شوخی با زندگی

و البته این دریا چیزی نیست جز چهره‌ای در هم کشیده و اخمی با گره کور و قهری که آشتی‌اش می‌ماند برای روز قیامت. البته که هیچ‌کدام‌مان از طنز بدمان نمی‌آید؛ اتفاقا معتقدیم که طنز می‌تواند کارکردهای مؤثری در نقد اجتماعی داشته باشد و چون زبانش شیرین است، این فایده را دارد که پذیرش‌اش راحت‌تر است و اثرش هم بیشتر؛ فقط دیگران باید یادشان باشد که با خود ما و مسائلی که رویش حساسیت داریم، به هیچ وجه شوخی نکنند که اگر کردند، هرچه دیدند از چشم خودشان دیده‌اند!

واقعیت این است که ما ایرانی‌ها خیلی جنبه طنز نداریم. طنزپردازان بزرگی داشته‌ایم اما نه آن‌قدر که شاعر و نویسنده عارف و جدی ؛ چیزهایی هم که به عنوان طنز در تاریخ ادبیات‌مان به‌جا مانده‌اند، کمی تا قسمتی هم به هجو و غرض ورزی آغشته بوده‌اند اما دنیای بزرگ، پر از نویسنده‌ها و طنزپردازانی است که با تیغ تیز طنزشان همه زخم‌ها، عفونت‌ها و حتی بسیاری از چیزهای خوش‌ظاهر پسندیده را می‌شکافند و اصلا خیلی از نویسنده‌های مشهور تاریخ، به خاطر جملات قصار طنزآمیزشان بیشتر در خاطرها مانده‌اند تا رمان‌ها و نوشته‌های مهمشان.

برای بیشتر فکرکردن
فرهنگ گفته‌های طنزآمیز» کتابی است که مجموعه نسبتا مفصلی از این گفته‌های طنزآمیز را در اختیار ما قرار می‌دهد. رضی هیرمندی - مترجم این کتاب - خودش در پیشگفتار اثرش نوشته است: مهم‌ترین دفاع این فرهنگ در برابر همه بلاهای زمینی و آسمانی، آراسته‌بودن آن به زره طنز است. طنز در بسیای از موارد دوپهلوست و از عجایب آنکه به نص صریح خود این کتاب، لطیفه دو پهلو بیش از یک منظور ندارد؛ بر این اساس از خوانندگان عزیز و نظرسنجان اهل تمیز - اعم از زن و مرد وغیره - استدعای عاجزانه دارم که هیچ‌یک از گفته‌های گوشه‌دار کتاب را به خود نگیرند.

کتاب فرهنگ گفته‌های طنزآمیز، شامل ۱۳۷۱ جمله یا عبارت طنز ترجمه شده از منابع مشابه در زبان انگلیسی است که هیرمندی در پیشگفتار به 2 منبع فرهنگ گفته‌های طنزآمیز آکسفورد و فرهنگ گفته‌های طنزآمیز پنگوئن - که مطالب کتاب بر گرفته از آنهاست - اشاره کرده است.

به جز 3 منبع اصلی و درجه اول ذکر‌شده، هیرمندی حتی منابع دست دوم و سوم موجود را نیز از نظر گذرانیده است تا فرهنگی جامع را در اختیار خواننده قرار دهد. تلاش، دقت و وسواس هیرمندی در این گزینش در ترکیب‌بندی موضوعات و جملات کتاب متجلی است. ملاک گزینش جملات طنزآمیز در این فرهنگ - آن‌گونه که در مقدمه آمده است - تناسب آن با سلیقه شخصی و ایرانی است؛ به بیان دیگر، تناسب مطالب با فضای ذهنی و فکری جامعه، مدنظر گردآورنده بوده است.

تنظیم موضوعات کتاب به ترتیب الفبایی در فهرست، به خواننده امکان دستیابی به مطالب مورد علاقه او را می‌دهد و نیز او را با ترکیب‌بندی موضوعات گرد آمده در این فرهنگ آشنا می‌سازد. فرهنگ گفته‌های طنزآمیز، علاوه بر ویرایش سه‌باره توسط هیرمندی، از سوی عبدالله کوثری نیز ویرایش شده است. این امر می‌تواند ضریب اطمینان خواننده را در مطالعه اثری با کمترین لغزش‌های زبانی و ترجمه‌ای، بالا ببرد؛ به خصوص اینکه متن انگلیسی گفته‌ها نیز در زیر هر صفحه آمده است و این امر به خواننده امکان تطابق متن اصلی با عبارات ترجمه شده را می‌دهد.

در نهایت، بد نیست جملاتی از این کتاب را با هم بخوانیم:

• دزدیدن از یک نویسنده، سرقت ادبی است اما اگر از چند نویسنده بدزدید، اسمش می‌شود تحقیق! (ویلسون میزنر)
  
• 12 سال وقتم گرفته شد تا کشف کردم که در نویسندگی استعدادی ندارم اما دیگر نتوانستم از این کار دست بکشم چون بیش از اندازه مشهور شده بودم. (رابرت بنچلی)
  
• زندگی سقوطی است افقی. (ژان کوکتو)
  
• اثر کلاسیک اثری است که هر‌کسی آرزو می‌کند خوانده باشد اما هیچ‌کس نمی‌خواهد بخواندش. (مارک تواین)
  
• ذهن چیزی است که با آن فکر می‌کنیم که فکر می‌کنیم. (آمبروس پیرس)
  
• عقل سلیم متاعی است که بهتر از هرچیز در دنیا توزیع شده است زیرا همه فکر می‌کنند به اندازه کافی از آن بهره‌مندند. (رنه دکارت)
  
• پشت هر مرد موفق زنی انگشت به دهن ایستاده. (بی دبلیو آلور)
  
• - زندگی بسیار مهم‌تر از آن است که درباره آن جدی صحبت کنیم. (اسکار وایلد)