراین حداقل به‌هنگام وفات، 130 تا 140 سال از عمر او سپری می‌شده است، که امری تقریبا بعید است. مؤید دیگر روایت نجاشی، همان روایت کشّی و شیخ طوسی(ره) است؛ چراکه آن‌دو از همراهی پسران مخنف در جمل سخن رانده‌اند.

جالب است که در این 2 گزارش، خبری از سعید بن مخنف (= جد ابومخنف) که احتمالا فرزند کوچکتر مخنف بوده است، درمیان نیست. بنابراین اگر سعید، در این معرکه حاضر نبوده است، باید به روایت نجاشی بازگردیم که ابومخنف را از اصحاب امام صادق(ع) و نه حتی امام باقر(ع) به اعداد آورده است، چراکه اگر سعید به‌دلیل خردسالی و عدم توانایی‌های فیزیکی در این رویداد حاضر نبوده است، نمی‌توان آن‌گونه که کشّی ادعا می‌کند بپذیریم، که ابومخنف و پدرش یحیی در آن شرکت داشته‌اند. در هر حالت، حتی اگر روایت کشّی – لااقل در این بخش – را انکار کنیم و ابومخنف را در مجموعه یاران امام علی(ع) حاضر نبینیم، نمی‌توانیم ریشه‌های علوی – شیعی خانواده مخنف را مورد تردید قرار دهیم.

بی‌شک مخنف و فرزندانش دارای باورهای شیعی قدرتمندی بوده‌اند. این نکته را که ابومخنف برحسب سنت خانوادگی و نیز پیگیری‌های شخصی از این اندیشه‌ها برکنار نبوده است، پس از این نیز پی‌می‌گیریم؛ امری که بر پیدایش نخستین مقتل تاریخ دوران اسلامی بی‌شک تأثیر فراوانی نهاده است.

کد خبر 41547

پر بیننده‌ترین اخبار دین و اندیشه

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز